Τα χαράματα της 10ης Ιουνίου του 1982 βρέθηκε νεκρός στο διαμέρισμά του στο Μόναχο ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ. Λίγες ώρες πριν είχε τηλεφωνήσει σε έναν φίλο του στο Παρίσι και του είχε ανακοινώσει ότι ότι είχε πετάξει όλα τα ναρκωτικά που είχε, εκτός από μια γραμμή κοκαϊνης, η οποία έδωσε τελικά τη χαριστική βολή στον μόλις 36χρονο σκηνοθέτη, τερματίζοντας άδοξα όχι μόνο μια ζωή γεμάτη από καταχρήσεις κάθε είδους και με την ένταση παροξυσμικά και μονίμως στο τέρμα, αλλά και μια ένδοξη καριέρα που φαντάζει ακόμη και σήμερα αδιανόητη, αφού σε δεκαπέντε μόλις χρόνια γύρισε πάνω σαράντα ταινίες. Σήμερα, ως μικρό φόρο τιμής, θυμόμαστε ένα από τα πιο περίεργα και ιδιόρρυθμα έργα του και τη μοναδική φορά που ο Φασμπίντερ καταπιάστηκε (πάντα με τους δικού του όρους) με το είδος της επιστημονικής φαντασίας, το «World On A Wire».
O Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ στα γυρίσματα του «World on a Wire»
Γυρισμένο αρχικά για την τηλεόραση της Δυτικής Γερμανίας, όπου και προβλήθηκε με τη μορφή μίνι σειράς δύο επεισοδίων συνολικής διάρκειας 212 λεπτών το 1973, το «World On A Wire» ήταν εξαφανισμένο από προσώπου γης για δεκαετίες ολόκληρες, μέχρι την ψηφιακή αποκατάστασή του το 2010 από το Ιδρυμα Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ. Εκτοτε έχει προβληθεί σε διάφορα φεστιβάλ και αίθουσες σε όλο τον κόσμο, έχει κυκλοφορήσει σε μια (αναμενόμενα) εξαιρετική έκδοση από την πάντα τελειομανή Criterion Collection και χαιρετίζεται πλέον καθολικά και ομόφωνα όχι μόνο ως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έργα του πολυσχιδούς δημιουργού του, αλλά ως και μια από τις πιο προφητικές και sui generis δημιουργίες για την εικονική πραγματικότητα, πολλά χρόνια πριν από το Matrix των αδερφών Γουατσόφσκι.
Τοποθετημένο σε ένα απροσδιόριστα δυσοίωνο και δυστοπικό παρόν, το «World On A Wire» διαδραματίζεται κυρίως μέσα στα γραφεία και στους διαδαλώδεις διαδρόμους του Ινστιτούτου για την Κυβερνητική και την Ερευνα του Μέλλοντος, όπου έχει δημιουργηθεί ένας υπερυπολογιστής εικονικής πραγματικότητας, με δέκα χιλιάδες «μονάδες ταυτότητας» κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση των ανθρώπων του πραγματικού κόσμου. Αν και το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την κυβέρνηση για αμιγώς επιστημονικούς σκοπούς έρευνας και κυρίως για την πρόβλεψη των αναγκών του πληθυσμού σε βάθος χρόνου εικοσαετίας, οι μεγάλες βιομηχανίες της χώρας εποφθαλμιούν την έρευνα για τους δικούς τους λιγότερο ιδεαλιστικούς σκοπούς, ενώ τα μέσα μαζικής ενημέρωσης παρακουλουθούν σκανδαλοθηρικά τα αποτελέσματα των ερευνών. Όταν ο δόκτωρ Βόλμερ, διευθυντής του προγράμματος, βρεθεί μυστηριωδώς νεκρός και ο υπεύθυνος ασφαλείας του ινστιτούτου, Γκίντερ Λάουζε, ο οποίος ανακάλυψε το πτώμα του, εξαφανιστεί κάτω από εξίσου αδιεκρίνιστες συνθήκες, ο διάδοχος στην εποπτεία των ερευνών Φρεντ Στίλερ θα έρθει αντιμέτωπος με έναν κόσμο διαθφοράς και εταιρικού κανιβαλισμού, αλλά κυρίως με μια αποκάλυψη που θα κλονίσει συθέμελα την αντίληψή του για την “πραγματικότητα” στην οποία ζει.
Σε ηλικία 27 ετών και στη ακμή της πυρετώδους δημιουργικότητάς του (τη διετία 1973-74 θα ολοκλήρωνε 6 ταινίες), ο Φασμπίντερ βρήκε στις σελίδες του βιβλίου «Simulacron 3» του Ντάνιελ Γκαλουέι, ενός από τα πρώτους συγγραφείς που μίλησε (μαζί με τον Φίλιπ Κ. Ντικ) για το ενδεχόμενο να ζούμε σε μια προσομοιωμένη πραγματικότητα, άλλη μια αφορμή για να μεταφέρει στην οθόνη το δικό του βαθύτατα απαισιόδοξο όραμα για την εξιδανικευμένη πραγματικότητα της ευμάρειας που συνιστούσε το μεταπολεμικό Γερμανικό Θαύμα, αλλά και για την πλαστότητα ενός κόσμου, όπου όλα είναι ένα παραμορφωμένο μετείκασμα μέσα από έναν σκοτεινό καθρέφτη. Η επιστημονική φαντασία ήταν επομένως για τον Φασμπίντερ περισσότερο μια φορμαλιστική άσκηση και ο σκηνοθέτης δεν επένδυσε καθόλου στα ειδικά εφέ (δεν του το επέτρεπε άλλωστε ούτε το πενιχρό budget) για να δημιουργήσει, όπως ο Γκοντάρ στο «Alphaville» και ο Αλέν Ρενέ στο «Je t’ aime Je t’ aime», έναν άλλο κόσμο, επώδυνα οικείο και ανησυχητικά αλλότριο ταυτόχρονα, μέσα στον ήδη υπάρχοντα, με περίτεχνες γωνίες λήψης και στυλιζαρισμένα στο έπακρο πλάνα.
O Φασμπίντερ μπολιάζει τη διδασκαλία του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη και το παράδοξο του Ζήνωνα με τις θεωρίες του Μποντριγιάρ και του Φουκό για την εικονικότητα της καπιταλιστικής μετανεωτερικότητας για να φτάσει στα φορμαλιστικά του άκρα (ή μάλλον simulacra). Σε μια Γερμανία που έμοιαζε να έχει ξεχάσει τη φρίκη μόλις λίγων δεκαετιών πιο πριν η ψευδαίσθηση της πραγματικότητας μοιάζει να έχει αγγίξει υπαρξιακά βάθη, καθιστώντας ακόμα και τη μνήμη, ειδοποιό στοιχείο της ταυτότητας, επισφαλή.
Με τη βοήθεια του μυθικού διευθυντή φωτογραφίας Μίκαελ Μπάλχαους και του σκηνογράφου (και σταθερού συνεργάτη του μπροστά από την κάμερα) Κουρτ Ράαμπ, ο Φασμπίντερ χρησιμοποίησε τοποθεσίες και κτιριακές εγκαταστάσεις μοντέρνας αρχιτεκτονικής στο Παρίσι, ενώ για τα εσωτερικά γυρίσματα κατέφυγε στη χαρακτηριστική του μαξιμαλιστική αισθητική, αναμειγνύοντας στυλ και τεχνοτροπίες διαφορετικών περιόδων για να δημιουργήσει ένα αχρονικό τελικά συνονθύλευμα από αρχαία αγάλματα, οθόνες, καθρέφτες και παραπετάσματα μέσα στο οποίο οι ηθοποιοί-μαριονέτες του (η γνωστή ομάδα των ηθοποιών, φίλων και ενίοτε εραστών του σκηνοθέτη που τον ακολούθησε ευλαβικά σε όλη την ξέφρενη πορεία του) εκφέρουν τα λόγια τους σαν αυτόματα, απογυμνωμένα από συναίσθημα, με την τευτονική και άψυχη δωρικότητα της γερμανικής γλώσσας, ενώ στο όλο κλίμα της ανοικειότητας και του κλιμακούμενου μετεωρισμού στην παράνοια και στην καχυποψία συμβάλει κι ο αλλόλοτος ηχητικός σχεδιασμός, με ένα ηλεκτρονικό βόμβο να διαπερνά την ταινία με σποραδικά διαλείμματα από κλασική και ελληνική ρεμπέτικη μουσική.
Η αναζήτηση της ταυτότητας σε έναν κόσμο που την έχει χάσει προ πολλού ήταν ένα από τα βασικά θέματα που βασάνισαν τον Φασμπίντερ στην καλλιτεχνική του πορεία και στο «World On A Wire» o Φασμπίντερ μπολιάζει τη διδασκαλία του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη και το παράδοξο του Ζήνωνα με τις θεωρίες του Μποντριγιάρ και του Φουκό για την εικονικότητα της καπιταλιστικής μετανεωτερικότητας για να φτάσει στα φορμαλιστικά του άκρα (ή μάλλον simulacra). Σε μια Γερμανία που έμοιαζε να έχει ξεχάσει τη φρίκη μόλις λίγων δεκαετιών πιο πριν η ψευδαίσθηση της πραγματικότητας μοιάζει να έχει αγγίξει υπαρξιακά βάθη, καθιστώντας ακόμα και τη μνήμη, ειδοποιό στοιχείο της ταυτότητας, επισφαλή.
Το τεχνητό σύμπαν του Φασμπίντερ μοιάζει να λειτουργεί αναστοχαστικά και για την ίδια την τέχνη του κινηματογράφου που για τον Γερμανό σκηνοθέτη ήταν πάντα μια απομίμηση της ζωής, όπως την είχε ορίσει ο μεγάλος δάσκαλος και διαρκές πρότυπο για τον Φασμπίντερ Ντάγκλας Σερκ, ένας καθρέφτης μέσα στο ψέμα του οποίου ανακλύπτουμε σποραδικά ψήγματα αλήθειας, τα οποία δεν αντέχουμε να αντικρύσουμε. Αυτή η αναζήτηση της αλήθειας ήταν για τον Φασμπίντερ το σινεμά και το «World On A Wire» ήταν και παραμένει μια ακόμα (απέλπιδα) προσπάθειά του να την ανακαλύψει και να την αποδεχτεί.
Περισσότερες «Ταινίες της Κυριακής»
- «Cronos» του Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο
- «Wings» του Γουίλιαμ Γουέλμαν
- «Nights and Weekends» των Γκρέτα Γκέργουιγκ και Τζο Σουάνμπεργκ
- «Απαγορευμένα Παιχνίδια» του Ρενέ Κλεμάν
- «Morvern Callar» της Λιν Ράμσεϊ
- «To Σημάδι του Σταυρού» του Σεσίλ Μπ. ΝτεΜιλ
- «Night of the Lepus» του Γουίλιαμ Φ. Κλάξτον
- «Φωτιά... Πυροσβέστες» του Μίλος Φόρμαν
- «Multiple Maniacs» του Τζον Γουότερς
- «Kaili Blues» του Μπι Γκαν
- «Weekend» του Ζαν-Λικ Γκοντάρ
- «Peppermint Frappé» του Κάρλος Σάουρα
- «Maborosi» του Χιροκάζου Κόρε - Εντα
- «Goodbye, Columbus» του Λάρι Πιρς
- «Sweet Smell of Success» του Αλεξάντερ Μακέντρικ
