Ο Βιτάλι Μάνσκι - γνωστός για τη μαχητικότητα αλλά και την καταγραφή μιας ιστορικής μνήμης που όλοι θα ήθελαν να ξεχάσουν - γεννήθηκε στο Λβιβ της Ουκρανίας το 1963 και βρέθηκε πολύ νωρίς στη Μόσχα για να σπουδάσει κινηματογράφο. Παρέμεινε εκεί, όχι όμως χωρίς κριτική ματιά απέναντι στο καθεστώς. Το 2014 οι συγκρουσιακές του απόψεις, του κόστισαν την κρατική επιχορήγηση προς το ArtDocFest, το οποίο διηύθυνε. Από το 2015 ζει στη Λετονία. Με περισσότερα από 30 ντοκιμαντέρ στο ενεργητικό του, ο βραβευμένος δημιουργός έχει θητεύσει και στην τηλεόραση ως παραγωγός και σκηνοθέτης. Φέτος, το πολιτικό, αντισυμβατικό σινεμά του Βιτάλι Μάνσκι παρουσιάζεται στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (που είχε προβάλλει και στο παρελθόν ταινίες του), μέσα από επτά χαρακτηριστικά ντοκιμαντέρ του - ο ίδιος μίλησε στον Τύπο, ως ποιητής κι εργάτης: με αιχμή και πνεύμα. Διαβάστε παρακάτω χαρακτηριστικά αποσπάσματα απ' όσα είπε.
Διαβάστε ακόμη: 19o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: «I am not your negro», ούτε τότε, ούτε τώρα!
Για την απουσία της δημοκρατίας στη Ρωσία Μια φορά ήμουν στην Κούβα, γύριζα ταινία και γνώρισα εκεί έναν πάμπλουτο Ρώσο. Μου λέει, τι ωραία που είναι εδώ, ο σοσιαλισμός διασώζεται, να κάνουμε ένα μουσείο Σοσιαλισμού. Του λέω, πολύ καλή ιδέα, αλλά με μια προϋπόθεση. Δίνεις την τράπεζά σου στο Κράτος, σου δίνουν ένα κουβανέζικο διαβατήριο και για 10 δολάρια ικανοποιείς σεξουαλικά κάθε κακάσχημο τουρίστα. Αν θέλεις να «διασωθεί» ένας κόσμος, να είσαι μέρος του και να ζεις με τους νόμους και τους ρυθμούς του. Ο Εμίρ Κουστουρίτσα έχει πει ότι ο Πούτιν θα ήταν πολύ κακός Πρόεδρος για μια χώρα σαν τη Φινλανδία, αλλά είναι πολύ καλός για τη Ρωσία. Εγώ στον Κουστουρίτσα θέλω να ρίξω μπουνιά στη μούρη. Γιατί η Ρωσία να ζει σε μια διαρκή δικτατορία και να υπάρχει καθεστώς ελέγχου των πολιτών, ενώ θα μπορούσε να είναι δημοκρατία; Από παλιά, από μικρός, στη Σοβιετική Ενωση μας έλεγαν ότι πρέπει να πεθάνουμε για την Πατρίδα. Γιατί δεν μπορούμε να ζήσουμε για την Πατρίδα;
Για τη λογοκρισία στο ρωσικό σινεμά Νομίζω ότι το ντοκιμαντέρ, ως τέχνη, είναι πάρα πολύ επηρεασμένο από την κοινωνία όπου δημιουργείται. Η ατμόσφαιρα στην κοινωνία στη Ρωσία σήμερα είναι, με δυο λόγια, χάλια, αλλά παραδόξως, γιατί αυτό το παράλογο συμβαίνει συχνά, όσο χειρότερη η ζωή, τόσο περισσότερα τα ωραία έργα. Πιστεύω ότι τώρα το μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπων που ασχολούνται με το ντοκιμαντέρ, τουλάχιστον στη Ρωσία και τις ρωσόφωνες περιοχές, ψάχνουν τρόπους και δρόμους για να επιβιώσουν σε μια κοινωνία όπου υπάρχει μεγάλη λογοκρισία και απαγόρευση στην έκφραση για τα θέματα της ελευθερίας των πολιτών. Στη Σοβιετική Ενωση, οι καλύτεροι ντοκιμαντερίστες έκαναν έργα ποιητικά, ήταν ο μοναδικός τρόπος για να επιβιώσει ένας καλλιτέχνης σε μια χώρα με έλλειψη ελευθεριών. Αλλιώς έπρεπε να κάνουν ό,τι ζητούσε το κόμμα και τότε να παίρνουν τα βραβεία και τα μετάλλιά τους. Τώρα παρατηρούμε τα ίδια προβλήματα, το πιο πονεμένο θέμα της Ρωσίας είναι η Τσετσενία. Δεν υπάρχει ούτε μια ταινία που να έγινε εκεί, στην περιοχή την ίδια. Δεν υπάρχουν ταινίες για το πρόβλημα της κρίσης στην Ουκρανία – ρώσικες, ντοκιμαντέρ – και το πιο φοβερό κατά τη γνώμη μου, είναι ότι κι αν δημιουργούνται τα έργα, και πάλι έχουν πάνω τους το χέρι του Κρεμλίνου και της εξουσίας της Ρωσίας.
Για τα γυρίσματα του «Κάτω από τον Ηλιο» στη Βόρεια Κορέα Οταν φτάσαμε στη Βόρεια Κορέα για το γύρισμα, στο αεροδρόμιο μας πήραν τα διαβατήρια και χωρίς τα διαβατήρια δεν μπορούσαμε να βγούμε από το ξενοδοχείο. Μας πήγαιναν οι ίδιοι σε μέρη όπου επιτρέπεται και μπορούσαμε να τραβήξουμε: για μια βδομάδα τους ζητούσα να βάλω την κάμερα σε μια τυχαία οδό στην πόλη, να τραβά τους ανθρώπους να περνούν, φυσικά δεν μας επιτράπηκε. Οπότε αλλάξαμε το σενάριο, πήγαμε με τα νερά τους. Κάθε μέρα έπρεπε να παραδίδουμε το υλικό στο ξενοδοχείο σ’ ένα δωμάτιο. Εκεί έβλεπαν το υλικό της μέρας, έκοβαν κι έραβαν. Υπάρχουν άπειροι περιορισμοί. Για παράδειγμα, αν τραβάμε ένα πορτρέτο ανθρώπου, και πίσω του είναι ένα ταμπλό κάποιου ηγέτη της χώρας, γιατί υπάρχουν πάρα πολλά τέτοια στους δόμους, αυτό είναι παράνομο γιατί τα αποφθέγματα των ηγετών πρέπει να είναι πάντα σε πρώτο πλάνο, δεν μπορεί μπροστά να είναι ένα πρόσωπο και πίσω το απόφθεγμα. Αυτά τα ταμπλό έχουν και στέγαστρο, για να μην τους πέφτει βροχή και χιόνι. Εννοείται αν υπάρχει ήλιος, πέφτει πάνω τους σκιά από το στέγαστρο. Αλλά δεν επιτρέπεται να τα βγάλεις φωτογραφία αν έχει σκιά. Εμείς παίξαμε σε σε διπλό ταμπλό. Τραβούσαμε σε δύο κάρτες μνήμης και μετά τα γυρίσματα, βρίσκαμε αφορμές ν’ αργήσουμε να πάμε στο ξενοδοχείο, αντιγράφαμε το υλικό και στο δίσκο που τους δίναμε, λογοκρίναμε τους εαυτούς μας. Αλλά πού να το φυλάμε αυτό το υλικό; Όχι στο ξενοδοχείο βέβαια. Εικοσιτέσσερις ώρες το 24ωρο, γύριζα μ' ένα σάκο στην πλάτη με όλο το υλικό μέσα. Γυρίζοντας, μετά, στη Ρωσία, η πλάτη μου ήταν δυο πληγές, από τα λουριά του σάκου.
Για τη σημασία του σεναρίου στο ντοκιμαντέρ Για μένα το σενάριο απ' όπου μπαίνω στην ιστορία. Μετά αφήνομαι στην ιστορία και πλέω στα κύματά της, δεν αλλάζω το ρεύμα του ποταμού, επειδή το λέει το σενάριο. Μια από τις ταινίες μου που παίχτηκαν στη Θεσσαλονίκη, οι «Στενοί Δεσμού», ξεκίνησε γιατί θέλησα να πάω στην Ουκρανία το 2014, τις μέρες της επανάστασης, να δω την οικογένειά μου, τη μητέρα μου, να είμαι κοντά στους δικούς μου σε ιστορικές στιγμές για τη χώρα. Ζήσαμε μαζί γεγονότα, χωρίς να ξέρουμε τι θα συμβεί σ' ένα λεπτό. Κανείς δεν ήξερε πού θα οδηγούνταν η Κριμαία. Από εκεί μπήκα κι εγώ στην ιστορία - κι είναι καλό το έργο, παρότι δεν είχε σενάριο. Πολλές φορές βλέπω ότι οι δημιουργοί, τα έργα τους, πεθαίνουν όταν πάνε σύμφωνα με το σενάριο κι όχι σύμφωνα με τη ζωή. Αυτή βέβαια είναι η προσωπική μου άποψη.
Μπρόντγουεϊ - Μαύρη Θάλασσα
Για τις πηγές έμπνευσης των ταινιών του Χτες, εδώ, στη Θεσσαλονίκη, προβλήθηκε μια ταινία μου του 2002, το «Μπρόντγουεϊ - Μαύρη Θάλασσα». Το 2000 ήμουν στην κατασκήνωση των πιονέρων στη Μαύρη Θάλασσα. Ενα βράδυ περπάτησα μόνος μου, παραλιακά. Περπατούσα μια ώρα και παραπάνω, μπήκα σε μια παραλία όπου ζούσαν άνθρωποι σε σκηνές, ή σε χαρτόσπιτα, σε μια καφετέρια. Ηταν μια ξανθιά εκεί, που χόρευε πολύ ερωτικά, ήταν βέβαια μεθυσμένη και την παρακολουθούσε μια οικογένεια Αρμενίων, ένας κύριος με δυο γιους: την έτρωγαν με τα μάτια. Απ’ αυτή τη στιγμή που είδα αυτή τη σκηνή, κατάλαβα ότι θέλω να το κάνω ταινία. Δυο χρόνια έβλεπα στο μυαλό μου το χορό της κοπέλας και τους Αρμένιους που την κοίταζαν κι ήξερα ότι η κοπέλα μπορεί να μην είναι πια εκεί, αλλά αυτός ο χώρος μου έφερε έμπνευση ώσπου βρήκα χορηγούς, ανθρώπους που τους μίλησα για την αίσθησή μου και με πίστεψαν. Πήγα εκεί, έμεινα τρεις μήνες στο παραλιακό χωριό και κάναμε μια πολύ πετυχημένη ταινία. Ηταν κι η τελευταία μου ταινία σε 35mm. Αλλά απ' όλες αυτές τις ιστορίες που καταγράψαμε, τις εξομολογήσεις, το υλικό ήταν τόσο που δεν μπήκε όλο στην ταινία. Ημουν τόσο ερωτευμένος μαζί του, που βρήκα έναν άλλο σκηνοθέτη που έκανε ταινία, του το δώρισα και τότε ηρέμησα - κι έκανε μια ταινία που μου αρέσει πιο πολύ από τη δική μου. Τα λέω όλα αυτά γιατί να ξέρετε ότι μου είναι πολύ σημαντικό, ό,τι με αγγίζει, θέλω να μπει στο σινεμά, στο ντοκιμαντέρ. Και μπορώ μόνο να κάνω αυτό που πραγματικά με εμπνέει, με βάζει σε δημιουργική θέση να αλλάξω κάτι.
Κάτω από τον Ηλιο
Για τις ομοιότητες και διαφορές των πρώην σοβιετικών χωρών Μας ενώνει το γεγονός ότι γεννιόμαστε και πεθαίνουμε. Μεταξύ αυτών των δύο συμβαίνουν διάφορα γεγονότα, πολύ διαφορετικά, ο καθένας ζει τη ζωή του. Οι ταινίες έχουν παράλληλες ιστορίες, που δείχνουν τη διαφορετικότητά μας. Ας πούμε, για μια κηδεία στη Ρωσία, ένας άνθρωπος πρέπει να ξυπνήσει το πρωί, να πάει χιλιόμετρα κάπου, να σκάψει τη σκληρή γη και να θάψει το συγγενή του και να του πει το αντίο. Ενώ στην Πράγα, θα ντυθείς ωραία με τα καλά σου, θα πας σ’ ένα κτίριο, ίσως δεν θα δεις καν το πρόσωπο του νεκρού και θα του πεις αντίο. Αυτό δεν είναι ούτε καλό, ούτε κακό. Είναι άλλοι κόσμοι. Ο καθένας φυσικά κι υποφέρει, απλώς η έκφραση του πένθους είναι διαφορετική. Είναι άλλοι χαρακτήρες, άλλες ζωές, η διαφορετικότητα. Φυσικά το να είναι όλος ο κόσμος ίδιος, δεν λύνει τα προβλήματα. Δεν θα ήθελα οι χώρες να μοιάζουν με κτίρια αεροδρομίων που δεν καταλαβαίνεις σε ποια χώρα έφτασες. Θα ήθελα η Ελλάδα να είναι η Ελλάδα, η Τσεχία η Τσεχία κι αυτό να μην εμποδίζει να είναι και οι δύο χώρες σε μια ευρωπαϊκή ένωση.
Στενοί Δεσμοί
Για το πολιτικό σινεμά Σε καμία περίπτωση δεν θέλω να χαρακτηρίζω το έργο μου ως όπλο, γιατί πιστεύω ότι ο αγώνας πάντα πρέπει να βρίσκεται μέσα σε κάθε άνθρωπο ξεχωριστά, η προσπάθεια να γίνεται όλο και καλύτερος. Αν το βγάζουμε στην επιφάνεια και η τέχνη είναι όπλο, υπάρχει δηλαδή για κάποιο στόχο, παύει να είναι τέχνη και γίνεται ένα είδος προπαγάνδας.
Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διεξάγεται από τις 3 ως τις 12 Μαρτίου 2017. Το Flix βρίσκεται εδώ για να σας μεταφέρει καθημερινά όλα όσα συμβαίνουν μέσα κι έξω από τις αίθουσες.
Διαβάστε ακόμη
- 19o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: «I am not your negro», ούτε τότε, ούτε τώρα!
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: «78/52» - Nerds όλου του κόσμου ενωθείτε!
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Στο «The Challenge» το ντοκιμαντέρ συναντά τη video art σε μια χαμηλή πτήση υψηλής αισθητικής
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Το «Τower» είναι ένα αριστούργημα ικανό να ανοίξει το διάλογο για το Gun Control στην Αμερική
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Στο «Shadow World», όπου «οι πολιτικοί είναι σαν τις πόρνες, μόνο πιο ακριβοί»
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Το «Bugs» ανοίγει την όρεξη για αλήθειες, όχι για φαγητό
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Το «Αουστερλιτς» αποκαλύπτει τον τουρίστα που κρύβουμε απέναντι στη φρίκη
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Το «Cinema Novo» πάλλεται στο ρυθμό του βραζιλιάνικου νέου κύματος
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: «Πλαστική Κίνα», πλαστικά όνειρα
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: «Safari» για γερά στομάχια κάτω από τον ήλιο
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Τελετή Εναρξης, ολέ, ολέ, ολέ
- Ενα ντοκιμαντέρ μας συστήνει τον «Αλλο Ανθρωπο» (ελπίζοντας ότι τον κρύβουμε κι εμείς μέσα μας)
- Ενα παιδί - θαύμα στο ρινγκ της ζωής στο «The Wonder Kid» του Γιώργου Παντελεάκη
- 20 ταινίες που περιμένουμε να δούμε στο 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
- Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης κοιτάζει τον κόσμο «με το Βλέμμα του Τζον Μπέρτζερ»
- 19o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Carte blanche στον Δημήτρη Εϊπίδη
- 19o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Αυτές είναι οι ελληνικές ταινίες του προγράμματος
- Food vs. Food: Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έχει νέα, νοστιμότατη ενότητα
- Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης συστήνει τον Βιτάλι Μάνσκι, μια μαχητική φωνή από τη Ρωσία
- Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έρχεται μετά μουσικής - και σινεμά
- Ας μιλήσουμε για ντοκιμαντέρ! Μια πρώτη γεύση από το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
- Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης αποκτά διαγωνιστικό τμήμα για νέους δημιουργούς
