H απονομή του Χρυσού Αλέξανδρου στον Παναγιώτη Ευαγγελίδη από τον Πάνο Χ. Κούτρα συνόψισε με τον πιο συγκινητικό τρόπο όλα όσα έγιναν, ειπώθηκαν και διεκδικήθηκαν στο φετινό συγκλονιστικό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης που τελειώνει σε δύο μέρες, ολοκληρώνοντας έναν κύκλο συμπερίληψης, ελευθερίας του λόγου, αλληλεγγύης και αποθέωσης της μεγάλης δύναμης του σινεμά να σταματά το χρόνο, να αλλάζει τα μυαλά των ανθρώπων, να διδάσκει ανθρώπινη σοφία.
(φωτό: Χρήστος Χριστοδούλου)
(φωτό: Χρήστος Χριστοδούλου)
Ο Πάνος Χ. Κούτρας μίλησε για τη γνωριμία του με τον Πάναγιώτη Ευαγγελίδη τότε που ο πρώτος ήταν «αυτό που θα λέγαμε σήμερα ένα non-binary άτομο» και ο δεύτερος «ένας λίγο μεγαλύτερος πανέμορφος άντρας» και μετά από ένα περιστατικό «που σήμερα θα ονομάζαμε bullying» ο δεύτερος έδωσε μια χείρα βοηθείας στον πρώτο και μαζί βρέθηκαν να συζητούν όλο το βράδυ.
«Πάνε πάρα πολλά χρόνια, μοιάζει με περασμένο αιώνα, ήμουν 15 ετών, και ήταν ένα απόγευμα στην πλατεία Δεξαμενής στο Κολωνάκι, που τότε μαζευόντουσαν τα καλά παιδιά. Είχα μπλεχτεί, λοιπόν, σε μια φασαρία, που τώρα θα αποκαλούσε bullying, και είχα φύγει συγχυσμένος και για να αποφύγω τα χειρότερα. Περιπλανιόμουν στους δρόμους άσκοπα μέχρι που συνάντησα έναν νεαρό, λίγο πιο μεγάλο από εμένα, εκπάγλου καλλονής. Με ρώτησε πού πηγαίνω, του είπα πολύ συγχυσμένος ότι δεν ξέρω. Τον είχα ξαναδεί, είχαμε βρεθεί κι άλλη φορά, και μου λέει ότι πάει σπίτι του και περπατήσαμε μαζί μέχρι τη στάση του λεωφορείου. Ήρθε το λεωφορείο, ανέβηκε και πριν κλείσουν οι πόρτες άπλωσε το χέρι του, με ρώτησε ξανά πού πηγαίνω και μου είπε “έλα, θα σε περιθάλψω”. Πήγαμε στο σπίτι του, ζέστανε ένα φαγητό που είχε μαγειρέψει ο πατέρας του και μείναμε μέχρι αργά το βράδυ, συζητώντας.»
«Από τότε δεν σταματήσαμε να συζητάμε, πέρασαν πάρα πολλά χρόνια, ανταλλάξαμε πολλά χέρια βοηθείας, περιθάλψαμε πολλές φορές ο ένας τον άλλον, ανταλλάξαμε ιδέες, χαρές, λύπες, πήγαμε σε αμέτρητα πάρτι, κάναμε πάρα πολλές τρέλες, βυθιστήκαμε στις ηδονές, στους πόνους, περπατήσαμε μαζί σε πορείες, ακτιβιστίκαμε, προσπαθήσαμε να αλλάξουμε τα πράγματα. Κάποια τα αλλάξαμε, τώρα το συνειδητοποιώ, άλλα όχι. Όπως καταλαβαίνετε, δημιουργήσαμε και πολλά πράγματα, μέσα σε όλα αυτά. Σήμερα, μου κάνει την τιμή το Φεστιβάλ να του απονείμω το βραβείο του Χρυσού Αλέξανδρου, το οποίο είναι για το εξαιρετικό του έργο με τις ιδιότητες του σκηνοθέτη, μεταφραστή, ηθοποιού, συγγραφέα. Για μένα, όμως, είναι πάρα πολλά ακόμη, όπως καταλάβατε.»
(φωτό: Motion Team)
(φωτό: Χρήστος Χριστοδούλου)
Ο Παναγιώτης Ευαγγελίδης μίλησε για όλο αυτό που είναι το έργο του - μια αναζήτηση δικαιοσύνης, ομορφιάς, ορατότητας - αφιερώνοντας το βραβείο αυτό τόσο στους νεκρούς του (προσωπικούς και συλλογικούς) όσο και στους ήρωες των ταινιών του που του επέτρεψαν να μπει μέσα στις ζωές τους.
«Θέλω να πω μερικά λόγια, ώστε να τοποθετηθούμε στον χώρο, στον χρόνο και στη σημερινή περιρρέουσα πραγματικότητα. Γιατί όλα είναι μια αλυσίδα και όλα μας είμαστε ένας ακόμα κρίκος. Ιούνιος του 2024, η Θεσσαλονίκη είναι η πόλη που φιλοξενεί το EuroPride. Μάρτιος του 2024, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης τιμά το γεγονός, κάνοντας αφιέρωμα στον queer κινηματογράφο τεκμηρίωσης. Ιούνιος του 2008, οι πρώτοι γάμοι ομόφυλων ζευγαριών στην Τήλο, από τον τότε δήμαρχο, Τάσο Αλιφέρη. Παντρεύεται ένα λεσβιακό και ένα γκέι ζευγάρι. Φεβρουάριος του 2024 ψηφίζεται ο νόμος για τον γάμο και την υιοθεσία στα ομόφυλα ζευγάρια, αν και με ελλείψεις, χωρίς τεκμήριο γονεϊκότητας, χωρίς πρόσβαση στην ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, βγάζοντας από την εξίσωση τους τρανς γονείς. Παρόλα αυτά, το βασικό είναι ότι ψηφίζεται επιτέλους, μία αναμενόμενη και αυτονόητη κατάκτηση για ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Μπράβο και κρίμα μαζί, ήταν ευκαιρία για πιο συμπεριληπτικές λύσεις. Μάρτιος του 2024 στη Θεσσαλονίκη, στην πιο κεντρική πλατεία της πόλης, Σαββατόβραδο, δύο νεαρά τρανς-queer άτομα προπηλακίζονται, γίνονται στόχος επίθεσης, καθυβρίζονται και απειλείται η σωματική τους ακεραιότητα. Για την ψυχική δεν το συζητώ, αυτή έχει ήδη κομματιαστεί. Το αρχικό μικρό πλήθος γίνεται όλο και μεγαλύτερο, γίνεται όχλος, μία μάζα που μπορεί μέχρι και να λιντσάρει. Παράλληλα, έχουμε διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις της Εκκλησίας και των πιστών της για την αφίσα της ταινίας της Ελίνας Ψύκου, Αδέσποτα Κορμιά».
«Μεγάλωσα σε μια εποχή έντονης πολιτικοποίησης, δικτατορία, μάχη του ’68, το ατομικό είναι πολιτικό, η τέχνη είναι πολιτική και όλα αυτά τα σλόγκαν της εποχής. Δεν έχω από φύση μου στόφα ακτιβιστή, δηλαδή ιδιοσυγκρασία συγκρουσιακή, διεκδικητική, δυναμική. Θεωρώ τον εαυτό μου μάλλον χαμηλών τόνων και διαλλακτικό. Θα ήθελα όλοι να ήμασταν μια ευτυχισμένη οικογένεια και να ασχολούμαστε με ζητήματα ευτυχίας και ομορφιάς. Όμως, η πραγματικότητα μας καλεί να πάρουμε θέση, πριν το κακό χτυπήσει και τη δική μας πόρτα. Δεν είχα ποτέ τη βεβαιότητα για το ποια είναι η αλήθεια με το Α κεφαλαίο. Επέλεξα, όμως, να πιστεύω σε αρχές, όπως η δικαιοσύνη, η αδελφοσύνη, η ισότητα, η αλληλεγγύη, τα ανθρώπινα δικαιώματα. Γεννήθηκα σε μια οικογένεια που πίστευε, και από τις δύο μεριές της, στον κομμουνισμό. Και δεν το λέω με την έννοια κάποιου κόμματος, το εντελώς αντίθετο μάλιστα. Το λέω με την έννοια μιας βίβλου αρχών, ηθικών και πολιτικών, ενός βιβλίου που έγινε για μένα το πολιτικό και συγκινησιακό υπόβαθρο ιδεών, συμπεριφοράς και ενεργειών για υπεράσπιση αρχών, όπως αυτές που μόλις ανέφερα. Παράλληλα, με κατέκτησε ο κινηματογράφος, η λογοτεχνία, η τέχνη. Με αυτήν τη σειρά. Αυτός ο χώρος, όπου μπορεί κανείς να κολυμπήσει μόνος του, χωρίς να χρειάζεται να ανήκει σε κάποια οργανωμένη τάξη σκέψης και ιδεολογίας. Εκεί, όπου μπορεί κανείς να απευθύνεται ταυτόχρονα στην καρδιά και στο μυαλό όλων μας. Να δημιουργεί εκλεκτικές συγγένειες, να βρίσκει και να μετουσιώνει τα πάντα σε ομορφιά και έτσι να προσφέρει με τον τρόπο του κατανόηση, συμπερίληψη, αγάπη και συγχώρεση. Μέσα από μια υψηλή δόνηση λέξεων, εικόνων, ήχων, χρωμάτων και άλλες συχνότητες από εκείνες της καθημερινότητας».
«Αργότερα στη ζωή μου έζησα στην Απω Ανατολή. Και από όλα τα παρακλάδια του Βουδισμού, με τράβηξε ο θιβετανικός, ο λεγόμενος Βουδισμός του ελέους. Αυτό που σήμερα θα ονομάζαμε με μια λέξη, πολυχρησιμοποιημένη στην εποχή μας, ενσυναίσθηση. Έλεος και ενσυναίσθηση για όλα αυτά που συμβαίνουν στον δημόσιο χώρο, αλλά και στον ατομικό χώρο του καθενός μας» τόνισε. «Με απασχολεί πολύ το θέμα της λήθης. Όλα ξεχνιούνται, όλα γίνονται συνήθεια. Αυτό θέλουν και τα καθεστώτα για να συνεχίζουν τις εργασίες τους, όσο πιο ανενόχλητα γίνεται. Πρέπει να γίνεται ένας συνεχής αγώνας ενάντια στη λήθη, στην αποσιώπηση, στο κουκούλωμα, στη διαστρέβλωση, στη μισαλλοδοξία. Να θυμόμαστε τα μαθήματα της ιστορίας, μήπως και κάποτε μάθουμε ως συλλογική συνείδηση και ιστορικά υποκείμενα πώς να περάσουμε σε ένα άλλο επίπεδο κατανόησης και στάσης».
«Εχω ξεχάσει πως ούτε και εγώ μπορώ να περπατάω χωρίς κάποιο μου βήμα να συναντήσει αργά ή γρήγορα τη νάρκη που θα με κάνει κομμάτια. Έλεος, ενσυναίσθηση και ορατότητα για την κοινότητα που ανήκω και εγώ ο ίδιος, τους ΛΟΑΤΚΙ+ και τους queer ανθρώπους ανά τον κόσμο, σε χώρες όπου βασανίζονται, σκοτώνονται και φυλακίζονται. Για τα τρανς αδέρφια που λιντσάρονται κάθε μέρα σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Έλεος, ενσυναίσθηση και ορατότητα για τους πρόσφυγες, για τους φυλακισμένους , τους διωκόμενους πάσης φύσεως και από όλων των ειδών τα καθεστώτα, όποιο και αν είναι το όνομα πίσω από το οποίο θέλουν να κρύβονται. Έλεος και ενσυναίσθηση για τους κρυμμένους μέσα σε ομοφοβικά σχήματα, που καταστρέφουν τη ζωή και την απόλαυση. Μακάρι να βρούμε όλοι μας τη φώτιση. Σήμερα, 67 χώρες έχουν νόμους που ποινικοποιούν σεξουαλικές σχέσεις ομόφυλων ατόμων ανάμεσα σε συναινούντες ενήλικες. Και τουλάχιστον εννέα, με νόμους που ποινικοποιούν μορφές έκφρασης φύλου, με στόχο τρανς άτομα». Στη συνέχεια είπε: «Δεν είμαι πιστός καμίας θρησκείας ή κάποιου Θεού. Εκτός από τις υπέροχες θεές της τέχνης και της ποίησης. Της καλοσύνης, της αγάπης, του ανθρωπισμού και της αλληλεγγύης. Πιστεύω, όμως, και όλες οι θρησκείες, κάθε μια με τον τρόπο της, στο κομμάτι της ηθικής τους διδασκαλίας, θέλουν τους ανθρώπους να αγαπιούνται, να αλληλοβοηθιούνται, να έχουν ενσυναίσθηση, αλληλεγγύη και έλεος για κάθε συνάνθρωπο-πλάσμα».
«Ας ανοίξουμε τα αυτιά, τα μάτια μας, τις αισθήσεις, τις καρδιές και τη συνειδητότητά μας. Είθισται να αφιερώνει κάποιος το βραβείο του. Οι άνθρωποι με τους οποίους μιλάω συνέχεια μέσα μου και με συνοδεύουν κάθε μέρα είναι οι νεκροί μου. Από τους πολύ κοντινούς έως αίματος και καρδιάς, μέχρι άλλους που πέρασαν και άφησαν κάτι ανεξάντλητο μέσα μου. Μια τεράστια γιορτή ανθρώπων, που όσο μεγαλώνω, μεγαλώνει και αυτή μαζί μου. Μια γιορτή μεγαλύτερη από εκείνη των ζωντανών. Μια ήσυχη γιορτή, που μου χαμογελάει χωρίς σταματημό. Μαζί με αυτούς, είναι και ο δήμαρχος της Τήλου και οι δύο νύφες που πάντρεψε εκείνη την αρχή καλοκαιριού. Θέλω, όμως, να αφιερώσω κυρίως αυτό το βραβείο σε αυτούς τους οποίους κυριολεκτικά το οφείλω, και αυτοί είναι οι πιο πολλοί ακόμη ζωντανοί. Και είναι οι ήρωες των ταινιών μου. Αυτοί που με εμπιστεύτηκαν τόσο και μου άνοιξαν τα δωμάτια των σπιτιών και της ψυχής τους, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό ο καθένας και η καθεμία. Σε ευχαριστώ πολύ, λοιπόν, μικρό μου σύμπαν από αφανείς ήρωες, ευχαριστώ το Φεστιβάλ από καρδίας, που σας είδε όλους και σας αναγνώρισε, ευχαριστώ και εσάς που ήρθατε απόψε. Ας δούμε τώρα όλοι μια πράξη ακτιβισμού, που έλαβε χώρα στο μακρινό 2008. Ευχαριστώ πολύ».
(φωτό: Χρήστος Χριστοδούλου)
(φωτό: Motion Team)
(φωτό: Motion Team)
(φωτό: Motion Team)
Την απονομή ακολούθησε η καθολικά προσβάσιμη προβολή της ταινίας «Οι Γάμοι της Τήλου», της ταινίας του Παναγιώτη Ευαγγελίδη από το 2022 για τους ομόφυλους (ένα λεσβιακό και ένα γκέι ζευγάρι) γάμους που έγιναν το 2008 από τον Δήμαρχο Τήλου Τάσο Αλιφέρη σε μια από τις πιο κομβικές ακτιβιστικές δράσεις που έγιναν ποτέ στην Ελλάδα. Χρειάστηκαν 16 ολόκληρα χρόνια από τότε για να ψηφιστεί ο νόμος για την ισότητα στο γάμο των ομόφυλων ζευγαριών, αλλά η χθεσινή προβολή στον Ολύμπιον υπήρξε μια συγκινητική υπενθύμιση - για όλα όσα αλλάζουν αλλά και για εκείνα που μένουν ίδια και για όσους θα συνεχίσουν να αγωνίζονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα των επόμενων γενεών.
(φωτό: Motion Team)
Το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διεξάγεται φέτος από τις 7 μέχρι και τις 17 Μαρτίου. Το Flix βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και σας μεταφέρει όλα όσα συμβαίνουν μέσα κι έξω από τις αίθουσες.
Αποστολή στη Θεσσαλονίκη: Λήδα Γαλανού, Βένα Γεωργακόπουλου, Ρόμπυ Εκσιέλ, Μανώλης Κρανάκης
Το Flix βλέπει και γράφει ταινίες από το πρόγραμμα του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Πανελλήνιον των Σπύρου Μαντζαβίνου και Κώστα Αντάραχα
Νύχτα, καφενείο, τελευταίο απασχολημένο τραπέζι. Δύο πελάτες λογομαχούν για την επόμενη κίνηση πάνω από μια σκακιέρα. Ο ιδιοκτήτης, που μαζεύει για να κλείσει, τους προειδοποιεί, Και μία, και δύο, και τρεις. Συνεχίζουν εκείνοι, σαν να μην άκουσαν τίποτα. Βγαίνει έξω ο ιδιοκτήτης, κλειδώνει, κατεβάζει τα κεπένγκια, και γεια σας. Μια λάμπα φωτίζει ακόμα τους σκακιστές που, αδιάλειπτα απορροφημένοι, εξακολουθούν να τσακώνονται με το βλέμμα καρφωμένο στα πιόνια, πίσω από τη σιδεριά.
Εναρκτήρια σκηνή του ντοκιμαντέρ των νεοεμφανιζόμενων Σπύρου Μαντζαβίνου και Κώστα Αντάραχα, και εντελώς ενδεικτική της εντροπίας που πρόκειται να τεκμηριωθεί μέσα στα επόμενα 80 λεπτά. Ενός φιλμικού χρόνου που μπορεί να εξαντλείται ολόκληρος μέσα σε ένα και μόνο χώρο, το ιστορικό σκακιστικό καφενείο Πανελλήνιον στο κέντρο της Αθήνας, Σόλωνος και Μαυρομιχάλη, όμως, ενόσω προσωπογραφούνται οι θαμώνες του, κατανέμεται σε φέτες ζωής και απλώνεται σε κόσμους ξεχωριστούς, πριν πυκνωθεί σε έναν πάλι και μοναδικό, τον «πλανήτη» του καφενέ, ή αλλιώς τη μικρογραφία ενός σύμπαντος αυτοεξόριστων που παλεύουν να κόψουν τη σύνδεση με την ανηλεή έξω πραγματικότητα μοιραζόμενοι ένα κοινό πάθος.
Κάτι σαν αρρώστια, που κάνει το μαγαζάκι να μοιάζει με κλινική, με τον ιδιοκτήτη κυρ-Γιάννη αρχίατρο και τα πιόνια και χρονόμετρα να νοούνται ως αγωγή. Μια συνεταιριστική, θαρρείς, φυλακή, όπου δεσμώτης και δεσμοφύλακας έχουν έννοια ταυτόσημη. Μαζί, ένα άσυλο αποκλήρων που απεκδύονται θαρρείς την ανθρώπινη περιβολή τους με το που μπαίνουν από την πόρτα, αφήνοντας το πνεύμα τους να στοιχειώσει τον χώρο. Ένα ασπρόμαυρο σε βαφή και τετραγωνισμένου κάδρου fantasy, κατ’ εικόνα του ταμπλό της σκακιέρας, που γίνεται όλο και τρομακτικότερο με τις εντός και εκτός κάδρου αφηγήσεις των φαντασμάτων του.
Ο κυρ-Γιάννης, απέχων συνειδητά από το σκάκι, επιβλέπει και περιθάλπει. Και οι σκηνοθέτες συντονίζουν τις εξομολογήσεις και τις θυμοσοφίες των θαμώνων (εκπληκτική η κεντρική φιγούρα του βουλγάρικης καταγωγής μουσικού Βέντσισλαβ) με επιδέξιο χειρισμό των εκφραστικών τους μέσων και μια γνώση της ανάλυσης και της σύνθεσης που εκτοξεύει το φιλμ έξω από την περιπτωσιολογία και καθετί «επίκαιρο» (η τρέλα δεν υπήρξε ποτέ ανεπίκαιρη), σε μια διάσταση υπαρξιακή εκτός χρόνου και τόπου.
Από τα στιβαρότερα, πιο «κινηματογραφικά» ελληνικά ντοκιμαντέρ που είδαμε τελευταία.
Ρόμπυ Εκσιέλ
Η ταινία είναι ήδη διαθέσιμη online στην πλατφόρμα του Φεστιβάλ μέχρι και τη Δευτέρα 18 Μαρτίου.
Περισσότερες ταινίες (πατήστε στον τίτλο της κάθε ταινίας για να διαβάσετε τη γνώμη του Flix):
- Avant-Drag! του Φίλ Ιερόπουλου
- O Κλεμμένος Πλανήτης μου της Φαραχνάζ Σαριφί
- Ενα Δέντρο Μεγαλώνει Κάθε Νύχτα στα Ονειρά μου του Βιντ Χάινσεκ
- Πρωτόγαλα του Παναγιώτη Παπαφράγκου
- Ο Κόκκινος Δάσκαλος του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου
- Δάσος της Λίντια Ντούντα
- Αδέσποτα Κορμιά της Ελίνας Ψύκου
- Η Καρδιά του Ταύρου της Εύας Στεφανή
- Λαϊκοί Βάρδοι: Στιγμές απ' τη Ζωή τους και τη Ζωή μας του Θάνου Κουτσανδρέα
- Αζήτητοι της Μαριάννας Οικονόμου
- Unclickable του Μπάμπη Μακρίδη
- Tack της Βάνια Τέρνερ
- Λενάκι, Δυο Φωτιές και Δυο Κατάρες του Δημήτρη Ινδαρέ
- 01 του Δημήτρη Μουζακίτη
- Εμπρός της Αλκηστις Καφετζή
- Ο Παράγοντας της Ευτυχίας των Αρούν Μπατάρι και Ντορότια Ζούρμπο
- Ο Χορός του Πολ Ποτ του Ενρίκε Σάντσες Λανς
- Οι Βίοι του Εντουάρ Λουί (The Many Lives of Edouard Louis) του Φρανσουά Καΐγιά
- Ο Aιώνας της Oμοφυλοφιλίας (Race d' Ep: Un Siècle d' Images de l' Homosexualité) των Λιονέλ Σουκάζ και Γκι Οκενγκέμ
- Νιότη (Ανοιξη) / Youth (Spring) του Γουάν Μπινγκ
- Λεσβία της Τζέλης Χατζηδημητρίου
- Sorry/Not Sorry των Κάρολαϊν Σου και Κάρα Μόνες
- Oι Ελευσίνιοι του Φίλιππου Κουτσαφτή
- exergue - on documenta 14 του Δημήτρη Αθυρίδη
Το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διεξάγεται φέτος από τις 7 μέχρι και τις 17 Μαρτίου. Το Flix βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και σας μεταφέρει όλα όσα συμβαίνουν μέσα κι έξω από τις αίθουσες. Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site του Φεστιβάλ, στη σελίδα του στο Facebook και στο λογαριασμό του στο Instagram.
