Η ανακοίνωση για το hiatus του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου, έντεκα χρόνια μετά τη γέννησή του, ήρθε από τα κοινωνικά δίκτυα σαν μια μικρή υπενθύμιση για τον κύκλο που κάνουν μερικές φορές ακόμη και τα πιο όμορφα πράγματα.
Από τα πιο ανήσυχα, πραγματικά ενδιαφέροντα και πρωτοπόρα φεστιβάλ της χώρας, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου προσανατολίστηκε από νωρίς στο σινεμά που δεν κερδίζει το κοινό με το πρώτο βλέμμα, πρότεινε πειραματικές και σπάνιες ταινίες από την παγκόσμια κληρονομιά, συγκέντρωσε ενδιαφέροντες ανθρώπους από την Ελλάδα και το εξωτερικό στο νησί της Σύρου και εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τις δυνατότητες της μορφολογίας του νησιού για αναπάντεχες προβολές σε μέρη που κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί - και δεν εννοεί κανείς μόνο το κλασικό πλέον drive-in στην Ντελαγκράτσια.
Ζητήσαμε από τον Τζέικομπ Μο, έναν από τους τρεις εμπνευστές του Φεστιβάλ μαζί με τον Ααρον Χάνδρος και την Κασάνδρα Σελεστέν, να μας μιλήσει για αυτή τη διακοπή του Φεστιβάλ, χωρίς καμία διάθεση μελοδραματισμου, αλλά με τη δυναμική ενός τέλους που φέρνει μια νέα αρχή.
«Ξεκινήσαμε το SIFF το 2013 ανάμεσα σε φίλους, πάνω σε μια απλή ιδέα: να συνδυάσουμε αγαπημένες ταινίες με αγαπημένα μέρη στη Σύρο. Χρόνο με το χρόνο, αυτό το πείραμα εξελίχθηκε σε μια κοινότητα συναδέλφων, υποστηρικτών, κινηματογραφιστών και σινεφίλ που απέκτησε τη δική της ζωή. Μέσα σε αυτά τα 11 χρόνια γίναμε μάρτυρες σεισμικών αλλαγών στο κινηματογραφικό τοπίο: κλείσιμο κινηματογράφων της γειτονιάς, μεταβαλλόμενα μοντέλα παραγωγής ταινιών και άνοδος του διαδικτυακής θέασης. Στην εποχή του download και του live streaming, παραμείναμε αφοσιωμένοι σε μια βιωματική εμπειρία του κινηματογράφου και σε μια παιχνιδιάρικη προσέγγιση στον προγραμματισμό ταινιών. Μετά από αυτή τη δεκαετία, αποφασίσαμε ότι το αρχικό όραμα του Φεστιβάλ έχει κάνει τον κύκλο του. Και με μεγάλη ευγνωμοσύνη σε όλους όσους έχουν γίνει μέρος της κοινότητας του SIFF όλα αυτά τα χρόνια, παίρνουμε χρόνο και δημιουργούμε χώρο για να αναλογιστούμε τι θα ακολουθήσει.»
«Σας αφήνω με μερικές φευγαλέες εντυπώσεις από την τελευταία προβολή του SIFF 11. 31 Ιουλίου, ένα πλήθος, μια πανσέληνος, ένα ελαφρύ αεράκι να ταράζει τα κατάρτια και τα πανιά των σκαφών που βρίσκονται στο ναυπηγείο Ταρσανάς. Προβάλλουμε τη βωβή ταινία του Ζαν Επστάιν του 1929 "Finis Terrae" με μια ατμοσφαιρική ζωντανή μουσική από τον οργανοπαίκτη Σάββα Μεταξά. Ενα ημι-ντοκιμαντέρ, η ταινία αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας θεριστών φυκιών στο απομακρυσμένο γαλλικό νησί Μπανέκ. Παρακολουθώ τις εικόνες των ναυτικών που τρεμοπαίζουν, τους απόκρημνους λόφους και τις ακτές, που αντηχούν απίστευτα στο κυκλαδίτικο τοπίο. Εν μέρει πραγματικότητα, εν μέρει φαντασία. Οι τίτλοι της ταινίας πέφτουν και η προβολή δίνει τη θέση της σε ένα DJ set στην άλλη άκρη του ναυπηγείου. Σε κάθε τέλος, μια νέα αρχή.»
Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σϋρου (SIFF) στο επίσημο site του Φεστιβάλ, αλλά και στην επίσημη σελίδα του στο Facebook και τον επίσημο λογαριασμό του στο Instagram.
Παρακάτω δημοσιεύουμε αυτούσιο ένα κείμενο των ιδρυτών του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου με στιγμές από τα 11 χρόνια της διοργάνωσης, αναμένοντας με πραγματική ανυπομονησία το επόμενο βήμα.
ΔΕΚΑ ΚΑΡΕ
Κασάνδρα Σελεστέν, Ααρον Χάνδρος, Τζέικομπ Μο
Στα δέκα χρόνια δράσης του, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου (SIFF) βρέθηκε προσανατολισμένο τόσο προς τη συνθήκη της θέασης και της εμπειρίας του κινηματογράφου σε ένα νησί όσο και προς τις ίδιες τις ταινίες. Κάνοντας μια αναδρομή σε αυτή τη δεκαετία, εστιάζουμε σε δέκα στιγμές που αποτυπώθηκαν στη μνήμη μας· δέκα περιστάσεις γεμάτες ερωτήματα που προέκυψαν από τη διαδικασία της επιμέλειας του προγράμματος και της υλοποίησης του φεστιβάλ. Συχνά συνομιλούν με τις έννοιες της τοπικότητας, του χρόνου, της τύχης, καθώς και της παρουσίας των φυσικών φαινομένων, οι οποίες μας φέρνουν κάθε φορά αντιμέτωπους με την επιλογή μας να διοργανώσουμε ένα φεστιβάλ κινηματογράφου σε ένα κυκλαδίτικο νησί. Σε αυτό το κείμενο επιχειρούμε να μοιριαστούμε κάποιες σκέψεις, έχοντας κατά νου ότι η διάρκεια του Φεστιβάλ, καθώς και η αισθητηριακή εμπειρία της εκδήλωσης στο σύνολό της δεν μπορούν εύκολα να μπουν στην τάξη του λόγου.
Κινηματογραφικά φαντάσματα
Κάθε μέρα του καλοκαιριού, τα Αστέρια, η αποβάθρα της παραθαλάσσιας γειτονιάς των Βαποριών στην Ερμούπολη, είναι κατάμεστα από λουόμενους που κάνουν ηλιοθεραπεία, πετσέτες και ψάθινες ομπρέλες στερεωμένες στο τσιμέντο. Από το πρωί ως το βράδυ, ο Λάκης –ο μαυρισμένος, καλοσυνάτος φύλακας της αποβάθρας– γίνεται το επίκεντρο της προσοχής, με το αρχηγείο του χτισμένο μέσα στον βράχο που γειτνιάζει με την αποβάθρα. Από το τρανζιστοράκι του ακούγεται δυνατά το χαρακτηριστικό σάουντρακ που έχει φτιάξει συνδυάζοντας μεγάλες επιτυχίες της παραδοσιακής και σύγχρονης ελληνικής μουσικής.
Βρισκόμαστε στο 2015 και το θέμα του Φεστιβάλ είναι το «Cinemas of Place». Από την προνομιακή θέση μας στη Σύρο, διατυπώνουμε ένα ερώτημα: Ποια κινηματογραφικά φαντάσματα θα μπορούσαν να ξυπνήσουν; Είναι νύχτα: οι ομπρέλες έχουν ξεβιδωθεί με κόπο μία προς μία. Τα μεγάλα αλουμινένια πλαίσια όπου στερεώνεται η οθόνη, οι προβολείς, τα καλώδια, τα τραπέζια και οι τριακόσιες πλαστικές καρέκλες έχουν καταλήξει στο ανηφορικό, φιδωτό μονοπάτι με τα σκαλοπάτια που οδηγούν στην αποβάθρα. Ο άνεμος παραφέρεται, εξαπολύοντας ριπές των πέντε μποφόρ.
Όλοι βρίσκονται υπ’ ατμών για την προβολή του Φιτζκαράλντο του Βέρνερ Χέρτσογκ, από μια κόπια φιλμ 16 χιλιοστών με πατημένους τους (θολούς, κιτρινωπούς) ελληνικούς υπότιτλους. Η μηχανή προβολής βρυχάται και ο ήχος της μπερδεύεται με τον παφλασμό των κυμάτων. Κάπου στα μισά της ταινίας, ο κεντρικός ήρωας Φιτζκαράλντο καθοδηγεί μια ομάδα αυτόχθονων ανδρών ώστε να σύρουν ένα ατμόπλοιο με τρία καταστρώματα πάνω από μια λασπώδη πλαγιά, ώσπου αυτό να φτάσει στο διπλανό ποτάμι, σε μια απεγνωσμένη αναζήτηση μιας περιουσίας από καουτσούκ. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή, μια φωτεινή οπτασία εμφανίζεται καταμεσής του πυκνόφυτου δάσος του Αμαζονίου: Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου που υψώνεται στην πλαγιά πάνω από τα Αστέρια, πλημμυρίζει με φως και τρυπώνει στη ζούγκλα του σελιλόιντ χάρη στο φωτογραφικό εφέ της διπλοτυπίας. Tο ρολόι του καμπαναριού ανακοινώνει την ώρα και το επαναληπτικό του κουδούνισμα εναρμονίζεται με τις οπερατικές οβερτούρες του Ενρίκο Καρούζο.
Μέλλον ή παρελθόν
Η τρίτη διοργάνωση του φεστιβάλ συνέπεσε με το δημοψήφισμα του Ιουλίου του 2015 στο οποίο οι Έλληνες πολίτες θα αποφάσιζαν αν θα έπρεπε να αποδεχτούν το πακέτο διάσωσης που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την επίλυση της κρίσης του δημοσιονομικού χρέους της χώρας. Μετά την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος επιβάλλονται μέτρα για την κίνηση κεφαλαίων (capital controls) και το φεστιβάλ καλείται να καλύψει τις ανάγκες του με ένα απειροελάχιστο όριο ανάληψης από ATM. Οι θεατές που έχουν έρθει στο νησί για το φεστιβάλ είναι διαρκώς με το τηλέφωνο στο χέρι ώστε να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις, τρυπώνουν σε καφετέριες για να δουν το βραδινό δελτίο ειδήσεων και χαζεύουν τις ουρές που σχηματίζουν γύρω από το τετράγωνο οι άνθρωποι που περιμένουν να εξυπηρετηθούν από κάποια τράπεζα.
Παρακολουθούμε την ταινία Portrait of Greece του André Sauvage, η οποία προβάλλεται στην αυλή μιας εκκλησίας σε ένα κατάφυτο φαράγγι πάνω από τον καθολικό οικισμό της Άνω Σύρου. Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου αγκαλιάζει το ασβεστωμένο πέτρινο δάπεδο σε σχήμα μισοφέγγαρου, όπου πέφτει η σκιά από τη φυλλωσιά μιας επιβλητικής γέρικης βελανιδιάς. Στην ταινία ο Sauvage διασχίζει τα ελληνικά νησιά με ιστιοφόρο, καταγράφοντας μια χώρα στο κατώφλι του εκσυγχρονισμού τη δεκαετία του 1920. Η κάμερα του σκιαγραφεί ένα μοναδικό πορτρέτο των κυκλαδίτικων νησιών, στέκεται στους αρχαιολογικούς τους χώρους, στα ψαροχώρια, στους επαρχιακούς δρόμους, στους αγρότες και στους μοναχούς. Τα άγονα, ανεκμετάλλετα τοπία και τα σκληροτράχηλα πρόσωπα αποδίδονται με ασπρόμαυρες εικόνες υψηλού κοντράστ. Εκείνο το βράδυ στο προαύλιο του Αγίου Αθανασίου, ένας σκηνοθέτης στην προβολή παρατηρεί ειρωνικά: άραγε η ταινία είναι ένα μια εικόνα του μέλλοντος ή ένα στιγμιότυπο του παρελθόντος;
Κινηματογραφικές εμπειρίες
Άλλο ένα στοίχημα που μας παρακίνησε στην πορεία των ετών να εξερευνήσουμε δεκάδες χώρους προβολών για να καλύψουν μια ευρεία γκάμα ταινιών και εμπειριών, δοκιμών διευρυμένου κινηματογράφου και περφόρμανς, ήταν η επιστροφή στις ίδιες τοποθεσίες – αλλά με διαφορετικό τρόπο κάθε φορά. Το 2017 συναρμολογήσαμε μια δράση εμπνευσμένη από την ινδονησιακή παράδοση του γκαμελάν, κατά με την οποία οι χωρικοί φεύγουν από τα σπίτια τους μέσα στη νύχτα και κατευθύνονται στο δάσος για να βυθιστούν σ’ έναν συνδυασμό μουσικής, θεάτρου σκιών και χορού, επιτρέποντας σ’ ένα συνονθύλευμα ήχων και θεαμάτων να τρυπώσουν στα όνειρα και στον ύπνο τους. Αντλώντας από την αισθητική και τις εννοιολογικές διαστάσεις αυτών των δράσεων, η βραδιά του Gamelan Oneirum ήταν γεμάτη με καθηλωτικές κινηματογραφικές περφόρμανς που επιχείρησαν να μεταφέρουν στο σύμπαν της κινούμενης εικόνας αυτό το παιχνίδι ανάμεσα στο φως, στη σκιά, στον χώρο και στον χρόνο. Σε μια ιδιαίτερη στιγμή της εκδήλωσης, ο Κύπριος μουσικός Άντυς Σκορδής διηύθυνε ένα σύνολο μουσικών οργάνων γκαμελάν, ξύλινων πνευστών και κρουστών από την Ιάβα, σε μια οπτικοακουστική συμφωνία που συνέθεσε ο ίδιος εν είδει μουσικής επένδυσης για ένα πρόγραμμα ταινιών μικρού μήκους. Το σετ των γκαμελάν, το οποίο παραχώρησε από την προσωπική του συλλογή ο Ινδονήσιος Πρέσβης στην Ελλάδα, έπαιξαν μαθητές του Σύγχρονης Μουσικής Σχολής (CMS) της Σύρου. Χαραγμένες στα έγκατα του παλιού λατομείου του νησιού, αυτές οι παραστάσεις άφησαν κατά μέρος την παραδοσιακή κινηματογραφική εμπειρία δίνοντας βήμα σε μια ορχήστρα κινούμενων εικόνων, ήχων, χορού και σκιάς, στοιχείων που σκορπίστηκαν στον χώρο, χαϊδεύοντας φευγαλέα τα πέτρινα τείχη.
Φυσικά φαινόμενα
Οι διαθέσεις του ανέμου υπαγορεύουν τον ρυθμό πολλών δραστηριοτήτων στις Κυκλάδες, συμπεριλαμβανομένης της άφιξης ή της αναχώρησής μας από το νησί, η οποία γίνεται εφικτή μόνο όταν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν. Ωστόσο, όσες κι αν ήταν οι φορές που ακραίες θυελλώδεις συνθήκες των μελτεμιών του καλοκαιριού και Αυγούστου έκαναν τις προβολές του φεστιβάλ επισφαλείς (ή οδήγησαν ακόμα και στην ακύρωσή τους), άλλες τόσες ήταν οι φορές που τους έδωσε νέα πνοή και νέες διαστάσεις, κάνοντας τις πτυχώσεις της οθόνης να κυματίζουν. Υπήρχαν μέρες που ξεκινούσαν με τρόμο ή αγωνία – αναλόγως της προσμονής που είχαμε για την εκάστοτε ταινία. Η φράση «θα τα καταφέρουμε;» ήταν καθημερινή επωδός.
Σε κάποια φάση η οθόνη σχίστηκε στη μέση της ταινίας, δίνοντας της ένα πρόωρο φινάλε· το αποτέλεσμα έμοιαζε με κάποιου είδους ακούσιο επιμελητικό μοντάζ, η ταινία θα γινόταν γιαπάντα γνωστή στο κοινό της σε ημιτελή μορφή. Πάντως, τις περισσότερες φορές, τα πάντα ξανάμπαιναν σύντομα σε λειτουργία, παρακινώντας μας να συγκεντρωθούμε σε μια άλλη εμπειρία κοινής θέασης, προσθέτοντας έναν αστερίσκο στη δημόσια ζωή της ταινίας. Το 2018, σκαρφαλωμένοι πάνω από την Άνω Σύρο, καθισμένοι σε ένα αμφιθέατρο που τον υπόλοιπο χρόνο λειτουργεί ως αυτοσχέδιο πάρκινγκ, είδαμε το πρόσωπο του Άλφρεντ Χίτσοκ να φουσκώνει και να μεταμορφώνεται στους ρυθμούς του μελτεμιού στο Double Take του Johan Grimonprez. Εκτός από περιστασιακές στιγμές απόλυτης ηρεμίας, σε κάποιο σημείο μιας προβολής, ο άνεμος συνήθως δυναμώνει αρκετά για να ενεργοποιήσει την οθόνη με άλλο τρόπο. Ταρακουνά το μεταλλικό πλαίσιο, επαναφέρει το κοινό στο σώμα του και στις αισθήσεις του πέρα από την όραση, μετακινώντας το πέρα δώθε, ανάμεσα στο όνειρο της ταινίας και της διαδικασίας θέασης, συνδυάζοντας αυτές τις δύο εμπειρίες σε μια εφήμερη συνθήκη (εν)όρασης.
Ανολοκλήρωτα έργα
Απέναντι από το λιμάνι της Ερμούπολης, μια μικροσκοπική μετριοπαθής βραχονησίδα, γνωστή στην καθομιλουμένη με το όνομα Φάρος, φιλοξενεί πράγματι έναν φάρο – έναν από τουςπρώτους του είδους του στη σύγχρονη Ελλάδα. Το νησί είναι ακατοίκητο, και μάλιστα οι ντόπιοι λένε ότι είναι γεμάτο φίδια. Το μουντό, αβέβαιο καλοκαίρι του 2015 προσκαλέσαμε τον Πίτερ Γκρίναγουεϊ να δώσει σε αυτό το νησί μια ζωντανή VJ περφορμανς, ως προέκταση του προϋπάρχοντος πολυμεσικού του έργου The Tulse Leper Suitcases. Μόλις μια εβδομάδα πριν από την εκδήλωση και εν μέσω μιας πυρετώδους προετοιμασίας, ο σκηνοθέτης ακύρωσε την εμφάνισή του, επικαλούμενος υποχρεώσεις για τα γυρίσματα της βιογραφίας του γλύπτη Constantin Brâncusi, η οποία θα ακολούθησε το δεκαοχτάμηνο ταξίδι του νεαρού καλλιτέχνη από το Βουκουρέστι στο Παρίσι, στην κοιτίδα του σύγχρονου παγκόσμιου πολιτισμού. Κάπως έτσι μείναμε μόνο με την προβολή της πιο πρόσφατης ολοκληρωμένης δουλειάς του σκηνοθέτη, του Eisenstein in Guanajuato, απουσία του σκηνοθέτη. Άραγε πόσα ανολοκλήρωτα έργα καιιδέες κρύβονται πίσω από κάθε επιτυχημένη προβολή; Η αβεβαιότητα για τη διοργάνωση αυτής της εκδήλωσης εντάθηκε το ίδιο βράδυ, όταν μια ριπή ανέμου ξήλωσε το κάτω μέρος της οθόνης από το πλαίσιο όπου ήταν στερεωμένη. Η τεχνική ομάδα σταμάτησε την προβολή σε μια μάλλον ιδιωτική στιγμή, διακόπτοντας τον σπουδαίο Ρώσο δημιουργό από τη σεξουαλική πράξη. Το κοινό θα αναλογιζόταν μόνο του το νόημα αυτής της διακοπής, μιας που δεν ήταν εκεί κάποιος σκηνοθέτης για να δώσει τις απαντήσεις.
Αναβιώσεις
Το εξαντλητικό καλοκαίρι του 2020, πάνω από το οποίο πλανιόταν ήδη το νέο φάντασμα του COVID-19, αφιερώσαμε λίγο χρόνο για να σκεφτούμε τις δραστικές αλλαγές που θα έφερνε η πανδημία στην προσέλευση στα σινεμά. Τα θέατρα είχαν κλείσει από την αρχή της, οδηγώντας τους θεατές γύρω από τις ατομικές τους οθόνες. Ο τρόπος μας να αντιμετωπίσουμε αυτή την πραγματικότητα ήταν να προσεγγίσουμε το κινηματογραφικό μέσο όπως αυτό λειτουργούσε στην πρώιμη ιστορία του: ως μια εφήμερη διασκέδαση βυθισμένη στον δημόσιο χώρο, παρόμοια με το θέατρο του δρόμου ή το λούνα παρκ. Σε ανάμνηση των πρώτων κινηματογραφικών προβολών που έγιναν στο νησί της Σύρου τον Αύγουστο του 1900 –μόλις η δεύτερη σειρά προβολών που πραγματοποιήθηκε σε ό,τι θεωρούνταν τότε ελληνική επικράτεια–, παρουσιάσαμε μετά από εκατόν είκοσι χρόνια μια επιλογή από τις ταινίες που προβλήθηκαν τότε. Όλες τους ήταν παραγωγές της εταιρείας Edison Studios, ενώ καμία δεν ξεπερνούσε το ένα λεπτό σε διάρκεια. Αυτή η θρυλική, πρωτοποριακή προβολή έλαβε χώρα στο θέατρο «Νησάκι», ένα θρυλικό τοπόσημο στο τέρμα του παραλιακού δρόμου της Ερμούπολης.
Πώς θα μπορούσαμε να αναβιώσουμε τη συγκεκριμένη δράση, μεταφράζοντας τις ταινίες στο παρόν, σ’ έναν (σχεδόν μεταφυσικό) αναδιπλασιασμό του χρόνου και του χώρου; Κάπως έτσι, αυτές οι πρώτες ταινίες –που παρουσιάζουν ενσταντανέ του φιλιού ενός ζευγαριου, της επίθεσης ένας έξαλλου θεατή σε μια οθόνη που παρουσιάζει ένα άγνωστο θέαμα ή ενός αυθόρμητου φτερνίσματος– προβλήθηκαν σε λούπα σε εξωτερικό χώρο, προσκαλώντας τους σημερινούς επισκέπτες να αντιληφθούν το σινεμά με παρόμοιο τρόπο, πέρα από τις μικρές τους οθόνες, ως μια συλλογική και συναισθητική διαδικασία, αλλά και να δουν την εφήμερη φύση της ταινίας υπό το πρίσμα της εύθραυστης φύσης του παρόντος.
Τύχη
Βρισκόμαστε στο 2016, σε ένα ανοιχτό γήπεδο στην Ποσειδωνία – μια παραλιακή πόλη στη νοτιοδυτική πλευρά του νησιού, γνωστή και με το όνομα Ντελαγκράτσια. Το χωράφι, όπως και το παρακείμενο επιβλητικό αρχοντικό, ανήκει στην Καθολική Επισκοπή Σύρου. Δύο δοκάρια υψώνονται σε κάθε πλευρά του ορθογώνιου χώρου, παραχωμένα ανάμεσα στα αγριόχορτα και τα ζιζάνια που αναπτύσσονται. Μια μέρα, καθώς προσπεράσαμε το γήπεδο με το αυτοκίνητο, σκεφτήκαμε πως θα ήταν το τέλειο σκηνικό για έναν ντράιβ-ιν σινεμά, αυτή τη θεμελιώδη παράδοση της κινηματογραφικής κουλτούρας του 20ού αιώνα. Και κάπως έτσι, να ’μαστε εδώ, σε αυτό το πρώτο ντράιβ-ιν που γνώρισαν οι Κυκλάδες μετά από πολύ καιρό –ή ενδεχομένωςγια πρώτη φορά–, καθόμαστε κάτω από τον αυγουστιάτικο ουρανό. Τα οχήματα είναι αντιπροσωπευτικά της ζωής του νησιού, ενώ επίσης προσδίδουν ξεκάθαρα μια καλοκαιρινήνότα: μια μηχανή «γουρούνα», ένα αγροτικό τρακτέρ, ένα οικογενειακό σεντάν, ένα τζιπάκι γεμάτο σανίδες του σερφ. Το πρόγραμμα της βραδιάς περιλαμβάνει μια διπλή προβολή. Πρώταπροβάλλεται το 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος του Στάνλι Κιούμπρικ, κι ακολουθούν το Lapis του James Whitney (ένα έργο του αφαιρετικού κινηματογράφου [abstract cinema]), και το Non-Places: Beyond the Infinite του Péter Lichter, μια νέα ερμηνεία του έργου του Κιούμπρικ μέσα από τους σταθμούς εξυπηρέτησης του ουγγρικού αυτοκινητόδρομου. Λίγο μετά την αρχικήσεκάνς της ταινίας, βλέπουμε το διαστημόπλοιο, τους αστροναύτες και τον Hal 9000 σε τροχιά μακριά από τη Γη. Ένας λάτρης του Διαστήματος από το κοινό αντιλήφθηκε μια περίεργησύμπτωση: ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός, ο οποίος βρισκόταν σε τροχιά γύρω από τη γη, πρόκειται να περάσει πάνω από την Ελλάδα. Γινόμαστε λοιπόν ένα διπλό θέαμα, καθώς οδιαστημικός σταθμός διαγράφει μια τοξοειδή καμπύλη που αναβοσβήνει στον ουρανό την ίδια στιγμή που ο αστροναύτης Floyd διασχίζει το Διάστημα με το σκάφος Orion III. Μπορεί η τύχη να δημιουργήσει πιο ενδιαφέρουσες συνδέσεις από μια προγραμματισμένη επιμελητική προσέγγιση;
Μεταφυσική του χώρου
Μια διπλή προβολή που πραγματοποιήθηκε το 2014: Οι περιπέτειες του Βιλλάρ και Ο μάγος της Αθήνας. Δύο ταινίες του βωβού, από το 1924 και το 1931 αντιστοίχως. Η πρώτη είναι ηπαλαιότερη ελληνική ταινία μυθοπλασίας που διασώθηκε ακέραια – πρόκειται για μια ιστορία που παρακολουθεί τα κατορθώματα ενός διάσημου λαοφιλούς καλλιτέχνη της εποχής, ο οποίοςπροσπαθεί να κερδίσει την καρδιά μιας νεαρής κοπέλας, καθώς τριγυρνά από το Ωδείο του Ηρώδου του Αττικού σε μια φτωχική, υποανεπτυγμένη γειτονιά του Φαλήρου, χορεύοντας στον ρυθμό της τζαζ. Η δεύτερη είναι ένα μεγάλου μήκους παραμύθι σε αποχρώσεις της σέπιας, μια αφήγηση έναν μουσικό-μάγο ευγενούς καταγωγής, ο οποίος πασχίζει να κερδίσει τις καρδιέςτων γυναικών μέσα από τα νούμερά του. Κάθε φορά που αποφασίζουμε να εντάξουμε μια ταινία στο πρόγραμμα μας, σκεφτόμαστε συνδυαστικά το πλαίσιο προβολής της. Πώς θα συνομιλήσειμια ταινία καλύτερα με τον χώρο στο οποίο θα φιλοξενηθεί; Στο πέρασμα των ετών, διαφορετικές τοποθεσίες του νησιού έχουν δημιουργήσει συγκεκριμένες αντηχήσεις. Καταλήξαμε ναπροβάλλουμε στον Ταρσανά προγράμματα πειραματικών ταινιών μικρού μήκους συνοδεία ζωντανής μουσικής, καθώς και με έντονο τοποειδικό χαρακτήρα που σχετίζεται με τη ναυπηγικήδραστηριότητα της τοποθεσίας. Στο ντράιβ-ιν στην Ντελαγκράτσια συνήθως παρουσιάζουμε ταινίες από τη Χρυσή Εποχή του Χόλιγουντ και του λεγόμενου «παγκόσμιου κινηματογράφου»(world cinema), αποτίοντας φόρο τιμής στην ακμή της συγκεκριμένης συνθήκης θέασης. Όσο για τη συγκεκριμένη διπλή προβολή, καταλήξαμε σε μια τοποθεσία που κατά κάποιον τρόποαποτύπωνε την αύρα των πρώτων δεκαετικών του 20ού αιώνα και τη θεατρικότητα του βωβού κινηματογράφου. Το θέατρο «Απόλλων» στο κέντρο της Ερμούπολης, για το οποίο λέγεται ότιχτίστηκε κατ’ εικόνα της Σκάλας του Μιλάνου, αποτέλεσε ένα σκηνικό με την πρέπουσα βασιλική αίγλη. Ο Βραζιλιάνος πιανίστας Fabio Luz έντυσε τις τρεμάμενες εικόνες με ένα ποτ-πουρίμουσικών συνθέσεων από την Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική του ύστερου 19ου αιώνα.
Νησιωτικές χρονικότητες
Το φεστιβάλ είναι ταυτόχρονα συντονισμένο αλλά και σε διαρκή αντιπαράθεση με την τοπική ώρα. Κάθε μέρα της εκάστοτε διοργάνωσης οργανώνεται γύρω από τη δύση του ηλίου, αυτής της πύλης εισόδου στο σκοτάδι, που αποτελεί προϋπόθεση για την προβολή μιας κινηματογραφικής εικόνας σε μια υπαίθρια τοποθεσία. Πώς να προσαρμόσουμε τις ανάγκες μας στις ιδιαιτερότητες αυτής της νησιωτικής προσωρινότητας; Η τοπική παράδοση υπαγορεύει τις ώρες λειτουργίας των καταστημάτων και των υπηρεσιών που είναι απαραίτητες για την παραγωγή του φεστιβάλ. Χωρίς να λαμβάνει υπόψιν τους ρυθμούς της παραγωγής του φεστιβάλ και τις συγκεκριμένες ανάγκες που μπορεί να έχει ένας σκηνοθέτης ή μουσικός που θα συμμετέχει σε μια εκδήλωση εκείνο το βράδυ, το κατάστημα που πουλάει μια απολύτως απαραίτητη προμήθεια δεν θα ανοίξει παρά αργότερα μέσα στην ημέρα, μετά από την προγραμματισμένη σιέστα. Το καλοκαίρι του 2017 είχαμε προσκαλέσει τον Yves Tumor να επενδύσει με μια πρωτότυπη μουσική σύνθεση την ταινία του Teinosuke Kinugasa A Page οf Madness (1926) – ένα αριστούργημα του πρώιμου ιαπωνικού κινηματογράφου. Πέρα από την καθιερωμένη λίστα με τις τεχνικές προδιαγραφές, το rider του καλλιτέχνη περιλάμβανε κάποια απρόσμενα αιτήματα για την περφόρμανς στο Λατομείο: ένα ζευγάρι μαύρες κάλτσες, ένα μπουκάλι Hennessy, λίγο ροδόνερο και ένα πακέτο τσιγάρα Marlboro Light, μεταξύ άλλων. Τρέχοντας πίσω από το ρολόι, κάναμε τις αγορές μας την τελευταία στιγμή. Το ροδόνεροπαρέμεινε στη λίστα.
Τρίτα τοπία
Βρισκόμαστε στο 2018 και ο σκηνοθέτης Miguel Gomes είναι επίτιμος προσκεκλημένος του Φεστιβάλ. Συζητάμε εκτενώς ιδέες για τον προγραμματισμό μιας carte blanche, ώσπου καταλήγουμε στη δεύτερη μεγάλου μήκους του Μανουέλ ντε Ολιβέρια Η ιεροτελεστία της άνοιξης. Καθώς αφηγείται την ετήσια αναβίωση του Θείου Δράματος σ’ ένα μικρό (μεσαιωνικό και συνάμα σύγχρονο) πορτογαλικό χωριό, καταργεί τα σύνορα ανάμεσα στην πραγματικότητα και στον μύθο, περνώντας από το αμιγές ντοκιμαντέρ στη λαμπερή τέχνη του θεάματος. Η ίδια προσέγγιση, αν και προσαρμοσμένη σε διαφορετική κλίμακα και ήπειρο, είναι εμφανής και στο Transformers: Τhe Premake του Kevin B. Lee, μια ταινία που παραδειγματοποιεί το «σινεμά της επιφάνειας εργασίας», στην οποία 355 βιντεάκια του YouTube μεταμορφώνονται σε μια κριτική έρευνα της παγκόσμιας βιομηχανίας ταινιών υψηλού προϋπολογισμού, της ερασιτεχνικής βιντεοπαραγωγής και της πολιτικής οικονομίας των εικόνων. Οι δύο ταινίες στέκονται άβολα η μία απέναντι από (ή δίπλα στην) άλλη, στην ηχώ που σκορπίζει το σκοτάδι του Λατομείου, συνδέοντας την πορτογαλική ενδοχώρα του Ολιβέιρα με τις απέραντες λεωφόρους του Λος Άντζελες που βρίθουν από τις ρομποτικές δημιουργίες του Μάικλ Μπέι. Ποιο τρίτο τοπίο ανοίγεται μπροστά στα μάτια μας όταν έρχονται κοντά διαφορετικοί κόσμοι, χρονικότητες και χώροι σε συγκεκριμένες τοποθεσίες και χρονικές στιγμές;
Ο Τζέικομπ Μο και η Κασάνδρα Σελεστέν είναι οι ιδρυτές του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σύρου. Μαζί με τον Ααρον Χάνδρος υπήρξαν από την αρχή μέλη της βασικής ομάδας προγράμματος του Φεστιβάλ.
To Flix βρέθηκε σχεδόν κάθε χρόνο στη Σύρο για το SIFF. Οι αναμνήσεις μας είναι πολύτιμες...
SIFFx10: 10 στιγμές για τα 10 χρόνια του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου
SIFF 2023
SIFF 2022
SIFF 2021
SIFF 2020
SIFF 2019
SIFF 2018
SIFF 2017
SIFF 2016
SIFF 2015
SIFF 2014
SIFF 2013
Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σϋρου (SIFF) στο επίσημο site του Φεστιβάλ, αλλά και στην επίσημη σελίδα του στο Facebook και τον επίσημο λογαριασμό του στο Instagram.
