Από μια χρονιά που προσπάθησε ν' αποβάλλει από πάνω της την πανδημία κι όπου το σινεμά αναζήτησε τη νέα του θέση και ταυτότητα, το Flix επιλέγει 22 πρόσωπα, πράγματα, ιδέες και στιγμές που θα μας φτάσουν ως το 2023.
Η ψηφοφορία των αναγνωστών: Εσύ ψήφισες για την καλύτερη ταινία του 2022;
Ηταν 21 Φεβρουαρίου του 2022, όταν οι Ρώσοι εισέβαλαν στην Ουκρανία, ξεκινώντας (ή μάλλον βάζοντας στην πιο αποτρόπαια φάση του) αυτό που μέχρι και σήμερα συνεχίζεται και... συνεχίζεται να λέγεται «πόλεμος», αν και πλέον στο περιθώριο της επικαιρότητας, επιβεβαιώνοντας για ακόμη μια φορά την κατά την Χάνα Αρεντ «κοινοτοπία του κακού».
Οι ειδήσεις για τον πόλεμο, τα ανθρώπινα θύματα, τις πόλεις που καταστρέφονται εδώ και ένα σχεδόν χρόνο είναι πλέον «μικρότερες», βολεύουν και όλους αυτούς που ήδη από την έναρξη του πολέμου προτίμησαν να είναι «επιφυλακτικοί» στην επικριτική τους στάση προς τη Ρωσία, αναδεικνύοντας την αμφισβητούμενη εν γένει (;) στάση της Ουκρανίας. Λες και η οποιαδήποτε πολεμική εισβολή χρειάζεται δικαιολόγηση, λες και υπάρχουν χώρες που αξίζουν να πολιορκηθούν, λες και ο πόλεμος δεν είναι μια αυτόματη δύσκολη αλλά αναπόοφευκη απόφαση του «με ποια πλευρά είσαι».
Κι όμως, ο εν λόγω πόλεμος υπήρξε ενδεικτικός μιας παγκόσμια σύγχυσης που ελπίζουμε (ακόμη) να εκπορεύεται από το φόβο και όχι από τις ιδεολογικές προσκολλήσεις, που στο ίδιο άκρο με όσους έσπευσαν να τον υπονομεύσουν (άραγε τι λένε ένα χρόνο μετά;), βρίσκονται και όσοι θεώρησαν ως αντίσταση την απαγόρευση του Ντοστογιέφσκι και του Τσαϊκόφσκι.
Η πόλωση όμως ήταν αναπόφευκτη.
Οι Ουκρανοί καλλιτέχνες (από τον Ολεγκ Σέντσοφ μέχρι τον Σεργκέι Λοζνίτσα) επιτέθηκαν σε θεσμούς - όπως η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου - και όσους δεν πήραν από την αρχή καθαρή θέση εναντίον της Ρωσίας. Η απαίτηση για μποϋκοτάζ των ρωσικών πολιτιστικών προϊόντων ξεκίνησε να συζητείται από πολύ νωρίς., διχάζοντας στο εσωτερικό της Ρωσίας. Ρώσοι καλλιτέχνες, με τη σειρά τους, άρχισαν να εγκαταλείπουν τη Ρωσία, από φόβο για τη ζωή τους. Στις ειδήσεις η φρίκη είχε ήδη ξεκινήσει και ο Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι έγινε το πρόσωπο της χρονιάς - για πολλούς ένα πιόνι, για πιο πολλούς ένας ήρωας της διπλανής πόρτας, ένας ηγέτης που με την επίκληση της καλλιτεχνικής του ιδιότητας απέδειξε (ορθώς ακόμη και για όσους συνεχίζουν να τον χλευάζουν) πως η νέα μορφή αυτού του πολέμου δεν ήταν σίγουρα λιγότερη φρίκη, λιγότερα θύματα ή λιγότερη καταστροφή, αλλά η «εικόνα».
Ο Ζελένσκι εμφανίστηκε στην πρεμιέρα των Καννών και στην πρεμιέρα της Βενετίας, ψηφίστηκε πρόσωπο του 2022 από το TIME, φωτογραφήθηκε μέχρι και στη Vogue και πριν λίγες μέρες έδωσε ένα λόγο στο αμερικανικό Κογκρέσο. Εκανε δηλαδή τα πάντα για να δώσει φωνή στην Ουκρανία και πολλούς λόγους για να τη στηρίξει κανείς - έμπρακτα ή ιδεολογικά. Και το έκανε με τους τρόπους που επιβάλλει η εποχή των κοινωνικών δικτύων, της υπερ-έκθεσης, του «είσαι αυτό που φαίνεσαι ότι είσαι».
«Αυτό που συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας είναι φρικτό, αλλά σας ζητώ να μην πέσουμε στην τρέλα. Δεν πρέπει να κρίνουμε τους ανθρώπους από τα διαβατήριά τους. Μπορούμε να τους κρίνουμε από τις πράξεις τους. Ενα διαβατήριο είναι στενά συνδεδεμένο με ένα τόπο, ενώ η πράξη είναι κάτι που γίνεται μετά από ανθρώπινη θέληση.» - Σεργκέι Λόζνιτσα
Τα κινηματογραφικά φεστιβάλ - και ο κόσμος του σινεμά - βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα. Δικαιολογημένο. Το σύστημα της Ρωσίας - που χρηματοδοτεί ταινίες που είναι «αντικαθεστωτικές» χωρίς να το λένε τόσο ώστε να το καταλάβει ο Βλαντιμίρ Πούτιν - μπέρδεψε την καθαρή γραμμή που έμοιαζε με μονόδρομος: να επιλεγούν στο φεστιβαλικό κύκλωμα μόνο ανεξάρτητες ταινίες και όχι αυτές που είναι κρατικά χρηματοδοτημένες.
H Berlinale αντέδρασε - χρονικά - πρώτη: «Οι ταινίες δεν μπορούν να αλλάξουν την κοινωνία και την πορεία της ιστορίας, αλλά μπορούν να βοηθήσουν στην αλλαγή του μυαλού των ανθρώπων. Οι ταινίες μάς λένε ότι ο κόσμος βρίσκεται ήδη σε μια πολύ επισφαλή κατάσταση για να προσθέσει ακόμα περισσότερο πόνο και καταστροφή.»
Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης επέδειξε γρήγορα και σωστά αντανακλαστικά: «Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με σοκ παρακολουθεί τις εξελίξεις στην Ουκρανία και εκφράζει τη συμπαράστασή του στους ανθρώπους της που δοκιμάζονται αυτή τη στιγμή από τον πόλεμο. Με βαθιά πίστη στη δύναμη της ειρήνης, τις ανθρώπινες αξίες, τον πολιτισμό και το διεθνές δίκαιο, ευχόμαστε την άμεση παύση της πολεμικής σύρραξης.»
Το Φεστιβάλ των Καννών πήρε τη θέση που τελικά υιοθέτησαν τα περισσότερα φεστιβάλ μέσα στη χρονιά (στο διαγωνιστικό του τμήμα βρέθηκε τελικά από τη Ρωσία μόνο ο Κιρίλ Σερεμπρένικοφ με μια ταινία που δεν ξανακούστηκε πουθενά μετά το Φεστιβάλ.
«Κατά τη διάρκεια αυτού του χειμώνα του 2022, το Φεστιβάλ των Καννών έχει εισέλθει στην προετοιμασία του. Αν δεν τελειώσει ο πόλεμος επίθεσης σε συνθήκες που θα ικανοποιήσουν τον ουκρανικό λαό, αποφασίστηκε ότι δεν θα καλωσορίσουμε επίσημες ρωσικές αντιπροσωπείες ούτε θα δεχθούμε την παρουσία οποιουδήποτε συνδέεται με τη ρωσική κυβέρνηση. Ωστόσο, θα θέλαμε να χαιρετίσουμε το θάρρος όλων εκείνων στη Ρωσία που έχουν αναλάβει κινδύνους για να διαμαρτυρηθούν για την επίθεση και την εισβολή στην Ουκρανία. Ανάμεσά τους καλλιτέχνες και επαγγελματίες του κινηματογράφου που δεν σταμάτησαν ποτέ να αγωνίζονται ενάντια στο σύγχρονο καθεστώς, που δεν μπορούν να συνδεθούν με αυτές τις αφόρητες ενέργειες και εκείνους που βομβαρδίζουν την Ουκρανία.»
Η Βενετία στήριξε τους δημιουργούς και όχι τη χώρα. «Για όσους αντιτίθενται στο σημερινό ρωσικό καθεστώς, θα υπάρχει πάντα μια θέση στις εκθέσεις της Μπιενάλε, από την τέχνη στην αρχιτεκτονική και στα φεστιβάλ της, από τον κινηματογράφο στον χορό, από τη μουσική στο θέατρο.»
«Αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία είναι φρικτό, είναι αβάσταχτο. Ωστόσο το να σταματήσουμε να ακούμε Τσαϊκόφσκι ή να διαβάζουμε Ντοστογιέφσκι ή να ανεβάζουμε Τσέχοφ δεν είναι σίγουρα η λύση. Η Τέχνη θα έπρεπε να είναι ανεξάρτητη από εθνικότητες» - Κιρίλ Σερεμπρένικοφ
Και ο καιρός πέρασε, η Ουκρανία συνεχίζει να «πρωταγωνιστεί» σε διεθνείς διοργανώσεις (τελευταία αυτή της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου που επανορθώνει για τις αρχικές της ήπιες δηλώσεις), αλλά κανένας δεν θέλει πια να μποϋκοτάρει τον Ταρκόφσκι και λίγοι νοιάζονται τι ακριβώς συμβαίνει στο σκοτεινό Κίεβο και την κατεστραμμένη Μαριούπολη εν μέσω Χριστουγέννων.
Ας μείνουμε όμως για λίγο εκεί. Οχι τόσο στο θάνατο του Μάντας Κβενταράβιτσους που υπήρξε μια απώλεια μέσα στις τόσες, αλλά σε αυτά τα πρώτα λεπτά του «Mariupolis 2», της ταινίας που γύριζε όταν πέθανε, συνέχεια της πρώτης του συγκλονιστικής εμπειρίας το 2016 στην - ξανά - υπό πολιορκία πόλη της Ουκρανίας. Δεν είναι σίγουρο πως θα μπορέσεις να δεις περισσότερα από αυτά τα πρώτα λεπτά, όταν άνθρωποι κρυμμένοι μέσα σε μια εκκλησία ακούν τους βομβαρδισμούς να αντηχούν πάνω στις συχνότητες του τρόμου και το δίλημμα αν θα μετακινήσεις ένα ανθρώπινο πτώμα για να «κλέψεις» τη γεννήτριά του και να βοηθήσεις τους ζωντανούς παραμένει κάτι πέρα από το συγκλονιστικό, το σπαρακτικό, το απολύτως μη ανθρώπινο.
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές ο πόλεμος στην Ουκρανία μετράει περισσότερες από 300 μέρες...
Η ανασκόπηση του 2022 από το Flix:
Οταν το σινεμά βγήκε... στο έξω διάστημα
Οταν οι γυναίκες του Ιράν εξεγέρθηκαν (για όσα το ιρανικό σινεμά έδειχνε για χρόνια)
Οι δύο ταινίες που έβαλαν φωτιά στα social media
Χαμογελάστε, είναι… φονικό!
Η ανατομία ενός χαστουκιού
Running up that Chart
Οπου θυμηθήκαμε ότι το δικαίωμα στην έκτρωση δεν είναι αυτονόητο
Το GPS του Evia Film Project
Εσείς θυμάστε ποια ταινία κέρδισε το Οσκαρ;
Οταν το (νεο)ελληνικό σινεμά βρήκε... τη μελωδία της ευτυχίας
«Η Γιορτή του Σινεμά» ήταν λόγος για να γιορτάσουμε!
Τα καλά, τα κακά και το... cliffhanger στο ελληνικό σινεμά
