Το 2024 ήταν (είναι, για λίγο ακόμα), μια χρονιά με μέτριες ταινίες και ένα τεράστιο βάρος από πολέμους, κυριολεκτικούς ή μεταφορικούς, που διαμόρφωσαν και το κινηματογραφικό και το ανθρώπινο τοπίο. Το ελληνικό σινεμά ζει μια διελκυστίνδα με τους επίσημους φορείς, αλλά αυτά στο ειδικό κείμενο που θ' ακολουθήσει. Τα πρόσωπα της χρονιάς θα έχουν επίσης το τιμητικό τους κείμενο. Προς το παρόν, στιγμές και ιδέες που έδωσαν στο 2024 την ταυτότητά του.
Εσείς ψηφίσατε τις καλύτερες ταινίες του 2024; Διαβάστε εδώ πώς θα συμμετάσχετε στη μεγάλη ψηφοφορία του Flix και μπείτε στην κλήρωση για δωρεάν σινεμά για όλο το 2025.
Οι ταινίες ενώνουν, το μίσος διχάζει
Μπορεί η αρχή αυτού, του πιο πολύνεκρου πολέμου στην ιστορία των πολέμων Ισραήλ - Παλαιστίνης, να πυροδοτήθηκε τον Οκτώβριο του 2023, όμως το 2024 είδε την κλιμακούμενη αντίδραση να χρησιμοποιεί ως βήμα για το αίτημα της κατάπαυσης του πυρός όλες τις κινηματογραφικές διοργανώσεις της χρονιάς. «Οι ταινίες ενώνουν, το μίσος διχάζει» ήταν το σύνθημα της Berlinale τον Φεβρουάριο, σ' ένα Φεστιβάλ που στιγματίστηκε, όπως και η πολιτική σκηνή της χώρας, από τα αδύναμα αντανακλαστικά του, πανό ανέβηκαν σε όλες τις προβολές του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης τον Μάρτιο, ακόμα και στην τελετή έναρξης, παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας (κεντρική φωτογραφία), η ελληνική κινηματογραφική κοινότητα οργανώθηκε, η ελληνική συμπαραγωγή «To a Land Unknown» σήκωσε την Παλαιστινιακή σημαία στις Κάννες, το ντοκιμαντέρ «Καμία Αλλη Γη» σόκαρε με τη βία και τον ανθρωπισμό του, ο σκηνοθέτης Εγιάλ Σιβάν έκανε την καθαρότερη δήλωση: «Μην λέτε "πόλεμος". Στη Γάζα συμβαίνει μια καμπάνια γενοκτονίας από μια υπερδύναμη». Κι όμως, μέσα στη χρονιά η βία γιγαντώθηκε, για να φτάσουμε να μετράμε πάνω από 45.000 νεκρούς Παλαιστίνιους και περίπου 1.800 νεκρούς Ισραηλινούς.
Η Λανθιμιάδα
Αυτή ήταν η χρονιά όπου ο Γιώργος Λάνθιμος κατάφερε να γίνει mainstream, μετά την υφήλιο, και στην Ελλάδα. Το «Poor Things», έχοντας ήδη κερδίσει, τον Σεπτέμβριο του '23, τον Χρυσό Λέοντα στη Βενετία και κρατώντας ψηλές θέσεις στις λίστες καλύτερων ταινιών εκείνης της χρονιάς, βγήκε στην Ελλάδα τον Ιανουάριο το 2024 κι εξελίχθηκε σε ποπ φαινόμενο. Σε μια εποχή όπου η κινηματογραφική συζήτηση έχει σχεδόν εκλείψει στα πηγαδάκια, το «Poor Things» συζητήθηκε παντού και απ' όλους, από ταξί και κομμωτήρια μέχρι Πανεπιστήμια και τηλεοπτικά πάνελ, έγινε έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη, ο ίδιος ο Γιώργος Λάνθιμος, πιο ήρεμος και γλυκός παρά ποτέ, έδωσε συνέντευξη Τύπου και στην Αθήνα, το βιβλίο του Αλασντερ Γκρέι έγινε το αγαπημένο μας δώρο, τελικά ποτέ δεν μάθαμε αν ο Λάνθιμος τα είχε με την Εμα Στόουν, μάθαμε όμως ότι κέρδισε BAFTA, Χρυσές Σφαίρες και τέσσερα Οσκαρ και χαρήκαμε να διαφωνούμε για το αν είναι, τελικά, το «Poor Things» μια ουσιαστικά ή επιφανειακά φεμινιστική ταινία.
How I Learned to Stop Worrying and Love AI
Αν το 2023 ήταν η χρονιά της αντίδρασης και των απεργιών, το 2024 είναι η χρονιά όπου το σινεμά αγκάλιασε την Τεχνητή Νοημοσύνη. Κι αν δεν την αγκάλιασε, σίγουρα τη χρησιμοποίησε με άνεση, ως τεχνική ή ως περιεχόμενο. Από τη μια πλευρά, εμφανίστηκε η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία animation, δημιουργημένη ολόκληρη με τη χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης, το «Where the Robots Grow». Από την άλλη, το Φεστιβάλ Καννών άνοιξε τη φετινή διοργάνωση με τη «Δεύτερη Πράξη» του Κεντέν Ντουπιέ, μια πιο κυνική, σαρκαστική, ματιά στην εξάρτηση του σινεμά από την τεχνολογία. Το σίγουρο είναι ότι το AI έχει μπει για τα καλά στην κινηματογραφική ζωή: μένει να δούμε τι θα σημάνει αυτό και για την τέχνη και για τη βιομηχανία και για τους/τις επαγγελματίες.
Το (καλό) πνεύμα του Μιγιαζάκι
Μέσα στον ζόφο της χρονιάς, το σύμπαν του Χαγιάο Μιγιαζάκι, που είχε την τιμητική του, έφερε χρώμα, αιθέρια αίσθηση, ρομαντισμό και μια, όπως πάντα, σοφή υπαρξιακή συλλογιστική στο σινεμά. Ο μετρ του animation ήρθε με καινούρια ταινία, το πεντάστερο «Το Αγόρι και ο Ερωδιός». Το Φεστιβάλ Καννών τίμησε πανηγυρικά (και με ειδική συλλεκτική αφίσα) το Studio Ghibli που ίδρυσαν το 1984 ο Μιγιαζάκι κι ο Τόσιο Σουζούκι. Στο Φεστιβάλ Βενετίας έκανε πρεμιέρα το ντοκιμαντέρ του Λίο Φαβιέ, «Miyazaki, Spirit of Nature». Η πιο συγκινητική, όμως, αφιέρωση στον Μιγιαζάκι ήρθε, απρόσμενα, από την Μπίλι Αϊλις: το «Chihiro» από το υπερόχο νέο της άλμπουμ είναι ένας σαρωτικός queer φόρος τιμής στο «Ταξίδι στη Χώρα των Θαυμάτων» του Studio Ghibli.
Απαίτηση για ελευθερία και ισότητα
Διέτρεξε όλη τη χρονιά, έγινε ορατό μ' έναν συμπυκνωμένο, τρομακτικό τρόπο, στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης τον Μάρτιο. Με αφορμή το αφιέρωμα Citizen Queer, σημαντικά άτομα από την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα συγκεντρώθηκαν στην πόλη για να προλογήσουν εμβληματικές ταινίες. Την ίδια ώρα, δυο queer άτομα δέχτηκαν επίθεση στην Πλατεία Αριστοτέλους. Η οργή οδήγησε σε μια λαοπληθή συγκέντρωση την επομένη μέρα. Δυο μέρες αργότερα, τα ΜΑΤ δούλεψαν υπερωρίες για ν' αποτρέψουν επεισόδια στην προβολή του ντοκιμαντέρ «Αδέσποτα Κορμιά» της Ελίνας Ψύκου. Φέτος ο κόσμος του πολιτισμού (όπως ο κόσμος ολόκληρος) έγινε κι άλλες φορές «πεδίο μάχης», μεταφορικά ευτυχώς, προσπαθώντας από τη μια να προστατεύσει την ελευθερία του κι από την άλλη να πολεμήσει τη μισαλλοδοξία. Ελπίζουμε το 2025 να μην είναι μια επανάληψη, αλλά να καρποφορήσουν οι προσπάθειες.
Οι ελληνικές σειρές δεν έγιναν φίλες μας φέτος
Μετά τον θεαματικό κορεσμό του 2023, οι όποιες προσδοκίες διαψεύστηκαν τη φετινή σεζόν. Οι Μαύροι Πίνακες και η Διάφανη Αγάπη θα είχαν καλύτερη τύχη σ' ένα χειμώνα με λιγότερη προσφορά, για να φανούν, η Μάγισσα: Φλεγόμενη Καρδιά έφερε, νομοτελειακά, ένα τέλμα στη δημιουργική ομάδα μετά το σερί επιτυχιών, η Κατάρα της Τζέλας Δελαφράγκα δεν βλέπεται όσα φράγκα κι αν σου δώσουν, στην Αρχελάου 5 περιμέναμε φρεσκάδα και nowness και βρήκαμε παλιομοδίτικη υπερβολή, ο Τιμωρός έχει τόσα ελκυστικά στοιχεία αλλά μια πλοκή που ξετυλίγεται αργά, η Μαρία δεν έγινε ποτέ αντάξια της Κάλλας, το Εχω Παιδιά είναι χαριτωμένο αλλά μοιραία επαναλαμβάνεται, το Grand Hotel είναι ίσως το μόνο που βλέπεται, ιδιαίτερα με διαλείμματα. Περιμένουμε να δούμε τι θα φέρει το δεύτερο μισό της σεζόν - περισσότερα εδώ.
Τα βραβεία της χρονιάς
Ολα, μ' έναν τρόπο, παγίδευσαν τη σημασία της χρονικής στιγμής, την ελευθερία επιλογής, το συνεχές του παρελθόντος με το παρόν και το μέλλον. Η «Δαχομέη» της Ματί Ντιόπ κέρδισε τη Χρυσή Αρκτο της Berlinale, το «Oppenheimer» του Κρίστοφερ Νόλαν το Οσκαρ Καλύτερης Ταινίας, ο «Κλεμμένος Πλανήτης μου» της Φαραχνάζ Σαριφί τον Χρυσό Αλέξανδρο του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, το «Animal» της Σοφίας Εξάρχου το Βραβείο Ιρις της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, το «Anora» του Σον Μπέικερ τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Καννών, το «Διπλανό Δωμάτιο» του Πέδρο Αλμοδόβαρ το Χρυσό Λιοντάρι του Φεστιβάλ Βενετίας, ο «Γκέκας» του Δημήτρη Μουτσιάκα τον Χρυσό Διόνυσο του Φεστιβάλ Δράμας, το «Flow» του Γκιντς Ζιλμπαλόντις τη Χρυσή Αθηνά στις Νύχτες Πρεμιέρας, το «Καλές Γιορτές» του Σκάνταρ Κόπτι τον Χρυσό Αλέξανδρο Διεθνούς Διαγωνιστικού στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Καλές γιορτές, λοιπόν.
Η οδύνη του «Baby Reindeer»
Η αυτοβιογραφική ιστορία ενός Σκωτσέζου stand-up κωμικού δεν είναι για γέλια. Σε ξαφνιάζει, σε σοκάρει και σε μουδιάζει - όπως ένα ελαφάκι στα φώτα του διερχόμενου αυτοκινήτου. Οπως σε ακινητοποιεί ο κακοποιητής σου. Sent from my iPhone. Αυτά γράψαμε στο Flix για το «Baby Reindeer» και μπορείτε να τα διαβάσετε όλα εδώ. Η μίνι σειρά του Netflix και του Ρίτσαρντ Γκαντ, συζητήθηκε με πάθος, αγαπήθηκε με πόνο, ακολουθήθηκε από μια πολύκροτη μήνυση, πάντως δεν θα ξεχαστεί, όπως δεν ξεχνιέται ένα τραύμα.
100 χρόνια Κάλλας
Τα εκατό χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας γιορτάστηκαν και στο σινεμά. Το «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία», το ντοκιμαντέρ των Μιχάλη Ασθενίδη και Βασίλη Λούρα, επικεντρώθηκε στην αθηναϊκή ζωή τής Κάλλας, με συγκινητικά ντοκουμέντα και από την εποχή που ζούσε στο Παρίσι. Στο ντοκιμαντέρ «Unboxing Callas: Πορτρέτο του Συλλέκτη σε Ωριμη Ηλικία», ο Παναγιώτης Ευαγγελίδης εφορμάται από το ίνδαλμα Μαρία Κάλλας για να παρατηρήσει την προσωπικότητα και την πρακτική ενός από τους πιο ευλαβικούς συλλέκτες έργων κι αναμνηστικών της, του Δημήτρη Πυρομάλλη. Οσο για το μυθοπλαστικό biopic «Maria» του Πάμπλο Λαραΐν, εκεί είχαμε να καταπιαστούμε λιγότερο με την Κάλλας και περισσότερο με την Αντζελίνα Τζολί και τον απόηχο της ερμηνείας της.
Αυτό που μένει τελικά...
Η χρονιά είδε να κλείνει οριστικά το Παλάς στο Παγκράτι, συνεχίζοντας την θλιβερή πορεία που θέλει ιστορικούς κινηματογράφους της Αθήνας να σφραγίζονται και να μετατρέπονται σε ξενοδοχεία ή σούπερ μάρκετ, ή έστω θέατρα. Από την άλλη, το καλοκαίρι είδε το Σινέ Παρί να ξανανοίγει μετά από μια πενταετία επισκευών, μια και το κτίριο είχε πρόβλημα στατικότητας, την Αίγλη Ζαππείου ν' ανανεώνεται με κέφι, αλλά και, αργότερα, το Αλεξάνδρα Πατησίων να μετονομάζεται σε Cinobo Πατησίων και να γίνεται σινεμά ρεπερτορίου, και αντίστοιχα η Ανδόρα να μεταμορφώνεται σε Newman, με τον ίδιο στόχο.
Ολυμπιακοί στο Παρίσι
Μικρό κινηματογραφικό ενδιαφέρον είχαν οι φετινοί Ολυμπιακοί Αγώνες στη γαλλική πρωτεύουσα. Στην έναρξη, μια ιστορική αναφορά στην Αλίς Γκι-Μπλασέ, την πρώτη σκηνοθέτη μυθοπλασίας στην ιστορία του σινεμά, ανεξαρτήτως φύλου - μαζί και λίγος Μελιές και λίγα Minions. Στη λήξη μπόλικος Τομ Κρουζ σε επικίνδυνες αποστολές, για να μεταφέρει τη φλόγα στο Λος Αντζελες που θα φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς του 2028, εκεί σίγουρα με μεγαλύτερο σύνδεσμο με το Χόλιγουντ. Και σε μια από τις σκοτεινότερες στιγμές των Αγώνων, η Ιμάν Κελίφ, η Αλγερινή Χρυσή Ολυμπιονίκης, πλέον, μποξέρ, έχοντας υποστεί εξόφθαλμο bullying στα social media - και στα κανονικά media επίσης - κατέθεσε αγωγή κατά παντός υπευθύνου, συμπεριλαμβάνοντας όχι μόνο τον Ιλον Μασκ ως ιδιοκτήτη του Χ, αλλά και τη λαλίστατα ομοφοβική Τζ. Κ. Ρόουλινγκ.
Οσο έχω κοινό, θα στο τραγουδάω
Το 2024 είδε μια αναβίωση του μιούζικαλ και, μάλιστα, με εναλλακτικούς τρόπους. Η «Emilia Pérez» του Ζακ Οντιάρ το έκανε υπερβατικά και ρομαντικά, το «Wicked» το έκανε μεταμοντέρνα και κωμικά, o Τζόσουα Οπενχάιιμερ το έκανε στο «The End» να φαίνεται κάπως νομοτελειακά ανιαρό. Και μην ξεχνάμε ότι η πρώτη ταινία της νέας χρονιάς δεν θα είναι άλλη από το «Better Man», το μιούζικαλ - biopic του Ρόμπι Γουίλιαμς με τη μορφή ενός πίθηκου που θέλει να γίνει «κάποιος». Θα έχει καλύτερη τύχη από τα τρία προηγούμενα που δεν έδειξαν να ενδιαφέρουν το ελληνικό κοινό παρά μόνο... ελάχιστα;
Το «Megalopolis» ήρθε
Καμία σημασία, εδώ, αν το «Megalopolis» του 85χρονου, σήμερα Φράνσις Φορντ Κόπολα, ήταν μια σπουδαία ταινία, ένα ενδιαφέρον μπιζού ή μια προδοσία ενός οράματος. Σημασία έχει ότι ένας από τους μεγαλύτερους εν ζωή σκηνοθέτες έφερε στην οθόνη (του Φεστιβάλ των Καννών πρώτα), ένα opus που σχεδίαζε ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του '70, το έργο της ζωής του, μια ιδέα που είχε ξεκινήσει λίγο πριν το ωστικό κύμα του «Αποκάλυψη Τώρα!» το 1977 και αναβλήθηκε, ναυάγησε, ξεκίνησε ξανά και σταμάτησε δεκάδες φορές. Το «Megalopolis» έφτασε στο Φεστιβάλ με 120 εκατομμύρια δολάρια από τα προσωπικά χρήματα του Κόπολα, χωρίς διανομή στην Αμερική, με δοκιμαστικές προβολές που πρόδωσαν τη σύγχυση που προκαλεί η ταινία στους θεατές, με παρασκήνιο για «old school» γυρίσματα, μαριχουάνα και ανάρμοστη συμπεριφορά του δημιουργού του. Και, όπως συνηθίζεται στην καριέρα του Κόπολα, έγραψε μια σημαντική στιγμή στην κινηματογραφική ιστορία.
Αποχαιρετισμοί
- Goodbye sister suffragette. Εφυγε η Γκλίνις Τζονς στα 100 χρόνια της
- Το ελληνικό σινεμά αποχαιρετά τον Γιάννη Παπαδάκη
- Πέθανε ο Νόρμαν Τζούισον
- Πέθανε ο Νίκος Κανάκης
- Αντίο στον Ηλία Λογοθέτη
- O Πάολο Ταβιάνι πηγαίνει να βρει τον Βιτόριο στον ουρανό
- Πέθανε ο δημιουργός του «Dragon Ball» Ακίρα Τοριγιάμα
- Σίγασε η πιο αισθαντική φωνή: Αντίο, Γιάννη Φέρτη
- Νεκρός ο Λοράν Καντέ στα 63 του χρόνια
- Αποχαιρετισμός στον Πολ Οστερ με λίγο «καπνό» ακόμη
- Πέθανε η Αννα Παναγιωτοπούλου
- Αποχαιρετώντας την Ανζελίκ Κουρούνης, μια τολμηρή γυναίκα που αφοσιώθηκε στον αγώνα κατά της Χρυσής Αυγής
- Ο Ρότζερ Κόρμαν ήταν Βασιλιάς (όχι μόνο των B-movies)
- Πέθανε η Σούζαν Μπακλίνι, το πρώτο θύμα στην ταινία «Τα Σαγόνια του Καρχαρία» του Στίβεν Σπίλμπεργκ
- Πέθανε ο ντοκιμαντερίστας Μόργκαν Σπέρλοκ
- Πέθανε η Δέσποινα Στυλιανοπούλου
- Το κινηματογραφικό mixtape της Φρανσουάζ Αρντί
- Η Ανούκ Εμέ δεν ήταν ποτέ απλώς «μια γυναίκα...»
- O ψηλός απίθανος κύριος Ντόναλντ Σάδερλαντ
- Πέθανε ο ηθοπoιός και σκηνοθέτης Ανδρέας Μαριανός
- Πέθανε ο σεναριογράφος Ρόμπερτ Τάουνι
- Πέθανε η ηθοποιός Σέλεϊ Ντιβάλ
- Αντίο Μπρέντα, θα έχουμε για πάντα τα χτυποκάρδια
- Πέθανε η σχεδιάστρια κοστουμιών Ανθέα Σίλμπερτ
- Για τα κοστούμια της Εβελυν Σιούπη
- Τζίνα Ρόουλαντς: Μια ανεξάρτητη γυναίκα εξομολογείται
- Οι πολλαπλοί μοναχικοί θάνατοι του Αλέν Ντελόν
- Πέθανε ο Δάνης Κατρανίδης
- Η φωνή του Τζέιμς Ερλ Τζόουνς σίγησε για πάντα
- Πέθανε ο Ντίνος Καρύδης
- Η τελευταία υπόκλιση της Dame Μάγκι Σμιθ
- Πέθανε ο Κρις Κριστόφερσον
- Ο χρυσός κινηματογραφικός αιώνας του Μίμη Πλέσσα
- Πέθανε η ηθοποιός Τέρι Γκαρ
- Πέθανε ο Θανάσης Βαλτινός
- Η μουσική ιδιοφυΐα του Κουίνσι Τζόουνς σίγησε για πάντα
- Πέθανε ο ηθοποιός Τόνι Τοντ
- Γιώργος Καλογερόπουλος (1955-2024): Από τη χώρα του σινεμά στη Νέα Υόρκη και από εκεί στη Μεσόγειο
- Πέθανε ο Μανούσος Μανουσάκης
- Νίκος Μπιλιλής: Ενα κινηματογραφικό αρχείο από μόνος του
- Πέθανε η Σίλβια Πινάλ
- Από τα αρχεία: O Κώστας Γεωργουσόπουλος γράφει για το ελληνικό σινεμά
- Πέθανε ο Δημήτρης Ημελλος
