Το «Peppermint Frappé» του Κάρλος Σάουρα έχει μείνει στην κινηματογραφική ιστορία ως η ταινία που δεν προβλήθηκε ποτέ στο Φεστιβάλ των Καννών του 1968, καθώς η επεισοδιακή πρεμιέρα του στις 18 Μαΐου εκείνης της χρονιάς, με τον Φρανσούα Τριφό, τον Ζαν-Λικ Γκοντάρ, αλλά και τον ίδιο τον σκηνοθέτη και τη μούσα και πρωταγωνίστριά του Τζεραλντίν Τσάπλιν να κρέμονται κυριολεκτικά από τις κουρτίνες της αυλαίας του Palais des Festival προκειμένου να εμποδίσουν την προβολή, ήταν εκείνη που οδήγησε στην απόφαση να λάβει οριστικό τέλος η διοργάνωση.
Ωστόσο, η τέταρτη μεγάλου μήκους ταινία του Ισπανού σκηνοθέτη, ο οποίος είναι σήμερα περισσότερο γνωστός για την Τριλογία του Φλαμένκο («Ματωμένος γάμος», «Κάρμεν» και «Μάγος έρωτας»), αξίζει να ανακαλυφθεί εκ νέου, μαζί με το σύνολο της δουλειάς του στις δεκαετίες του '60 και '70, η οποία παραμένει αδίκως ξεχασμένη, αφού όχι μόνο είναι ακόμη και σήμερα απρόσμενα μοντέρνα, φρέσκια και πρωτοποριακή, αλλά αποτελεί, μαζί με το «Πνεύμα του Μελισσιού» του Βίκτορ Ερίθε, την πιο καίρια κινηματογραφική αποτύπωση του zeitgeist στην Ισπανία κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Φράνκο.
Σε πρώτο επίπεδο το «Peppermint Frappé» είναι μια ταινία για την εμμονή, το πάθος και τους διεστραμμένους δαιδάλους που παίρνει το απωθημένο, προκειμένου να εκδηλωθεί. Η αρχή γίνεται με το ζενερίκ των τίτλων έναρξης, στο οποίο δύο αντρικά χέρια κόβουν με ένα ψαλίδι φωτογραφίες από γυναικεία περιοδικά μόδας και τις κολλούν με τάξη, ακρίβεια και επιμέλεια σε ένα λεύκωμα, και υπάρχει ήδη κάτι το ανατριχιαστικό και αδιόρατα απειλητικό στον φετιχιστικό κι ηδονοβλεπτικό τρόπο με τον οποίο γίνεται αυτή η αρχειοθέτηση και η καταλογοποίηση των μελών των γυναικείων σωμάτων.
Τα χέρια ανήκουν στον εσωστρεφή και μονόχνωτο ραδιοακτινολόγο Χουλιάν, έναν μεσήλικα εργένη που ζει απομονωμένος στον ιατρείο του, με μοναδική επαφή τους πελάτες του και την επίσης ντροπαλή γραμματέα του, Ανα. Η καθημερινότητα του Χουλιάν θα ανατραπεί, όταν συναντήσει μετά από καιρό τον παιδικό του φίλο Πάμπλο, ο οποίος θα του συστήσει την κατά πολλά χρόνια νεότερη σύζυγό του, Έλενα. Ο Χουλιάν θα ερωτευτεί κεραυνοβόλα την Ελενα, όχι μόνο επειδή μοιάζει να είναι βγαλμένη από τις σελίδες των περιοδικών που με τόσο πάθος συλλέγει, αλλά κυρίως επειδή τού ξυπνά την ανεξίτηλη ανάμνηση μιας γυναίκας που είχε συναντήσει παλιότερα κατά τη διάρκεια των εθιμικών τυμπανοκρουσιών της Μεγάλης Παρασκευής στην πόλη Καλάντα. Κι ενώ η Ελενα αρνείται ότι είναι εκείνη η γυναίκα, ο Χουλιάν την ταυτίζει άρρηκτα με την ανάμνησή του, αρχίζει να την πολιορκεί στενά κι όταν εκείνη αρνηθεί να υποκύψει στις ορέξεις του, στρέφει το ενδιαφέρον του στην άβουλη και άδολη γραμματέα του, την οποία θα προσπαθήσει να μετατρέψει σε ακριβές αντίγραφο του σκοτεινού αντικειμένου του πόθου του.
To «Peppermint Frappé» πήρε (καθόλου τυχαία) τον τίτλο του από το ομώνυμο αγαπημένο ηδύποτο του πρωταγωνιστή, το οποίο εμφανίζεται διαρκώς στην ταινία κι εντελώς τσεχοφικά κατέχει ακρογωνιαία σημασία στην εξέλιξη και στην κορύφωση της ιστορίας. Και δεν είναι μόνο το έντονο πράσινο χρώμα του που ξεχωρίζει και κλέβει το μάτι του θεατή, αλλά και η ίδια η γεύση του που διαποτίζει την ταινία: φαινομενικά ήπια και δροσερή, αλλά αιχμηρή και με μια πικρή επίγευση στο τέλος.
Βαθύτατα επηρεασμένος από τον φίλο και μέντορά του Λουίς Μπουνιουέλ, στον οποίo αφιερώνει την ταινία στο τέλος, ο Σάουρα εμπνεύστηκε την ιστορία του από ένα πραγματικό περιστατικό, μία τυμπανίστρια-συγγενή του Μπουνιουέλ που έμεινε ανεξίτηλη στη δική του μνήμη κατά την παραμονή του μαζί με το μεγάλο σουρρεαλιστή στην πόλη Καλάντα, όπου το έθιμο των τυμπανοκρουσιών κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Παρασκευής μαζεύει επισκέπτες από όλη την Ισπανία. Δεν ήταν όμως μόνο αυτή η επιρροή που δέχτηκε ο Σάουρα, καθώς ολόκληρη η ταινία του και κυρίως ο τρόπος με τον οποίο φετιχοποεί τις τρεις γυναίκες που κατακλύζουν και κατατρύχουν τη ζωή του Χουλιάν παραπέμπουν στους ψυχαναλυτικούς συμβολισμούς και την ηδονοβλεπτική εικονοποιία του δασκάλου του.
Μέσα σε ένα δικτατορικό καθεστώς περιορισμού της ελευθερίας της έκφρασης και της καλλιτεχνικής ελευθερίας, όπως αυτό της Ισπανίας του Φράνκο, το «Peppermint Frappé» απέκτησε αναμφίβολα και πολιτικές διαστάσεις, αφού με ήπιο κι υποδόριο τρόπο (σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ταινίες του Σάουρα αυτή πέρασε ανενόχλητη από τη λογοκρισία) αποδομείται μέσα από τον χαρακτήρα του Χουλιάν η κυρίαρχη και αρσενική κοσμοθεώρηση του συντηρητικού status quo της εποχής, μιας κοινωνίας ερμητικά κλεισμένης στον εαυτό της που καταπνίγει και αναμασά τα αδιέξοδα πάθη της, με εγκληματικά αποτελέσματα, όταν αυτά βγουν νομοτελειακά στην επιφάνεια.
Ακολουθώντας, μάλιστα, πορεία αντίστροφη από το Σκοτεινό Αντικείμενο του Πόθου, όπου αυτό το τελευταίο διχοτομήθηκε σε δύο ηθοποιούς, ο Σάουρα ανέθεσε τον τριπλό ρόλο της Έλενα, της Άνα και της ανώνυμης μυστηριώδους γυναίκας του παρελθόντος στη μούσα του και σύντροφό του τότε, Τζεραλντίν Τσάπλιν. Η κόρη του θρυλικού Τσάρλι ήταν με τη λεπτεπίλεπτη και μισχοειδή παρουσία της ιδανική επιλογή, γιατί κατάφερε αρχικά να πλάσει δύο διαμετρικά αντίθετες όψεις του ίδιου νομίσματος, τα όρια των οποίων θόλωσε στην πορεία, αναδεικνύοντας το ένα και μοναδικό ουσιαστικά πρόσωπο που έχει η εμμονή, ενώ δεν χρειάζεται να υπογραμμιστεί πως η προσωπική της σχέση με τον σκηνοθέτη προσθέτει ακόμα ένα επίπεδο ανάγνωσης στην ταινία.
Κι αν ένας διακειμενικός πυλώνας της ταινίας είναι ο Μπουνιουέλ, ο δεύτερος είναι ο Χίτσκοκ. Δεν είναι μόνο το πυρόξανθο μαλλί της Έλενα, που θυμίζει τις αρχετυπικές ηρωίδες του μετρ του σαπσένς, αλλά και ολόκληρος ο τρόπος με τον οποίο η τριπλή υπόσταση του ερωτικού αντικειμένου οδηγεί στον παραλογισμό και τελικά στο έγκλημα που παραπέμπει στον Δεσμώτη του Ιλίγγου και στη μάταιη κι αέναη προσπάθεια νεκρανάστασης μιας ανάμνησης που έχει οριστικά χαθεί.
Μέσα σε ένα δικτατορικό καθεστώς περιορισμού της ελευθερίας της έκφρασης και της καλλιτεχνικής ελευθερίας, όπως αυτό της Ισπανίας του Φράνκο, το Peppermint Frappé απέκτησε αναμφίβολα και πολιτικές διαστάσεις, αφού με ήπιο κι υποδόριο τρόπο (σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ταινίες του Σάουρα αυτή πέρασε ανενόχλητη από τη λογοκρισία) αποδομείται μέσα από τον χαρακτήρα του Χουλιάν η κυρίαρχη και αρσενική κοσμοθεώρηση του συντηρητικού status quo της εποχής, μιας κοινωνίας ερμητικά κλεισμένης στον εαυτό της που καταπνίγει και αναμασά τα αδιέξοδα πάθη της, με εγκληματικά αποτελέσματα, όταν αυτά βγουν νομοτελειακά στην επιφάνεια.
Δεν γνωρίζουμε τι τύχη θα είχε το Peppermint Frappé στο Διαγωνιστικό των Καννών του 1968 κι αν θα έφευγε με κάποιο βραβείο από την Κρουαζέτ, η ταινία όμως είχε ήδη αποσπάσει το Βραβείο της Καλύτερης Σκηνοθεσίας στην Μπερλινάλε της ίδιας χρονιάς κι είχε μεγάλη εισπρακτική και καλλιτεχνική επιτυχία τόσο στη χώρα της, όσο και διεθνώς. Η επέτειος των πενήντα χρόνων από τον Μάη του 1968 είναι μια καλή αφορμή για να θυμηθούμε και να ανατρέξουμε όχι μόνο σ ́αυτή την ταινία του Κάρλος Σάουρα, αλλά και στο σύνολο του έργου του εκείνης της εποχής, το οποίο κρύβει πολλές και πάντα επίκαιρες εκπλήξεις.
Περισσότερες «Ταινίες της Κυριακής»
- «Cronos» του Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο
- «Wings» του Γουίλιαμ Γουέλμαν
- «Nights and Weekends» των Γκρέτα Γκέργουιγκ και Τζο Σουάνμπεργκ
- «Απαγορευμένα Παιχνίδια» του Ρενέ Κλεμάν
- «Morvern Callar» της Λιν Ράμσεϊ
- «To Σημάδι του Σταυρού» του Σεσίλ Μπ. ΝτεΜιλ
- «Night of the Lepus» του Γουίλιαμ Φ. Κλάξτον
- «Φωτιά... Πυροσβέστες» του Μίλος Φόρμαν
- «Multiple Maniacs» του Τζον Γουότερς
- «Kaili Blues» του Μπι Γκαν
- «Weekend» του Ζαν-Λικ Γκοντάρ
