To τριήμερο που μας πέρασε, από την Παρασκευή 14 έως χθες Κυριακή 16 Νοεμβρίου, η Αθήνα ενώθηκε με τον ουρανό πάνω από το Βερολίνο, αλλά και το Παρίσι, Τέξας, το Τόκιο, την Νέα Υόρκη. Κι αυτό γιατί στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στο πλαίσιο του αφιερώματος με τίτλο «Βιμ Βέντερς: Η Μεγάλη Αναδρομή», φιλοξενήθηκε το συνολικό έργο του Βιμ Βέντερς - από τις σπάνιες μικρού μήκους ταινίες του μέχρι μία επιλογή από τις μεγάλου, ενώ σε ειδικό installation στο φουαγιέ του 3ου ορόφου μπορούσε κανείς να δει το VR φιλμάκι του για το πόσο κινηματογραφικός ζωγράφος ήταν πάντα ο Εντουαρντ Χόπερ (ένας ζωγράφος που επηρέασε καθοριστικά την οπτική ταυτότητα του Βέντερς).
Ομως κι ο ίδιος ο δημιουργός ήταν παρών: την Παρασκευή ανέβηκε στην sold out Μεγάλη Σκηνή της Στέγης σε μία συζήτηση με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου για το σύνολο της καριέρας του, ενώ το Σάββατο το απόγευμα παρέδωσε στην Μικρή Σκηνή ένα masterclass. Σημαντική λεπτομέρεια: όταν πληροφορήθηκε ότι η φετινή θεματική του προγράμματος της Στέγη Ιδρύματος Ωνάση ήταν η οικογένεια, ο Βέντερς άλλαξε όλο του το masterclass για να μιλήσει για αυτό: πώς η οικογένεια έχει επηρεάσει την Ιστορία του κινηματογράφου, αλλά και το δικό του προσωπικό σινεμά.
Το Flix ήταν εκεί, παρακολούθησε αχόρταγα τον αγαπημένο Γερμανό σκηνοθέτη στις διαλέξεις και παρουσιάσεις του, (ξανα)είδε τις ταινίες, έβαλε τη VR μάσκα και είδε το φιλμάκι του, και στο τέλος κάθισε μαζί του για μία συζήτηση-εξομολόγηση: μετά από τόσα χρόνια, μετά από όλα αυτά, τι;
Διαβάστε 20 νέα πράγματα που συλλέξαμε από όλα όσα μάς είπε.
Θυμηθείτε και την αποκλειστική συνέντευξη στο Flix: «Μόνο το σινεμά μπορεί να βοηθήσει την Ευρώπη»
Είναι επάγγελμα η σκηνοθεσία; Υπάρχει κάτι χρήσιμο στη λέξη «επαγγελματίας»: σημαίνει ότι γνωρίζεις το αντικείμενο σου. Ομως πολλές φορές το να πιστεύεις ότι «το ‘χεις» δεν είναι καλό πράγμα. Εκανα τις καλύτερες δουλειές μου όταν πλησίασα μια ταινία χωρίς να έχω ιδέα τι κάνω. Και κάθε φορά που θεωρούσα ότι είμαι σίγουρος για μια ταινία, ήταν καταστροφή. Η περιέργεια να μάθεις κάτι σε οδηγεί σε πολύ καλύτερα μονοπάτια. Να παραμένετε περίεργοι.
Καλός σκηνοθέτης είναι ο αόρατος σκηνοθέτης. Οι εικόνες μιλούν από μόνες τους, τα μέρη έχουν ιστορίες να σου πουν, οι ηθοποιοί σου κουβαλούν την ταινία. Αν η δική σου δουλειά κραυγάζει, έκανες κακή δουλειά.
Η επιτυχία είναι υπερτιμημένη Δεν σε κάνει καλύτερο, δεν σε πάει πουθενά η επιτυχία. Είναι απλώς ένα ωραίο, ανεβαστικό, επιφανειακό συναίσθημα. Οι ταινίες που ένιωσα τη μεγαλύτερη ικανοποίηση και συγκίνηση δεν ήταν επιτυχίες. Κι αυτές που έγιναν μεγάλες εμπορικές επιτυχίες, δεν τις αγαπώ τόσο. Αγαπώ το «Μέχρι το Τέλος του Κόσμου» και ήταν εμπορική πανωλεθρία. Ισως είναι σαν τα παιδιά σου - αγαπάς λίγο περισσότερο το πιο εσωστρεφές, αδύναμο, άσχημο, από εκείνο που βγαίνει μπροστά, σκοράρει, δεν σε έχει ανάγκη.
Οι ταινίες που ένιωσα την μεγαλύτερη ικανοποίηση και συγκίνηση δεν ήταν επιτυχίες. Κι αυτές που έγιναν μεγάλες εμπορικές επιτυχίες, δεν τις αγαπώ τόσο...»
Παραδίδοντας τον έλεγχο, ένα μάθημα στη σκηνοθεσία - από το «Δωμάτιο 666», μέχρι τις «Υπέροχες Μέρες» και τον Πάπα Ολα ξεκινούν από μία ιδέα. Κι από την γνώση ότι μία ταινία παίρνει μορφή και στο γύρισμα, οπότε πρέπει να αφήσεις τον έλεγχο. Δεν μπορείς να έχεις έλεγχο - ούτε στο σινεμά, ούτε στη ζωή. Στην περίπτωση του Πάπα (σ.σ. «Pope Francis: A Man of His Word», 2018) ξεκίνησα ένα ντοκιμαντέρ όπου θα καθόμουν απέναντί του και θα συνομιλούσαμε. Γρήγορα όμως συνειδητοποίησα ότι αυτό είναι όλο λάθος: δεν μπορεί ο θεατής να συνδεθεί με τον Πάπα αν κοιτάει εμένα κι απαντά στις ερωτήσεις μου - αυτό δεν είναι κινηματογραφική εμπειρία, είναι συνέντευξη. Οπότε κατασκευάσαμε μία πατέντα. Εστησα την κάμερα ώστε ο Πάπας να κοιτά απευθείας στο φακό, άρα τον θεατή στα μάτια. Ομως μπροστά έβαλα έναν καθρέφτη, μέσα από τον οποίο μπορεί να βλέπει εμένα. Συνομιλούσαμε, αλλά εσείς πιστεύατε ότι τα έλεγε σε εσάς - στο δικό του εξομολογητήριο. Κάπως έτσι πρέπει να βγαίνει κάτι άμεσο, που να μπορείς να συνδεθείς.
Στο «Δωμάτιο 666», 30 χρόνια πριν σχεδόν, το σινεμά κινδύνευε ξανά από τη βιντεοκασέτα, τα home cinema trends. Είχα λοιπόν να ρωτήσω κάτι πολύ σημαντικό τους συναδέλφους σκηνοθέτες. Πήγα στις Κάννες, κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ, και έστησα μία κάμερα σ’ ένα δωμάτιο στο Ξενοδοχείο Ματζεστίκ (το μόνο που είχαν άδειο ήταν το 666, γιατί κανείς δεν ήθελε να μείνει εκεί, κι ειρωνικά αυτός ήταν ο τίτλος της ταινίας μου). Δεν ήμουν εγώ στο δωμάτιο. Ενας σκηνοθέτης έμπαινε, καθόταν στην καρέκλα και μπροστά του ήταν ένα κομμάτι χαρτί με την ερώτηση κι η οδηγία «άνοιξε την κάμερα». Ολοι απάντησαν ελεύθερα. Ενας Φιλιππινέζος σκηνοθέτης δεν απάντησε τίποτα, τρόμαξε με την ερώτηση, έμεινε ακίνητος στη θέση του. Εγώ είδα το υλικό 2 εβδομάδες μετά. Είχα παραδώσει τον έλεγχο.
Ναι, υπάρχει ποίηση ακόμα και στις ιαπωνικές τουαλέτες. Αρκεί να καταγράψεις κάτι αληθινό...»
Στις «Υπέροχες Μέρες» πάλι, στις δύο πρώτες μέρες γύριζα την ταινία κανονικά - κάναμε αναγνώσεις των σκηνών, πρόβες και μετά λήψεις. Ομως διαπίστωσα ότι ο Κότζι Γιακούσο μού έδινε κάτι την πρώτη φορά που δοκίμαζε τη σκηνή στις πρόβες που ήταν ανεκτίμητο. Φρέσκο, αληθινό. Μετά ήταν «προβαρισμένος». Του πρότεινα να πηγαίνουμε λήψη χωρίς πρόβα, κι όλη η υπόλοιπη ταινία είναι πάνω του. Εγώ δεν τον ξανασκηνοθέτησα. Με ευχαρίστησε όταν τελειώσαμε την ταινία. Μου εξομολογήθηκε ότι αυτό περίμενε όλη του τη ζωή: να μην παίξει σε μια ταινία, να «είναι». Και ήταν καταπληκτικός. Καμιά φορά σκηνοθετώντας, καθοδηγώντας έναν ηθοποιό χάνουμε την αλήθεια της ταινίας. Πρέπει να μάθουμε να παραδίδουμε τον έλεγχο.
Διδάσκοντας υπομονή, με ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου Ξέρετε, είμαι και καθηγητής. Θυμάμαι στα 90ς, την εποχή του ταινιών αλά Ταραντίνο, όλοι οι μαθητές μου μού παρέδιδαν παρόμοιες ταινίες - σπινταριστή κινηματογράφηση, γρήγορο μοντάζ, αδρεναλίνη. Αποφάσισα να τους δώσω ένα μάθημα και τους ανέθεσα να δουν όλες τις ταινίες του Αγγελόπουλου. Το αποτέλεσμα ήταν απρόσμενο: ήρθαν και μου είπαν ότι «οι αργοί ρυθμοί είναι τόσο πιο cool»! Ολοι άρχισαν να γυρίζουν ταινίες με μονοπλάνα. Ισως είμαι υπαίτιος που τώρα έχουν βγει μικροί Γερμανοί Αγγελόπουλοι εκεί έξω…
Γυρίσαμε το «Παρίσι, Τέξας» σε μία μικρή πόλη του Τέξας που λέγεται «Γουέστχοφ». Το συνειδητοποίησα πολλά χρόνια μετά: το πατρικό της γιαγιάς μου είναι Γουέστχοφ. Η γιαγιά μου πέθανε πολύ νέα, αφήνοντας τον πατέρα μου ορφανό. Αυτό είχε μεγάλες συνέπειες στην ανατροφή του. Και τη δική μου. Δεν το ήξερα, αλλά το μικρό αγοράκι της ταινίας ήμουν εγώ...»
Γυρίσματα σε χρονολογική σειρά, είναι τα σωστά γυρίσματα Ο χρόνος είναι κάτι σχετικό και κάτι σημαντικό. Ομως πιστεύω ότι οι ταινίες, όπως και η ζωή, χρειάζονται το χρόνο να κυλήσει για να σου αποκαλυφθούν. Οταν γυρίζεις μία ταινία με χρονολογική σειρά, σου αποκαλύπτεται η κορύφωση της, το τέλος της. Στα «Φτερά του Ερωτα» δεν είχαμε ολοκληρωμένο σενάριο. Κάθε μέρα τελείωνε κι έγραφα τις σελίδες της επόμενης. Ολοι -ηθοποιοί, συνεργείο- ήταν ενθουσιασμένοι, περίεργοι για το τι θα γυρίζαμε την επόμενη μέρα. Αυτό βέβαια εμπεριέχει ρίσκο. Αλλά το ρίσκο είναι χρήσιμο όταν λες μια ιστορία. Ολα αυτά δεν μπορούν να γίνουν σήμερα, με τους κανόνες των στούντιο. Οι χρηματοδότες θέλουν να έχουν ολοκληρωμένο σενάριο. Να μαθαίνουν «τι θα γίνει στο τέλος».
Στο «Παρίσι, Τέξας» ήθελαν χάπι εντ. Οι παραγωγοί της 20th Century Fox ήρθαν στο γύρσμα και με πίεζαν να μη φύγει ο Τράβις να ενωθεί ξανά η οικογένεια. Ακόμα κι όταν ο Χάρι Ντιν Στάντον είχε τελειώσει τα γυρίσματα του και είχε φύγει μου έλεγαν «μπορούμε να βάλουμε μία σκηνή με απλώς το φορτηγάκι να κάνει Uturn» και να υπονοήσουμε ότι επιστρέφει. Ηξερα ότι αυτό θα σκότωνε την ταινία - γιατί δεν είναι αλήθεια. Δεν είναι η αλήθεια του ήρωα. Δεν υποχώρησα και έτσι έχασα την υποστήριξη του στούντιο. Η ταινία βγήκε χωρίς μάρκετινγκ και ήταν παταγώδης εμπορική αποτυχία. Για αυτό κάνω ντοκιμαντέρ. Για να μην με πρήζουν τα στούντιο με το σενάριο και με το τι συμβαίνει στο τέλος. Τους το έχει πει η ζωή.
«Παρίσι, Τέξας» - οικογενειακή υπόθεση Υπάρχει αυτή η σκηνή που το μικρό αγόρι βάζει τον μεθυσμένο πατέρα του να ξαπλώσει στον καναπέ, κι εκείνο κάθεται στην πολυθρόνα γύρω του. Αναλαμβάνει το ρόλο του ψυχαναλυτή του πατέρα του, καθώς εκείνος από τον καναπέ αρχίζει την εξομολόγηση για τη δική του μητέρα, τη γιαγιά του αγοριού. Χτύπησε νεύρο αυτή η σκηνή, όταν, σας ορκίζομαι πριν από λίγους μόλις μήνες, κατάλαβα τη σύνδεση με τη δική μου οικογένεια. Γύρισα την ταινία σε μία μικρή πόλη του Τέξας που λέγεται «Γουέστχοφ» - από τον Γερμανό άποικο που την ίδρυσε τον 19ο αιώνα. Το πατρικό όνομα της γιαγιάς μου είναι «Γουέστχοφ». Η γιαγιά μου πέθανε πολύ νέα, αφήνοντας τον πατέρα μου ορφανό. Αυτό είχε μεγάλες συνέπειες στην ανατροφή του. Και τη δική μου. Το μικρό αγόρι στην πολυθρόνα είμαι εγώ. Χωρίς να το καταλάβω, γύρισα μία ταινία για τη γιαγιά μου, τον πατέρα μου κι εμένα...
Ο φίλος μου Νικ Κέιβ έχει δώσει την πιο σπουδαία απάντηση για το ΑΙ, όταν τον ρώτησαν αν μπορεί να γράψει το τέλειο τραγούδι. «Ναι, το ΑΙ μπορεί να γράψει άρτια τραγούδια - ενορχηστρώσεις, τέλεια μπάντα, αρμονίες. Ομως δε θα γράψει ποτέ σπουδαία τραγούδια. Γιατί τα τραγούδια βγαίνουν από τον ανθρώπινο πόνο. Και τα ρομπότ δεν πονάνε…».
«Μέχρι το Τέλος του Κόσμου» - οικογενειακή υπόθεση Η υπόθεση θέλει έναν ερωτευμένο επιστήμονα να φτάνει μέχρι την άκρη της γης για να κάνει την τυφλή γυναίκα του να δει. Η Ζαν Μορό έπαιξε την «Ιντιθ», με έναν μαγικό τρόπο. Από τότε που την είχα δει στο «Ζιλ και Τζιμ» την είχα ερωτευτεί και ονειρευόμουν να τη σκηνοθετήσω - δεν τη «σκηνοθέτησα» ήξερε πολύ καλά τι να κάνει. Δεν ήξερε όμως τι ακριβώς κάνει για μένα. Ο πατέρας μου είχε μία αδελφή που ήταν τυφλή, την Ιντιθ. Ηταν η αγαπημένη μου θεία. Εκείνη μου έφτιαχνε την τούρτα στα γενέθλια μου, εκείνη μου έκανε τις πιο ωραίες κουβέντες. Ημουν ευτυχισμένος στο σπίτι της με τα ξαδέλφια μου - εκείνα μεγάλωναν με την μαμά τους τυφλή, ήταν συνηθισμένοι. Εγώ προσπαθούσα να καταλάβω - έδενα τα μάτια μου με ένα μαντήλι και προσπαθούσα να καταλάβω τι σημαίνει αυτό. Η θεία μου είδε όλες μου τις ταινίες, μέχρι που πέθανε. Θα ήθελα τόσο πολύ να είχα ανακαλύψει την τεχνολογία που θα έβλεπε πραγματικά. Ομως, ξέρετε κάτι; Εκείνη είδε όλες μου τις ταινίες, πολύ καλύτερα από τον καθένα μας.
«Μέχρι το Τέλος του Κόσμου»: οι ροζ φιγούρες στο εξώφυλλο του soundtrack είναι οι γονείς μου Ολες οι ονειρικές σκηνές στην ταινία είναι από 8mm home videos της παιδικής μου ηλικίας. Γιατί δεν μπορείς να κλέψεις τα όνειρα από το παρελθόν κάποιου άλλου, πρέπει να καταθέσεις τα δικά σου. Oπότε αυτή είναι οι γονείς μου που περπατούν αγκαλιά σε μια παραλία...
Με αφορά το προσωπικό, όχι το ιδιωτικό Γιατί τα αποκαλύπτω όλα αυτά; Γιατί βάζω κομμάτια της ζωής μου στις ταινίες μου; Γιατί δεν γίνεται διαφορετικά. Υπάρχει αυτός ο πολύ χρήσιμος διαχωρισμός και στη ζωή και στο σινεμά. Ο ιδιωτικός κόσμος ενός ανθρώπου είναι κάτι που δεν χρειάζεται να αποκαλύψει σε κανέναν. Αν όμως δεν πλησιάσει τη ζωή ευάλωτα, προσωπικά, δεν μπορεί να συνδεθεί. Ετσι και στο σινεμά. Το ιδιωτικό είναι άσχημο και χυδαίο. Το προσωπικό είναι οικείο, ζεστό, ανθρώπινο. Οπότε κάνω ταινίες που έχουν ρίζα στην προσωπική μου ζωή γιατί μόνο έτσι συνδέεσαι με το κοινό.
Δεν μπορεί να υπάρξει ομορφιά, αν δεν είναι κάτι αληθινό. Αν επιχειρήσεις να φτιασιδώσεις την αλήθεια, καταλήγεις με κάτι παράφωνο, αφύσικο και για αυτό άσχημο. Ενα πρόσωπο όσο μεγαλώνει κουβαλά όλες τις αλήθειες του κι αυτό είναι κάτι σπουδαίο. Κάθε πρόσωπο που παρεμβαίνει πλαστική χειρουργική, παύει να είναι όμορφο - για πάντα.»
Αλήθεια ή ομορφιά - ή είναι το ίδιο πράγμα; Δεν μπορεί να υπάρξει ομορφιά, αν δεν είναι κάτι αληθινό. Η ομορφιά κρύβεται στην αλήθεια. Πρέπει να ψάξεις να βρεις την αλήθεια ακόμα και στα σκουπίδια, να κοιτάξεις τους δρόμους στο κέντρο μιας πόλης και να βρεις την ποίηση. Ποίηση στις Ιαπωνικές τουαλέτες για παράδειγμα - έτσι όπως είδα εγώ τις «Υπέροχες Μέρες». Αν επιχειρήσεις να φτιασιδώσεις την αλήθεια, καταλήγεις με κάτι παράφωνο, αφύσικο και για αυτό άσχημο. Ενα πρόσωπο όσο μεγαλώνει κουβαλά όλες τις αλήθειες του κι αυτό είναι κάτι σπουδαίο. Κάθε πρόσωπο που παρεμβαίνει πλαστική χειρουργική, παύει να είναι όμορφο για πάντα.
Κάθε πίνακας του Εντουαρντ Χόπερ, είναι μία ταινία Οι εικόνες του Χόπερ με στοίχειωσαν. Εγιναν κομμάτι του DNA μου. Με επηρέασε βαθιά, φαίνεται ναι και στις ταινίες μου πώς βγήκε από μέσα μου μία κοινή οπτική ταυτότητα. Αλλωστε για μένα υπάρχει σύνδεση μεταξύ ζωγραφικής και σινεμά. Κοινός τρόπος που κοιτάμε τη δύναμη της εικόνας, το φως, τα σκοτάδια. Κι ο ίδιος ήταν εξαιρετικά σινεφίλ. Ο περισσότερος κόσμος δεν ξέρει ότι πήγαινε σινεμά κάθε μέρα. Εβλεπε μία ταινία την μέρα, αγαπούσε πολύ το σινεμά και νομίζω ότι πότισε με μία αφηγηματική ακινησία όλους τους πίνακες του. Υπάρχουν ιστορίες κρυμμένες στις στιγμές που πιάνει τους ανθρώπους και τα τοπία του. Αυτό ήθελα να ζωντανέψω με το VR φιλμάκι. Οτι υπάρχει «πριν» και «μετά» - αυτό που μας δίνει είναι ένα μόνο καρέ για να συνθέσουμε εμείς τις ιστορίες.
Η ψηφιακή εποχή μας σκότωσε την αλήθεια Φυσικά και χρησιμοποιώ τις νέες τεχνολογίες στην τέχνη μου. Απλώς υπάρχει διαφορά στο να πηγαίνεις εσύ με μία δημιουργική περιέργεια προς την τεχνολογία. Να ξέρεις, με την ηλικία, την εμπειρία και τη γνώση του πώς θα την εκμεταλλευτείς. Τι μπορεί να κάνει η τεχνολογία για την τέχνη σου και τη ζωή σου, όχι να γίνει η ζωή σου η τεχνολογία. Η ψηφιακή εποχή έφερε ένα ρήγμα ανάμεσα στο θεατή και το σινεμά. Με ενοχλεί που χάθηκε η εμπιστοσύνη του κοινού πλέον. Αρχικά ήταν τα εφέ, τώρα είναι το ΑΙ. Ο κόσμος σταματά να πιστεύει ότι αυτό που του δείχνεις είναι αληθινό. Κι όταν χαθεί αυτό, χάνεται κάτι πολύ σπουδαίο στη σχέση σκηνοθέτη-θεατή. Ομως ο φίλος μου Νικ Κέιβ έχει δώσει την πιο σπουδαία απάντηση για το ΑΙ, όταν τον ρώτησαν αν μπορεί να γράψει το τέλειο τραγούδι. «Ναι, το ΑΙ μπορεί να γράψει άρτια τραγούδια - ενορχηστρώσεις, τέλεια μπάντα, αρμονίες. Ομως δε θα γράψει ποτέ σπουδαία τραγούδια. Γιατί τα τραγούδια βγαίνουν από τον ανθρώπινο πόνο. Και τα ρομπότ δεν πονάνε…».
Αν το σινεμά είναι το οξυγόνο μου, η μουσική είναι το αίμα στις φλέβες μου. Κάθε πρωί επιλέγω ένα βινύλιο που δίνει και το στίγμα για τη μέρα μου. Από τους νεότερους μού αρέσει η Μπίλι Αϊλις και η Λόρα Μάρλινγκ...»
«Υπέροχες Μέρες» - έψαχνα να βρω την καλοσύνη Ηθελα να γυρίσω μία ταινία για όσα αγαπώ στην Ιαπωνία. Και κατέληξα ότι αυτό που αγαπώ περισσότερο είναι ο κοινωνικός τους ιστός - νοιάζονται για το κοινό καλό. Ο Χιρογιάμα δεν καθαρίζει απλώς τουαλέτες. Προσφέρει μία υπηρεσία που κάνει τον επόμενο που θα μπει στην τουαλέτα ευτυχισμένο άνθρωπο. Εχετε μπει σε βρώμικη τουαλέτα. Νιώθεις υπάνθρωπος. Μία καθαρή τουαλέτα σε κάνει να νιώθεις ασφαλής, άξιος σεβασμού. Είναι μία ιστορία καλοσύνης, ανθρωπιάς. Πιστεύω στην καλοσύνη των ξένων. Μόνο έτσι μπορούμε να ζήσουμε πραγματικά. Οταν δείχνουμε και παίρνουμε καλοσύνη. Οι ήρωες μου των πρώτων ταινιών μου έκαναν ταξίδια γιατί αναζητούσαν κάπου αλλού κάτι που ήταν μέσα τους. Ο πρώτος ήρωας που ξέρει πολύ καλά ότι θέλει να μείνει στο Τόκιο, ανήκει εκεί, είναι αυτός που κατάλαβε ότι αυτό τον κάνει χρήσιμο, εκεί προσφέρει. Δεν ψάχνει τίποτα άλλο. Το βρήκε. Οι μόνοι άλλοι ήρωες που έμειναν σπίτι γιατί ήξεραν αυτή την αλήθεια είναι οι άγγελοι στα «Φτερά του Ερωτα». Ειρωνικό ε;
Αν το σινεμά είναι το οξυγόνο μου, η μουσική είναι το αίμα στις φλέβες μου Αγαπώ πολύ την μουσική - άλλωστε ξεκίνησα για να γίνω μουσικός. Το να ακούω μουσική είναι η μεγάλη μου χαρά, η μεγάλη μου απόλαυση. Κάθε πρωί επιλέγω έναν βινύλιο - κι αυτό δίνει και τον τόνο στην μέρα μου. Οταν αρχίσω με Λου Ριντ, θα είναι μια Λου Ριντ μέρα. Ή αλλιώς μία Νικ Κέιβ μέρα. Ή θα μπει Μπαχ, κι αυτό θα ακούγεται μέχρι το βράδυ. Δουλεύω με μουσική - έτσι γράφω, δεν μπορώ αλλιώς. Τελευταία ακούω πολύ αφρικανική μουσική. Ναι, ανακαλύπτω συνεχώς κι εκτιμώ και νέους μουσικούς. Μου αρέσει πολύ η Μπίλι Αϊλις. Τίποτα δεν είναι εύκολο στη μουσική της. Οπως επίσης η Λόρα Μάρλινγκ - την ανακάλυψα από το τραγούδι στην «Ψυχή και το Σώμα» και πήγα και αγόρασα ό,τι έχει κάνει και την ακολουθώ από τότε. Είναι σπουδαία. Οχι, δεν χορεύω. Λικνίζομαι λίγο, αλλά μέχρι εκεί. Η μόνη που με είχε κάνει να χορέψω είναι η Πίνα Μπάους. Η Πίνα έκανε τους πάντες να χορεύουν. Να θέλουν να χορεύουν.
Με άγγιξε πολύ η ποίηση του Καβάφη γιατί κι εγώ είμαι περιηγητής, αλλά τελικά την πόλη σου την κουβαλάς μαζί σου - όπου κι αν πας, όσο κι αν προσπαθείς να ξεφύγεις. Είχε δίκιο...»
Σας ευχαριστώ που ανακάλυψα τον Καβάφη Δεν τον ήξερα και έχω πάθει σοκ. Θα ψάξω τα πάντα για αυτόν. Η ποίηση του με άγγιξε βαθιά. Ειδικά αυτό το ποίημα για τις πόλεις (σ.σ. διαβάζει το «Η Πόλις») Με άγγιξε γιατί κι εγώ είμαι περιηγητής, αλλά τελικά την πόλη σου την κουβαλάς μαζί σου - όπου κι αν πας, όσο κι αν προσπαθείς να ξεφύγεις.
Εφυγα από την Αμερική, όταν άρχισα να ονειρεύομαι στα αγγλικά Τότε κατάλαβα ότι πρέπει να γυρίσω στη χώρα μου. Η μητρική γλώσσα συνδέεται με τα πάτρια εδάφη. Και υπάρχει λόγος. Είσαι η γλώσσα σου. Ονειρεύομαι ξανά στα Γερμανικά. Πλέον ο έρωτας με την Αμερική έχει πεθάνει. Δε θα ξαναέκανα ταινία για την Αμερική. Η τελευταία μου ήταν το «The Land of Plenty» και ήταν βαθιά ειρωνική. Γιατί δεν είναι η Γη της Επαγγελίας πια η Αμερική. Δεν την ενδιαφέρουν οι πολλοί, η δημοκρατία, η αλληλεγγύη. Πέθανε το αμερικάνικο πνεύμα. Και δεν νομίζω ότι μπορεί να αναστηθεί. Δεν υπάρχει γυρισμός σε κανέναν ρομαντισμό, σε κανένα ιδεώδες. Ειδικά στην αμερικανική πολιτική, η ατμόσφαιρα πλέον μυρίζει μπαρούτι προδοσίας. Οι πολιτικοί της κακοποιούν τις δημοκρατικές αξίες που η χώρα τους έστελνε ως διάγγελμα στον κόσμο. Η απληστία είναι το νέο νόμισμα. Ειδικά αυτός ο απαίσιος άνθρωπος, αυτός ο πορτοκαλί τύπος, ο Πρόεδρος Τραμπ διέπεται μόνο από απληστία, συμφέρον και διαφθορά. Και το κακό είναι ότι κανείς δεν το βλέπει. Πώς είναι δυνατόν να τον πιστεύουν; Πώς είναι δυνατόν; Πώς έγινε ένας ολόκληρος λαός θύμα ενός τέτοιου τύπου;
Ακόμα και αν κλείσουν όλες οι αίθουσες τους κόσμου, οι μελλοντικές γενιές κάποια στιγμή θα ξεκινήσουν να μαζεύονται για να βλέπουν ταινίες όλοι μαζί. Και κάποια στιγμή θα πουν «αυτό είναι ωραία ιδέα, πρέπει να την πλασάρουμε στην αγορά αυτό, είναι τόσο cool». Και θα ξαναχτίσουν αίθουσες.»
Ναι, έχω επόμενο προορισμό για ταινία, τον βρήκα Αγαπώ τους τόπους. Ο τόπος δεν είναι το περίγραμμα μιας ταινίας, δεν είναι ένα απλό πλαίσιο. Είναι χαρακτήρας. Εχει να σου πει ιστορίες. Πάντα με γοήτευε αυτή η χώρα, ο κόσμος της, το χάος της, η ιερότητα της. Αλλά δεν είχα ποτέ χρόνο να πάω. Τα κατάφερα όμως, πήγα για έναν μήνα, περιπλανήθηκα, παρατήρησα. Αν είμαι τυχερός, στα επόμενα χρόνια θα γυρίσω την επόμενη μου ταινία. Και θα είναι στην Ινδία.
Στα επόμενα 10 χρόνια η κινηματογραφική αίθουσα θα πεθάνει. Και μετά θα ξαναγεννηθεί. Ναι είμαι αισιόδοξος για το σινεμά. Πιστεύω στην αίθουσα. Γιατί δεν υπάρχει κάτι πιο απολαυστικό από την εμπειρία να ζεις τις ταινίες με άλλους δίπλα σου, γύρω σου. Να τις μοιράζεσαι. Αυτό τις κάνει εμπειρία, βίωμα. Ακόμα και αν κλείσουν όλες οι αίθουσες τους κόσμου, οι μελλοντικές γενιές κάποια στιγμή θα ξεκινήσουν να μαζεύονται για να βλέπουν ταινίες όλοι μαζί. Και κάποια στιγμή θα πουν «αυτό είναι ωραία ιδέα, πρέπει να την πλασάρουμε στην αγορά αυτό, είναι τόσο cool». Και θα ξαναχτίσουν αίθουσες.
Αντί επιλόγου: ο Βιμ Βέντερς απαγγέλει το «Η Πόλις» του Καβάφη