Από τη δεκαετία του ’90 μέχρι και σήμερα, ο Καμποτζιανός ντοκιμαντερίστας Ρίτι Παν δεν σταμάτησε ποτέ να μετατρέπει την ταραγμένη ιστορία της πατρίδας του σε ένα σινεμά βαθιά προσωπικό και συνάμα βαθιά πολιτικό. Κι αν κάποιοι εύλογα θα έσπευδαν να τον κατηγορήσουν για επανάληψη, ο ίδιος έχει βρει έναν μυστηριώδη τρόπο να επανεφευρίσκει κάθε φορά τον εαυτό του, άλλοτε χρησιμοποιώντας αποκλειστικά αρχειακό υλικό, άλλοτε κοιτώντας την Ιστορία μέσα από ένα ολότελα αυτοβιογραφικό και αυτοαναφορικό πρίσμα, και άλλοτε χρησιμοποιώντας απρόσμενα υλικά για να διηγηθεί τις σπαρακτικές ιστορίες του, όπως έκανε στο υποψήφιο για Οσκαρ «The Missing Picture», όπου λιλιπούτειες πήλινες κούκλες στέκονταν φορείς συλλογικής μνήμης και αφοπλιστικής συγκίνησης.
Το πιο πρόσφατο φιλμ του με τίτλο «Exile», που έκανε πρεμιέρα στο περσινό Φεστιβάλ Καννών, δεν αποτελεί εξαίρεση. Αποτελεί όμως ίσως την πιο αφαιρετική του απόπειρα, απογυμνωμένη καθώς είναι περισσότερο από ποτέ από τις συμβάσεις του παραδοσιακού σινεμά τεκμηρίωσης. Με αφετηρία τα χρόνια που πέρασε εξόριστος από την πρωτεύουσα Πνομ Πενχ, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Πολ Ποτ και της κυριαρχίας των Κόκκινων Χμερ, και τις απάνθρωπες συνθήκες κάτω από τις οποίες πέρασε τα νεανικά του χρόνια, ο Παν απομακρύνεται σταδιακά από τα αυστηρά βιογραφικά στοιχεία και την τραυματική παιδική του ηλικία (έχασε τα περισσότερα μέλη της οικογένειάς του εκείνη την περίοδο), για να τα χρησιμοποιήσει ως αφορμή για έναν πιο αφηρημένο στοχασμό πάνω στην Ιστορία, την πολιτική, την επανάσταση, τη δημοκρατία και την ελευθερία.
Διαβάστε ακόμη: 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Θέλουμε ακόμα περισσότερες «Ιστορίες που (δεν) είπε το σινεμά μας»!
Καθώς ένα ποιητικό voice over (γραμμένο όπως και στις δύο προηγούμενες ταινίες του από τον Γάλλο συνεργάτη του, Κριστόφ Μπατάιγ, και ερμηνευμένο από τον ηθοποιό Ραντάλ Ντικ) διαπλέκει αποφθέγματα προσωπικοτήτων όπως ο Μάο, ο Μποντλέρ, ο Απολινέρ και ο Ροβεσπιέρος, με αναλαμπές αφελούς νεανικού ιδεαλισμού και ανατριχιαστικές ιστορίες επιβίωσης από το δικό του μακρινό παρελθόν, ο Ρίτι Παν ιχνηλατεί τις παγίδες της μνήμης και την απατηλή, ενίοτε θανάσιμη γοητεία που κρύβουν οι κάθε λογής ιδεολογίες και η μισαλλοδοξία που σχεδόν έφτασε να εξολοθρεύσει τους συμπατριώτες του.
Δίπλα στο παραπάνω voice over, ο Παν χτίζει την ιδιόμορφη εκδοχή του πάνω στο είδος του δοκιμιακού σινεμά επιστρατεύοντας έναν συνδυασμό ποικίλων υλικών: φιλμ αρχείου (προπαγανδιστικής, κυρίως, προέλευσης) από τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, τα οποία ενίοτε προβάλλονται πάνω σε αντικείμενα ή πάνω στην επιφάνεια του νερού, παλιές φωτογραφίες, αλλά και μινιμαλιστικές σκηνές αναπαράστασης προσωπικών βιωμάτων.
Αυτό που κυριαρχεί, όμως, οπτικά είναι το φόντο που χρησιμεύει ως καμβάς για όλα τα παραπάνω: ένα σχεδόν θεατρικό σκηνικό, όπου διαδοχικά (αντιπροσωπεύοντας ενδεχομένως διαφορετικές χρονικές περιόδους) παίρνουν μορφή μια σειρά από στυλιζαρισμένες συνθέσεις – μια αχυρένια καλύβα δίνει τη θέση της σε ένα αποικιακού ύφους δωμάτιο, το οποίο στη συνέχεια πνίγεται από βλάστηση ή γεμίζει από (χάρτινα) κοράκια και πολλαπλά ουράνια σώματα (μέσω διακριτικών ψηφιακών εφέ), ενώ μια νεαρή εκδοχή του δημιουργού (τον υποδύεται ο ηθοποιός Σανγκ Ναν) πασχίζει να επιβιώσει τρώγοντας έντομα και ποντίκια ή αναζητά απεγνωσμένα έναν ύπνο απαλλαγμένο από εφιάλτες.
Δίχως χρονολογική σειρά και στέρεα δομή, και με αισθητική που σχεδόν προσομοιάζει με καλλιτεχνική εγκατάσταση, το «Exile» μοιάζει να ακολουθεί την άστατη, άναρχη φύση των ανθρώπινων αναμνήσεων και αναμφίβολα απαιτεί αφοσίωση και υπομονή από τον θεατή που κινδυνεύει να χαθεί σε αυτόν τον κυκεώνα κατακερματισμένων πληροφοριών, ειδικά αν δεν διαθέτει καμία εξοικείωση με το έργο του σκηνοθέτη ή προηγούμενη γνώση της εν λόγω ιστορικής περιόδου.
Οι πιο υπομονετικοί θα αποζημιωθούν, ωστόσο, από ένα υπνωτικό και γοητευτικά απόμακρο φιλμικό πείραμα που μετουσιώνει ψήγματα προσωπικής και συλλογικής μνήμης σε ένα οπτικοακουστικό ποίημα, έστω κι αν το αποτέλεσμα είναι ίσως υπερβολικά εσωτερικό και εσωστρεφές για να αγγίξει τον θεατή με τον ίδιο τρόπο που το έκανε το «The Missing Picture».
Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διεξάγεται από τις 3 ως τις 12 Μαρτίου 2017. Το Flix βρίσκεται εδώ για να σας μεταφέρει καθημερινά όλα όσα συμβαίνουν μέσα κι έξω από τις αίθουσες.
Διαβάστε ακόμη
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Θέλουμε ακόμα περισσότερες «Ιστορίες που (δεν) είπε το σινεμά μας»!
- 19o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: «I am not your negro», ούτε τότε, ούτε τώρα!
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: «78/52» - Nerds όλου του κόσμου ενωθείτε!
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Στο «The Challenge» το ντοκιμαντέρ συναντά τη video art σε μια χαμηλή πτήση υψηλής αισθητικής
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Το «Τower» είναι ένα αριστούργημα ικανό να ανοίξει το διάλογο για το Gun Control στην Αμερική
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Στο «Shadow World», όπου «οι πολιτικοί είναι σαν τις πόρνες, μόνο πιο ακριβοί»
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Το «Bugs» ανοίγει την όρεξη για αλήθειες, όχι για φαγητό
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Το «Αουστερλιτς» αποκαλύπτει τον τουρίστα που κρύβουμε απέναντι στη φρίκη
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Το «Cinema Novo» πάλλεται στο ρυθμό του βραζιλιάνικου νέου κύματος
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: «Πλαστική Κίνα», πλαστικά όνειρα
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: «Safari» για γερά στομάχια κάτω από τον ήλιο
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Τελετή Εναρξης, ολέ, ολέ, ολέ
- Ενα ντοκιμαντέρ μας συστήνει τον «Αλλο Ανθρωπο» (ελπίζοντας ότι τον κρύβουμε κι εμείς μέσα μας)
- Ενα παιδί - θαύμα στο ρινγκ της ζωής στο «The Wonder Kid» του Γιώργου Παντελεάκη
- 20 ταινίες που περιμένουμε να δούμε στο 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
- Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης κοιτάζει τον κόσμο «με το Βλέμμα του Τζον Μπέρτζερ»
- 19o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Carte blanche στον Δημήτρη Εϊπίδη
- 19o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Αυτές είναι οι ελληνικές ταινίες του προγράμματος
- Food vs. Food: Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έχει νέα, νοστιμότατη ενότητα
- Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης συστήνει τον Βιτάλι Μάνσκι, μια μαχητική φωνή από τη Ρωσία
- Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έρχεται μετά μουσικής - και σινεμά
- Ας μιλήσουμε για ντοκιμαντέρ! Μια πρώτη γεύση από το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
- Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης αποκτά διαγωνιστικό τμήμα για νέους δημιουργούς
