Φεστιβάλ / Βραβεία

19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Oι «Μηχανές» μουρμουρίζουν το καθηλωτικό τραγούδι τους για τα σύγχρονα σκλαβοπάζαρα

στα 10

Με υγρή κινηματογράφιση, υπνωτική φωτογραφία και το σάουντρακ των μηχανών να νανουρίζει κάθε ελπίδα του εξαθλιωμένου εργάτη για ποιότητα ζωής, αυτό το ντοκιμαντέρ είναι μία συγκλονιστική μαρτυρία κι ένα ηχηρό χαστούκι για όλους εμάς στη Δύση.

19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Oι «Μηχανές» μουρμουρίζουν το καθηλωτικό τραγούδι τους για τα σύγχρονα σκλαβοπάζαρα

Αχανές, σκοτεινό, βρώμικο. Από το πρώτο στοιχειωμένο μονοπλάνο με το οποίο εισβάλλουμε στο παλιό εργοστάσιο υφασμάτων στη Γκουτζαράτ της δυτικής Ινδίας, νιώθουμε την υγρασία, την καταχνιά. Εργάτες περπατούν ξυπόλητοι, βρώμικα νερά βγαίνουν από τα πλυντήρια, η χημεία των βαφών σχηματίζει ρυάκια στα πόδια τους, ανάμεσα στις ανακατεμμένες ντάνες πολύχρωμων υφασμάτων, ή περιφέρεται στον αέρα σαν σκόνη και κατακάθεται στο δέρμα και στους πνεύμονες.

Οι εργάτες είναι άντρες - από 6 μέχρι 76 χρονών. Οι κινήσεις τους είναι (ειρωνικά) μηχανικές, ανακατεύουν με αργούς κύκλους τη μπογιά, ταμπονάρουν με επαναλαμβανόμενη πίεση τα πατρόν, τινάζουν, οδηγούν με το ίδιο συνεχές τέντωμα των χεριών το ύφασμα στα καρούλια του. Κάνουν το ίδιο πράγμα επί 12 ατελείωτες ώρες. Κι αν έχουν δεύτερη βάρδια, 24.

Στο φακό αντιδρούν με χαμόγελα, αδιαφορία, ή παραίτηση - ένα πιτσιρίκι δεν μπορεί να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά από την κούραση. Στο μικρόφωνο θα μιλήσουν λίγοι κι όταν πρέπει - σε όλη την υπόλοιπη διάρκεια το μουρμούρισμα των μηχανών θα συνοδεύει τις σκέψεις του κάθε θεατή χωριστά.

Machines 607 1

Για το σκηνοθετικό του ντεμπούτο ο Ραχούλ Τζέιν, γεννημένος στο Δελχί με κινηματογραφικές και πολιτικές σπουδές στην Καλιφόρνια, επέλεξε με αυτοπεποίθηση και ταλέντο το δύσκολο δρόμο: αυτόν της βουβής παρατήρησης. Η κάμερα διεισδύει στο χώρο υγρά, διακριτικά, σχεδόν υπνωτισμένη κι αυτή από τις μηχανές. Και καταγράφει τα γρανάζια τους: τους ανθρώπους. Που όχι απλά δέχονται να χορογραφείται η ζωή τους από τη μονοτονία μιας βάρδιας που μοιάζει να μην τελειώνει ποτέ, αλλά ευχαριστούν που έχουν δουλειά. Ερχονται από μακρινά μέρη της χώρας, δανείζονται για να ταξιδέψουν, πληρώνουν για να επιλεχθούν από τον εργολάβο των σκλαβοπάζαρων.

Machines 607 2

Γιατί για αυτό πρόκειται φυσικά. Λες κι ο χρόνος έχει σταματήσει σε εποχές που εμείς «δεν ξέραμε, δε ζήσαμε», που τις διαβάζαμε στα ιστορικά μας βιβλία με σηκωμένο φρύδι και δέρμα. Κι όμως δεν έχει αλλάξει. Ο φτωχός δεν έχει ορίζοντα, ελπίδα, τύχη. Οι ανάγκες της Δύσης δημιουργούν σκλαβοπάζαρα στις «αναπτυσσόμενες» χώρες. Το πιο επώδυνο να κοιτάς: ο απόλυτος συμβιβασμός με την εξαθλίωση. Στις λίγες συνεντεύξεις που παίρνει ο Τζέιν όλοι αποδέχονται μοιρολατρικά την κατάσταση γιατί έχουν παιδιά να σπουδάσουν, η αγροτική σοδειά καταστράφηκε, δεν υπάρχουν δουλειές. Τι να κάνουν να συνδικαλιστούν; Οταν οι αρχηγοί των συνδικάτων βρίσκονται δολοφονημένοι;

«Εγώ είμαι ο συνδικαλισμός» λέει απροκάλυπτα στην κάμερα ένας παχύς, τραχύς άντρας. «Οταν είναι καλός ο εργολάβος, οι εργάτες δεν τολμούν να συνδικαλιστούν. Εγώ είμαι καλός. Μπορώ να τους ρίξω δυο χαστούκια. Και τι θα κάνουν; Μήνυση; Ξέρετε πόσο κοστίζει το δικαστήριο και πόσο είναι οι μισθοί τους;»

Machines 607 3

«Οταν το στομάχι του εργάτη είναι άδειο, είναι καλός στη δουλειά του, την προσέχει. Οταν τους δίνεις χρήματα, γιατί μόνο αυτό θέλουν αυτοί οι άνθρωποι χρήματα δεν έχουν άλλες αξίες, τότε δεν ενδιαφέρονται για τη δουλειά και η επιχείρηση βουλιάζει» ομολογεί εξίσου απερίστροφα ο ιδιοκτήτης του εργοστασίου. «Ζητάνε, ζητάνε, συνέχεια ζητάνε παραπάνω. Και τι θα τα κάνουν; Αλκόολ και καπνό. Πιστεύετε ότι ενδαφέρονται για τις οικογένειές τους; Αλήτες είναι όλοι...»

Η κάμερα ξανακόβει στα κορμιά, τα σκαμμένα πρόσωπα, τις κινήσεις, τα βλέμματα. Η εξάντληση, η θλίψη, η παραίτηση διαπερνούν το φακό και ποτίζουν την οθόνη σαν μούχλα. Μία σειρήνα σηματοδοτεί τη λήξη της βάρδιας και μία λήψη από drone μας αποκαλύπτει τα πραγματικά μεγέθη - την απεραντοσύνη της βιομηχανικής έκτασης, τα ογκώδη κτίρια, τους ανθρώπους που βγαίνουν από τις πύλες των εργοστασίων και κατακλύζουν τους χωμάτινους δρόμους σα μυρμήγκια.

Ο Τζέιν έχει φτιάξει ένα απαραίτητο στην ουσία του, υπέροχο στην αισθητική του και σπουδαίο στις κινηματογραφικές του αξίες ντοκιμαντέρ. Θα του άξιζε το μεγάλο βραβείο του φεστιβάλ.


Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διεξάγεται από τις 3 ως τις 12 Μαρτίου 2017. Το Flix βρίσκεται εδώ για να σας μεταφέρει καθημερινά όλα όσα συμβαίνουν μέσα κι έξω από τις αίθουσες.

Η μπίρα Fischer, που αγαπά την τέχνη και τη δημιουργία, απονέμει για 5η συνεχή χρονιά τα Βραβεία Κοινού Fischer στο 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Επιπλέον, από τις 3 έως τις 12 Μαρτίου 2017, σε όλη τη διάρκεια του Φεστιβάλ, σε 26 επιλεγμένα σημεία, οι σινεφίλ, καταναλώνοντας μία Fischer και με την επίδειξη του εισιτήριου της προβολής, θα μπορούν να απολαύσουν μία ακόμη δωρεάν! Γιατί όλες οι κινηματογραφικές στιγμές ξεκινούν και τελειώνουν με μία Fischer!

Διαβάστε ακόμη