«H Βασίλισσα του Βαμβακιού» κέρδισε τον Χρυσό Αλέξανδρο για καλύτερη ταινία μεγάλου μήκους στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης νωρίτερα μέσα στον μήνα. Το γεγονός αποτελεί ορόσημο τόσο για την ίδια την ταινία όσο και για τη διαρκώς αυξανόμενη ορατότητα του σουδανικού κινηματογράφου και γενικότερα του κινηματογράφου που αγωνίζεται ενάντια σε έναν κόσμο βίας, πολέμου και εκμετάλλευσης.
Οι Σουδανοί θεατές του εξωτερικού έχουν συναντήσει την ταινία σε φεστιβάλ παγκοσμίως, από τη Βενετία μέχρι το Σικάγο. Η πρώτη τους αντίδραση, σύμφωνα με τη σκηνοθέτρια, είναι πάντα: «Βλέπουμε το Σουδάν στην οθόνη». «Ειδικά μεταξύ των νεότερων Σουδανών, υπάρχει μια ανακούφιση στο να βλέπουν γνώριμα πρόσωπα, τοπία και δυναμικές».
Το σενάριο της ταινίας αρχικά αιωρούνταν ανάμεσα σε μικρού και μεγάλου μήκους, γεγονός που ώθησε τη Μιργκάνι να δημιουργήσει πρώτα τη μικρού μήκους ταινία «Al-Sit» το 2020. Η ταινία έγινε μεγάλη επιτυχία, κερδίζοντας το βραβείο Canal+/Cine+ στο Κλερμόν-Φεράν και θέτοντας τα θεμέλια για το μεγάλου μήκους ντεμπούτο της.
Η Σουζάνα Μιργκάνι με την συμπαραγωγό, σκηνοθέτη Αν Μαρί Τζασίρ
Εμπνευση και των δύο πρότζεκτ αποτέλεσε το σουδανικό βαμβάκι. Η Μιργκάνι έχει περάσει σχεδόν μια δεκαετία μελετώντας την ιστορία και τη συμβολική του σημασία. «Το βαμβάκι είναι κεντρικής σημασίας για το Σουδάν σε κάθε επίπεδο», τονίζει. Η καλλιέργεια του, συνδέεται άρρηκτα με τα οικιακά τελετουργικά, την κοινοτική κληρονομιά και το επώδυνο αποικιακό παρελθόν της χώρας. Οι γυναίκες της γενιάς της γιαγιάς της, έγνεθαν ακατέργαστο βαμβάκι σε νήμα - εργασία η οποία τους επέτρεπε να κερδίζουν, να αποταμιεύουν και να διατηρούν κάποια οικονομική αυτονομία. «Ακόμα κι όταν δεν είχε κανείς εισόδημα στο σπίτι, η γιαγιά είχε πάντα χρήματα στην άκρη, καθώς πουλούσε το νήμα της», εξηγεί η Μιργκάνι. «Υπάρχει ιστορία σε αυτό, αλλά και μια αφήγηση για τη γυναικεία ενδυνάμωση».
Στην καρδιά της ταινίας βρίσκεται μια ανακάλυψη που έκανε η Μιργκάνι κατά την έρευνά της: οι γενετικά τροποποιημένοι σπόροι βαμβακιού, που εισήχθησαν για πρώτη φορά στο Σουδάν το 2012, είχαν κυριαρχήσει στο μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής της χώρας έως το 2020. «Ηταν σοκαριστική για μένα η συνειδητοποίηση πως αυτός ο θησαυρός της σουδανικής ιστορίας, το φυσικό σουδανικό βαμβάκι, δεν υπάρχει πια», θυμάται.
Η ταινία «Βασίλισσα του Βαμβακιού» στηρίζεται στην ιστορία του τόπου, για να χτίσει μια μυθοπλαστική απεικόνιση της πραγματικότητας στο Σουδάν. Η ταινία το καταφέρνει αυτό ακολουθώντας την έφηβη Ναφίσα. Η Μιργκάνι υφαίνει μια ιστορία ενηλικίωσης με οικολογική και οικονομική κριτική, χωρίς όμως να αφήνει την ταινία να μετατραπεί σε διάλεξη. «Η ταινία δεν είναι μάθημα, παρ’ ότι έχει μαθήματα μέσα της», υποστήριξε σε συνέντευξη της στο Variety. «Καταλαβαίνεις τα διακυβεύματα μέσα από τη Ναφίσα, μέσα από τη γιαγιά της, μέσα από την κοινότητα». Παγιδευμένη ανάμεσα στις ρίζες και στις ψευδαισθήσεις της προόδου, η Ναφίσα καταφέρνει να μετουσιώσει την εφηβεία της σε πράξη αντίστασης.
Η ταινία αντλεί επίσης από τους ιστορικούς διαγωνισμούς «Cotton Queen» της δεκαετίας του 1930.Επρόκειτο για καλλιστεία για εργάτριες υφαντουργείων στη βόρεια Αγγλία, τα οποία πραγματοποιούνταν και στο Σουδάν. «Ηταν ένας διαγωνισμός που αναδείκνυε το πιο όμορφο κορίτσι που δούλευε στα εργοστάσια, με στόχο να μπει ένα όμορφο πρόσωπο σε μια φριχτή βιομηχανία», εξηγεί η Μιργκάνι. «Ηθελα να επαναδιεκδικήσω αυτόν τον διαγωνισμό και να τον ανατρέψω».
Η Μιργκάνι αρχικά σχεδίαζε να γυρίσει ολόκληρη την ταινία στο Σουδάν, με σουδανικό καστ και συνεργείο. Ωστόσο, μετά το ξέσπασμα του πολέμου τον Απρίλιο του 2023, τα σχέδια της κατέρρευσαν. Πολλοί συνεργάτες κατέφυγαν στην Αίγυπτο, και η παραγωγή τους ακολούθησε. Η σκηνοθέτρια, ανέφερε σε δηλώσεις της πως η ίδια θεωρεί πως στο Σουδάν υπήρχε πραγματικά η δυναμική για την ανάπτυξη μιας σεβαστής κινηματογραφικής βιομηχανίας. Η παρατήρηση της βασίζεται στη διεθνή αποδοχή πρόσφατων ταινιών όπως το «Goodbye Julia» και το «You Will Die at Twenty». «Ο πόλεμος διέκοψε τα πάντα: ζωές, βιοπορισμούς, πολιτιστικά έργα».
Η μετακόμιση του πρότζεκτ αποτέλεσε ζήτημα αλληλεγγύης όσο και πρακτικής ανάγκης. «Τους ακολουθήσαμε», λέει η Μιργκάνι. «Η Αίγυπτος δεν ήταν σπίτι τους. Αλλά εκεί βρίσκονταν». Το φυσικό περιβάλλον κατά μήκος του Νείλου πρόσφερε μια συνέχεια, με βαμβακοχώραφα και όχθες σχεδόν αδιαχώριστες από αυτές του Σουδάν, όμως το συναισθηματικό τοπίο ήταν ριζικά διαφορετικό. Μερικά μέλη του καστ είχαν φτάσει μόλις εβδομάδες πριν, μην έχοντας καλά καλά επεξεργαστεί όσα είχαν ζήσει στον δρόμο της διαφυγής. Πολλοί ηθοποιοί ήταν νέοι και εκτοπισμένοι.
Διαβάστε ακόμη: «H Φωνή της Χιντ Ρατζάμπ», η σπαρακτική ταινία για τη γενοκτονία στη Γάζα στις αμερικανικές αίθουσες
Η όλη διαδικασία του γυρίσματος έγινε πηγή σταθερότητας. «Ηθελαν η ταινία να τους ενώσει», λέει η Μιργκάνι. «Το Σουδάν έχει μια βαθιά ριζωμένη κοινοτική κουλτούρα, αυτή η αίσθηση βρέθηκε ξανά στο πλατό».
Η σουδανική κινηματογραφική παραγωγή παραμένει σπάνια, μια απουσία που η Μιργκάνι αισθάνεται έντονα. «Χρειαζόμαστε ποσότητα, ποιότητα, διαφορετικές οπτικές».
Η Μιργκάνι εναποθέτει όλες της τις ελπίδες για όσα έπονται, στη σύνδεση. «Αυτή τη στιγμή, δεν έχουμε χώρα, οπότε το να καταφέρουμε να συνδεθούμε μέσα από αυτήν την ταινία θα ήταν η μεγαλύτερη επιτυχία για μένα», λέει. Η ίδια, ελπίζει η ταινία να ταξιδέψει όσο το δυνατόν πιο μακριά, ιδίως προς τις σουδανικές κοινότητες της διασποράς και σε προσφυγικά περιβάλλοντα. Ο στόχος παραμένει ένας: να δημιουργηθεί ένα σημείο σύνδεσης για τους Σουδανούς θεατές, όπου κι αν βρίσκονται στον κόσμο.
Διαβάστε ακόμη: «Η Φωνή της Χιντ Ρατζάμπ»: Η σκηνοθέτης Καουτέρ Μπεν Χανία «φωνάζει» για κάθε παλαιστινιακή φωνή που φιμώνεται