Πως προέκυψε αυτή η ταινία; Ποια ήταν η αφορμή;
Τίποτα δεν γίνεται στην ζωή κατά τύχη. Χρειάζεται μια απόφαση για να κάνεις μια τέτοια ταινία. Μια προσωπική, ηθική απόφαση. Και φυσικά δεν λέω ότι μια ταινία σαν την δίκη μου είναι καλύτερη από μια ταινία που στοχεύει μόνο στην διασκέδαση, αλλά αυτό που θέλω να κάνω είναι κινηματογραφήσω την δυσλειτουργία της κοινωνίας μας σήμερα, αλλά και την δυσλειτουργία των ίδιων των ανθρώπων. Μια ανάγκη που για μένα προέκυψε από την βαθιά αηδία που νιώθω για τον κόσμο μας, για τα πράγματα που συμβαίνουν στην Γαλλία, αλλά και σε χώρες σαν την Ελλάδα. Κι αν αυτά είναι τα πράγματα τα οποία ακούμε, τα οποία μαθαίνουμε, μπορεί κανείς μόνο να φανταστεί, πόσα άλλα αγνοούμε, πόσα δεν γνωρίζουμε. Υπάρχουν τόσα φρικτά πράγματα που συμβαίνουν στον κόσμο ώστε ένοιωθα ότι είχα υποχρέωση να προχωρήσω πέρα από τις διερωτήσεις των προηγούμενων ταινιών μου. Έπρεπε να μιλήσω για τον άνθρωπο στο πλαίσιο την κοινωνίας μας και των όσων αληθινά σκληρών πραγμάτων συμβαίνουν γύρω μας.
Πως δουλέψατε το σενάριο, την δομή της ταινίας;
Έκανα πολύ έρευνα, όχι μόνο μέσα στο σούπερ μάρκετ, αλλά και με τους ανθρώπους που είναι υπεύθυνοι για την ασφάλεια σε αυτά. Πέρασα πολύ καιρό στα δωμάτια όπου βρίσκονται τα μόνιτορ από όλες αυτές τις κάμερες που μας παρακολουθούν όσο ψωνίζουμε και είχε ενδιαφέρον το γεγονός ότι ανακάλυψα πως πολύ λίγα πράγματα καταλήγουν να κλέβονται τελικά. Οσο βρισκόμουν εκεί, ανακάλυψα ότι αυτές οι οθόνες ήταν απόλυτα κινηματογραφικές και αμέσως φαντάστηκα την ιδέα να εισάγω αυτές τις μικρές οθόνες στην μεγάλη οθόνη του σινεμά κι αναρωτιόμουν αν το αποτέλεσμα θα λειτουργεί με έναν κινηματογραφικό τρόπο. Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι πάντα να παρατηρώ τις μικρές λεπτομέρειες, αλλά να προσθέτω μια δραματική ποιότητα χροιά σε αυτές τις στιγμές. Για παράδειγμα, πάρτε την σκηνή στην οποία ο ήρωας προσπαθεί να πουλήσει το τροχόσπιτό του. Δεν υπάρχει τίποτα αληθινά δραματικό σε μια κατάσταση όπου ένας αγοραστής κι ένας πωλητής κάνουν παζάρια, αλλά εδώ ξέρεις ήδη ότι ο ήρωας βρίσκεται σε αληθινά δεινή οικονομική κατάσταση. Εχεις συνδεθεί μαζί συναισθηματικά και ξέρεις ότι όταν βλέπεις ένα ζευγάρι στα πενήντα του να εξαρτάται τόσο πολύ από ένα τόσο μικρό ποσό, αντιλαμβάνεσαι την απόλυτη αποτυχία της οικονομικής πραγματικότητας μας, της κοινωνίας μας.
Διαβάστε εδώ τη γνώμη του Flix για το «Νόμο της Αγοράς» του Στεφάν Μπριζέ.
Αυτή η έρευνα και η γνωριμία με τους ανθρώπους που μερικοί κατέληξαν να παίζουν στην ταινία, πόσο επηρέασε την ματιά σας; Ή είχατε από την αρχή μια πολύ σαφή ιδέα για το τι θέλατε να κάνετε;
Αυτό που με ενδιέφερε πολύ ήταν να μπω στο εσωτερικό ενός συστήματος. Όλοι έχουμε πάει στο σουπερμάρκετ, και μπορεί να μην το έχουμε όλοι παρατηρήσει, αλλά θα δείτε εκεί τους πλούσιους ανθρώπους (όχι τους υπερβολικά πλούσιους, μα σίγουρα τους ευκατάστατους) να συνυπάρχουν με ανθρώπους εξαιρετικά αδύναμους οικονομικά. Ανθρώπους σαν τους ταμίες. Ή τους ανθρώπους της ασφάλειας που σίγουρα δεν βγάζουν όσα χρήματα χρειάζονται. Κι αμέσως αυτή η συνύπαρξη δημιουργεί ένα ηθικό ερώτημα που αν το σκεφτείς, δεν μπορείς να το αγνοήσεις. Αυτό που ήθελα ήταν να κινηματογραφήσω τους αόρατους ανθρώπους. Αυτούς που είναι εκεί για να υπηρετήσουν τους πελάτες, που δεν τους προσέχεις τις περισσότερες φορές γιατί είσαι πολύ απασχολημένος να διαλέξεις το σωστό τυρί, ή να βάλεις τα ψώνια στη σακούλα. Κι όμως αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να κρύβουν ιστορίες συναρπαστικές κι ένα βάθος που πολύ απλά αγνοούμε. Σκεφτείτε, ένα μικροσκοπικό χαλίκι. Δεν μοιάζει με τίποτα σπουδαίο, μα αν το κοιτάξεις στο μικροσκόπιο, ανακαλύπτεις εκεί έναν απίθανο πλανήτη, έναν ολόκληρο κόσμο. Και πιστεύω ότι η ομορφιά μπορεί να βρεθεί μέσα σε αυτό το «τίποτα», στους ανθρώπους που προσπερνάμε.
Και σ΄ότι αφορά στις σκηνοθετικές σας επιλογές;
Πρέπει να είμαι πολύ ειλικρινής μιλώντας για τις αισθητικές επιλογές της ταινίας. Πρέπει να ομολογήσω ότι δεν υπήρχε κανένας σχεδιασμός στον τρόπο που θα γυρίζαμε, καμία συνειδητή επιλογή για την αισθητική του φιλμ, πέρα από το να παραμένουμε αληθινοί, να ακολουθήσουμε την διαίσθηση μας. Ναι θα μπορούσα να σας πω ότι είχαμε σκεφτεί απόλυτα κάθε πλάνο, αλλά στην πραγματικότητα το φιλμ προέκυψε από μια συνομιλία του ένστικτου με την απαίτηση αν κάνουμε μια ταινία οργανική, λειτουργική, αληθινή. Ετσι χρησιμοποιήσαμε πάντα κάμερα στο χέρι, αυτό ήταν μια συνειδητή επιλογή. Και ήθελα το φιλμ να έχει ένα νόημα, να σταθεί στο σημείο όπου η πραγματικότητα συναντά μια βαθύτερη διερώτηση. Σε όλες τις ταινίες μου χρησιμοποιούσα μέχρι τώρα στην πλειοψηφία τους επαγγελματίες ηθοποιούς αλά πάντα τους ζητούσα να μην κάνουν τίποτα. Να υπάρχουν απλά στην σκηνή. Ένοιωθα ότι αυτή η έλλειψη «ηθοποιίας» έδινε στις ερμηνείες τους στις σκηνές μια αυθεντικότητα που είναι δύσκολο να πετύχεις αλλιώς. Σε αυτό το φιλμ, έσπρωξα τα πράγματα ακόμη πιο πέρα. Ελπίζω ότι αυτοί οι μη ηθοποιοί που παίζουν χαρακτήρες που θα μπορούσαν να είναι ο εαυτός τους, να μιλούν, να συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο που θα το έκαναν και στην αληθινή τους ζωή, αφού αυτός ήταν ο στόχος μου.
Με τον πρωταγωνιστή του Βενσάν Λιντόν
Υπάρχουν στιγμές που το φιλμ αγγίζει την «ακρίβεια» ενός ντοκιμαντέρ.
Κάποιος με ρώτησε γιατί δεν έκανα ένα ντοκιμαντέρ πάνω στο θέμα. Ομως αυτό που πάντα με ενδιέφερε ήταν να μπλέκω την πραγματικότητα με την μυθοπλασία. Και μέσα από αυτή τη μίξη να ανακαλύπτω τι είναι αληθινό και τι είναι ψεύτικο. Και με κάποιο τρόπο και η μυθοπλασία είναι αληθινή αφού υπάρχει. Αφού η ύπαρξη της αποδεικνύει την αλήθεια της. Ο Κισλόφκσι, ένας σκηνοθέτης που ξεκίνησε κάνοντας ντοκιμαντέρ, έλεγε, «για να πάω πιο βαθιά στην αλήθεια, οφείλω να προχωρήσω στη μυθοπλασία. Και στην ταινία μου η μυθοπλασία τρέφεται από την πραγματικότητα, αλλά είναι πάνω απ όλα μια ταινία μυθοπλασίας. Με έναν επαγγελματία ηθοποιό στον κεντρικό ρόλο. Και σε σινεμασκόπ που το κάνει σινεμά.
Πείτε μας για τον τίτλο του φιλμ. Τι σημαίνει για σας ο νόμος της αγοράς.
Ο νόμος της αγοράς θα μπορούσε να είναι ο νόμος της ζούγκλας. Συνήθως όταν γράφω η όταν πια έχω φτάσει στα γυρίσματα, έχω πάντα βρει τον τίτλο της ταινίας μου, τις περισσότερες φορές έρχεται φυσικά και άμεσα. Όμως τώρα ακόμη κι αφού είχα γράψει το σενάριο, ακόμη κι αφού γυρίσαμε την ταινία, δεν είχα βρει τον τίτλο που ένοιωθα ότι ήταν σωστός. Χρειάστηκε να φτάσουμε στο μοντάζ για να καταλήξω σε αυτόν. Αυτό που βρίσκω πολύ ενδιαφέρον είναι ο συσχετισμός που κάνουν αυτές οι λέξεις μεταξύ της έννοιας του «νόμου» και της έννοιας της «αγοράς». Ο νόμος είναι κάτι που έχει να κάνει με την δικαιοσύνη και το σύμβολο της δικαιοσύνης είναι η ζυγαριά. Η αγορά από την άλλη ακόμη κι αν δεν είναι μια βρώμικη λέξη, μέσα στα χρόνια έχει μεταμορφωθεί σε κάτι που χαρακτηρίζεται από σκληρότητα, ανισορροπία. Κι έτσι έχεις τον συνδυασμό μιας λέξης που δοξάζει την ακρίβεια και την δικαιοσύνη με μια άλλη που περιγράφει την ανισορροπία. Και το γεγονός ότι η φράση «ο νόμος της αγοράς» έχει μπει στο λεξιλόγιό μας πλέον, δεν σημαίνει τίποτα άλλο από το γεγονός ότι οι τραπεζίτες έχουν νικήσει. Ανήκει στην γλώσσα μας πλέον και σηματοδοτεί ότι είναι πλέον αποδεκτό να βάζεις το χρήμα πάνω από τον νόμο...
Ο «Νόμος της Αγοράς» του Στεφάν Μπριζέ παίζεται ήδη στις ελληνικές αίθουσες σε διανομή Ama Films.
