Από τα πολυάριθμα κινηματογραφικά κινήματα που ξεπήδησαν με ορμή σε ολόκληρο τον κόσμο στα ταραγμένα ’60s, από τη γαλλική Nouvelle Vague και το βρετανικό Free Cinema μέχρι το τσέχικο και το ιαπωνικό Νέο Κύμα, το βραζιλιάνικο Cinema Novo παραμένει μέχρι σήμερα ίσως το πιο παραγνωρισμένο, κυρίως λόγω του πόσο δυσεύρετες παραμένουν για το κοινό, ακόμα και στη σημερινή ψηφιακή εποχή, οι περισσότερες από τις ταινίες του.
Το «Cinema Novo», το ντοκιμαντέρ που σκηνοθέτησε ο Ερίκ Ρόσα, γιος του θρυλικού πρωτεργάτη του κινήματος, Γκλάουμπερ Ρόσα, ίσως δεν πρόκειται να το αλλάξει αυτό, αλλά επιχειρεί μια πρώτη αληθινά δημιουργική απόπειρα να αποτυπώσει στο κινηματογραφικό πανί το πνεύμα και την ένταση των άγριων αλλά γόνιμων εκείνων χρόνων (1960-1972), που γέννησαν ταινίες όπως το «Vidas Secas» του Νέλσον Περέιρα ντος Σάντος, το «Black God, White Devil» και το «Terra em Transe» του Γκλάουμπερ Ρόσα και το «Macunaíma» του Χοακίμ Πέδρο ντε Αντράδε.
Διαβάστε ακόμη: 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Τελετή Εναρξης, ολέ, ολέ, ολέ
Οπως και στην περίπτωση των περισσότερων ανάλογων κινημάτων που αναδύθηκαν με τη φιλοδοξία να ανανεώσουν με επαναστατικό τρόπο το σινεμά της εποχής και της χώρας τους, οι δημιουργοί του Cinema Novo ανήκαν αναμφίβολα σε μια κοινωνικά προνομιούχα τάξη διανοούμενων που όμως επέλεξαν να καταγράψουν μια διαφορετική πραγματικότητα της χώρας τους από εκείνη που οι ίδιοι ζούσαν (και από αυτή που προωθούσε μέχρι τότε το κυρίαρχο, εμπορικό σινεμά της Βραζιλίας), να βγουν κυριολεκτικά στους δρόμους και να τοποθετήσουν ως ήρωες στο επίκεντρο των ταινιών τους απλούς λαϊκούς ανθρώπους εγκλωβισμένους σε έναν πυρετώδη αγώνα για επιβίωση – έστω κι αν οι ίδιες οι ταινίες τους δεν κατάφεραν ποτέ ακριβώς να βρουν ανταπόκριση από ένα αντίστοιχο κοινό, σε αντίθεση με τα διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ της εποχής που μαγεύτηκαν από τη δύναμη τους.
Αυτή η επαναστατική τους ματιά, που συνδύαζε την πολιτική με την ποίηση, αποτελούσε και το βασικότερο χαρακτηριστικό του Cinema Novo, το οποίο κουβαλούσε επιρροές από τον ιταλικό νεορεαλισμό, τo σοβιετικό σινεμά και τη γαλλική nouvelle vague, και αντιστάθμιζε την έλλειψη μιας φορμαλιστικής ομοιογένειας με μια παθιασμένη κινηματογράφηση που παλλόταν από ενέργεια και βίαιο λυρισμό.
Αποφεύγοντας τον σκόπελο μιας ακαδημαϊκής προσέγγισης γεμάτης ομιλούντες κεφαλές που προσπαθούν να αναλύσουν την ιστορική και καλλιτεχνική αξία ενός τέτοιου ρεύματος, ο Ρόσα συνθέτει την ταινία του αποκλειστικά μέσα από αρχειακό υλικό ντοκουμέντων και συνεντεύξεων της εποχής με τους βασικότερους εκπροσώπους και δημιουργούς του Cinema Novo και, κυρίως, μέσα από πολύτιμα αποσπάσματα των πιο εμβληματικών ταινιών του.
Δίχως τις κλασικές καρτέλες που ενημερώνουν για τους τίτλους και τα στοιχεία των ταινιών που περνούν από την οθόνη, όπως συμβαίνει στα περισσότερα συμβατικά ντοκιμαντέρ του είδους, ο Ρόσα προτιμά να μοντάρει τις κατακερματισμένες αυτές σκηνές σε μια αδιάκοπη ροή, σχηματίζοντας με αυτόν τον τρόπο μια νέα, σχεδόν αφαιρετική ταινία-κολάζ που όμως δεν παύει ποτέ να κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον και, πάνω απ’ όλα, να μεταφέρει αυτούσιο το πάθος των εικόνων, έστω και έξω από το πλαίσιο των ταινιών από τις οποίες προέρχονται.
Γεμάτο από οργιαστικές εικόνες χορού, βίας και πλήθους, ατέρμονες σκηνές καταδιώξεων και συγκρούσεων, και μαγνητικά κοντινά σε σκαμμένα, οργισμένα πρόσωπα, το «Cinema Novo» ξεχειλίζει από το αίμα και τον ιδρώτα των (συχνά ερασιτεχνών) πρωταγωνιστών του φιλμικού σύμπαντος του κινήματος, μεταδίδοντας στον θεατή μια ακατανίκητη επιθυμία να ανακαλύψει αυτόν τον σε μεγάλο βαθμό ξεχασμένο κινηματογραφικό κόσμο.
Αυτός ο ανεκτίμητος ύμνος στο πνεύμα του Cinema Novo δεν θα μπορούσε παρά να τελειώνει με έναν φόρο τιμή στους ίδιους τους ανήσυχους δημιουργούς του, καθώς ο Ρόσα επιλέγει να κλείσει το ντοκιμαντέρ του με πρωτότυπους τίτλους αρχής/τέλους παρμένους από τις ίδιες τις ταινίες τους, αφήνοντας τα ονόματά τους να καταλάβουν για μια τελευταία φορά τη θέση που τους αξίζει στη μεγάλη οθόνη:
Um filme dirigido por Glauber Rocha, Joaquim Pedro de Andrade, Carlos Diegues, Nelson Pereira dos Santos, Ruy Guerra, Leon Hirszman, Gustavo Dahl, Arnaldo Jabor, Paulo César Saraceni, Alex Viany…
Το «Cinema Novo» προβάλλεται σε επανάληψη το Σάββατο, 4 Μαρτίου, στις 15:45, στην αίθουσα Ολύμπιον.
Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διεξάγεται από τις 3 ως τις 12 Μαρτίου 2017. Το Flix βρίσκεται εδώ για να σας μεταφέρει καθημερινά όλα όσα συμβαίνουν μέσα κι έξω από τις αίθουσες.
Διαβάστε ακόμη
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: «Πλαστική Κίνα», πλαστικά όνειρα
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: «Safari» για γερά στομάχια κάτω από τον ήλιο
- Ενα ντοκιμαντέρ μας συστήνει τον «Αλλο Ανθρωπο» (ελπίζοντας ότι τον κρύβουμε κι εμείς μέσα μας)
- Ενα παιδί - θαύμα στο ρινγκ της ζωής στο «The Wonder Kid» του Γιώργου Παντελεάκη
- 20 ταινίες που περιμένουμε να δούμε στο 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
- Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης κοιτάζει τον κόσμο «με το Βλέμμα του Τζον Μπέρτζερ»
- 19o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Carte blanche στον Δημήτρη Εϊπίδη
- 19o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Αυτές είναι οι ελληνικές ταινίες του προγράμματος
- Food vs. Food: Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έχει νέα, νοστιμότατη ενότητα
- Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης συστήνει τον Βιτάλι Μάνσκι, μια μαχητική φωνή από τη Ρωσία
- Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έρχεται μετά μουσικής - και σινεμά
- Ας μιλήσουμε για ντοκιμαντέρ! Μια πρώτη γεύση από το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
- Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης αποκτά διαγωνιστικό τμήμα για νέους δημιουργούς
