«Κατά βάση είναι η εξιστόριση των συμβάντων που έτυχαν σε έναν άνθρωπο σε μια κρίσιμη καμπή της ζωής του. Μια ιστορία ενός ανθρώπου, από αυτούς που έχουμε μάθει να ονομάζουμε, λίγο επηρμένα ίσως, απλούς και καθημερινούς, υπονοώντας ότι είναι αδιάφοροι, τους τακτοποιούμε σε μια "απαξιωτική κατηγορία" επιφυλάσσοντας φυσικά για τον εαυτό μας ένα διαφορετικό και ενδιαφέροντα ρόλο. Ο τίτλος είναι λίγο σαρκαστικός. Πόσο "ήσυχος" ή "καθημερινός" είναι ένας άνθρωπος με μια τέτοια ιστορία; Καλούμαστε στο τέλος, μεταξύ άλλων ελπίζω ερωτημάτων, να σκεφτούμε αν αυτός ο άνθρωπος, με αυτή την ιστορία, δεν είναι ένας από αυτούς που εύκολα θα αποκαλούσαμε "συνηθισμένο" και θα συνεχίζαμε αδιάφοροι τον δρόμο μας; Για μένα είναι ένας άνθρωπος όπως οι περισσότεροι από εμάς. Ένας άνθρωπος που θα έρθει κάποια στιγμή αντιμέτωπος με τις συνέπειες των επιλογών του και θα φτάσει στα όριά του. Ή μάλλον, μετά από αυτά.Πέρα από την ιστορία όμως, για όλους όσους δουλέψαμε για να γίνει αυτή η ταινία, ήταν κυρίως ένα τεράστιο στοίχημα!»
Ετσι περιγράφει ο Τάσος Γερακίνης τον «Ησυχο Ανθρωπο» του, την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του που ταξίδεψε στα πολλά υποσχόμενα πρότζεκτ του Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν και της Αγοράς του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, έκανε την πρεμιέρα του online στο 61ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, ταξίδεψε μέχρι την «πατρίδα» του τη Σκύρο για μια διαφορετική πρεμιέρα πριν λίγες μέρες με φυσική παρουσία και τώρα βγαίνει αποκλειστικά στο ΑΣΤΥ από τις 25 Νοεμβρίου.
Στο Flix, o δημιουργός του μας μιλάει για τους ήσυχους ανθρώπους της διπλανής πόρτας, τη ζωή σε κοινωνίες περιχαρακωμένες, το τέλος της πατριαρχίας όπως την γνωρίζαμε.
Ποια ήταν η αφορμή για να αφηγηθείτε αυτήν την ιστορία; Βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα ή εμπνέεται από κάτι που έχετε ακούσει;
Είναι μια ιστορία καθαρά μυθοπλαστική. Φυσικά, δουλεύοντας με τον συνσεναριογράφο μου τον Χρήστο Στρέπκο, ανατρέξαμε και μελετήσαμε κατ' αρχήν αρκετές ιστορίες ομηρίας, από τις οποίες αντλήσαμε έμπνευση. Αυτό σε ότι αφορά την "εξωτερική" ιστορία, που στην ουσία αποτέλεσε το πρόσχημα. Η πυρηνική έμπνευση και προβληματισμός καθορίστηκε από το γεγονός ότι ως πατέρα με προβλημάτιζε (και με προβληματίζει) το ποια είναι τα όρια της γονεϊκής - και εν προκειμένω της πατρικής - αγάπης και πού ξεκινάει ο εγωισμός που ενυπάρχει σ’ αυτήν. Αυτή η αέναη αρχετυπική σύγκρουση των πατρικών ορίων, όρων και προτύπων από την μια και της άγριας ανάγκης για απελευθέρωση του παιδιού από την άλλη. Αυτή η αρχετυπική σύγκρουση εξουσίας - αντεξουσίας, που στην περίπτωση της γυναίκας - κόρης, πολλές φορές είναι τραγική.
Και παρότι όλη αυτή η συγκρουσιακή κατάσταση θα έπρεπε να έχει ήδη λυθεί με το τέλος της εφηβείας, στην ελληνική πραγματικότητα - πόσο μάλλον της επαρχίας που οι κοινωνικές νόρμες είναι πολύ πιο ασφυκτικές και η κίνηση της ιστορίας πολύ πιο αργή - παραμένουμε «ενηλικοέφηβοι»!
Θα ήταν η ίδια ιστορία αν δεν διαδραματιζόταν στην επαρχία;
Φυσικά και όχι. Να διευκρινίσω βέβαια ότι η ιστορία της ταινίας δεν διαδραματίζεται ακριβώς σε αυτό που καταλαβαίνουμε με τον όρο «επαρχία», αλλά σε ένα νησί, που σημαίνει ότι μιλάμε για μια κοινωνία πολύ πιο περιχαρακωμένη, που έχουμε μάθει να την αντιλαμβανόμαστε μόνο σαν ένα τόπο πολύβουο και ηλιόλουστο λόγω του ελληνικού καλοκαιριού που κατά την διάρκειά του εισβάλουμε κατά ορδές, ενώ την έχουμε τελείως ξεχασμένη όταν τα «φώτα» σβήσουν. Οι περισσότεροι αγνοούμε τις συνθήκες απομόνωσης και εγκατάλειψης στις οποίες ζουν οι εκεί άνθρωποι.
Όσο πιο «μικρή»και κλειστή είναι μία κοινωνία, όσο πιο περιχαρακωμένη αναγκάζεται να υπάρχει, τόσο πιο αργούς χρόνους αφομοίωσης των όποιων πολιτισμικών αλλαγών έχει, τόσο πιο οπισθοδρομική είναι τελικά αλλά και πολλές φορές τόσο πιο δημιουργική. Το περιβάλλον του μικρού ακριτικού νησιού, ήταν ένα δομικό στοιχείο της ταινίας για να αφηγηθούμε μία ιστορία που θέτει στο τραπέζι την πατριαρχία, την καταπίεση, τις σχέσεις εξουσίας ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας, τα σκάνδαλα και ό,τι άλλο ενυπάρχει μέσα σ’ αυτή την ιστορία. Ήταν κατά την γνώμη μου ακριβώς ο ιδανικός τόπος για να περιγράψει τον εγκλωβισμό των τριών κεντρικών χαρακτήρων. Στην νησιωτική αποκλεισμένη ουσιαστικά κοινωνία αυτός ο εγκλωβισμός "στον άλλο" εκφράζεται πολύ πιο αρχέγονα και ασφυκτικά θα έλεγα, άρα και πιο καθαρά.
Στους "ήσυχους ανθρώπους" θα έλεγα να αμφισβητούν καθημερινά τις βεβαιότητές τους και να φέρνουν στην επιφάνεια την ανήσυχη πλευρά τους. Κι αυτό δεν αναφέρεται μόνο στους "ήσυχους" ή στους "ανήσυχους". Αφορά όλους μας!»
Ο Τάκης Σακελλαρίου στα γυρίσματα
Από τα γυρίσματα της ταινίας
Τι πιστεύετε ότι είναι αυτό που γοητεύει και ολοένα και περισσότερες ελληνικές ταινίες ρίχνουν το βλέμμα τους εκτός του αστικού ιστού;
Εχουμε πολύ λίγο ρίξει το βλέμμα μας σαν κινηματογραφία στην επαρχία παρότι έχουμε ταινίες αριστουργήματα που την έχουν στο κέντρο τους. Νομίζω ότι έχει έρθει ο καιρός να δούμε τα πράγματα όσο πιο καθαρά και απενοχοποιημένα γίνεται, και αυτή η καθαρότητα και βία της επαρχιακής ζωής προσφέρεται σίγουρα γι΄αυτό. Και νομίζω ότι γι’ αυτό και οι περισσότερες ταινίες στρέφουν όπως λέτε εκεί το βλέμμα τους. Γιατί πια, είναι ανάγκη της κοινωνίας μας να ασχοληθεί με όσα είχαμε για καιρό καλά κρυμμένα κάτω απ’ το χαλί. Πιστεύω ότι έχουμε σπουδαίους κινηματογραφιστές, με κεραίες ευαίσθητες, που όλα αυτά τα αντιλαμβάνονται. Πολύ σημαντικός λόγος είναι επίσης, η φοβερή ομορφιά της ελληνικής επαρχίας, τα τόσο "πολύπλοκα" τοπία που υπάρχουν στην ελληνική ύπαιθρο, που πραγματικά δεν μπορούν να αφήσουν αδιάφορο έναν κινηματογραφιστή που δουλεύει κατ’ εξοχήν φτιάχνοντας εικόνες. Τώρα, προσωπικά για μένα, υπάρχει ένας ακόμα λόγος. Γεννήθηκα και μεγάλωσα σε επαρχία. Εκεί είναι τα βιώματα που με διαμόρφωσαν, τα θέματα τα οποία με απασχόλησαν. Αυτές είναι οι αναφορές μου από εκεί κατάγονται και οι ανάγκες μου.
Τι σύνδεση έχετε με τη Σκύρο και ποια στοιχεία της ήταν αυτά που αναδείξατε ως πρωταγωνιστικά στην ιστορία της ταινίας;
Όταν ξεκινήσαμε την ταινία δεν είχα καμία σύνδεση με τη Σκύρο. Ήταν απλώς μία ακόμη επιλογή για ρεπεράζ. Τώρα, όπως φαντάζεστε με συνδέουν πολλά. Κάθε γωνιά του νησιού είναι για μένα μια ανάμνηση γεμάτη συγκινήσεις. Η Σκύρος είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος της ένα "ορεινό" νησί. Αυτό που με γοήτευσε λοιπόν και προσπάθησα να το αποτυπώσω με έναν όχι φολκλορικό τρόπο, ήταν η άγρια ομορφιά ακριβώς αυτού του ορεινού στοιχείου. Είναι πραγματικά πολύ ιδιαίτερη - και ειδικά στο αναξιοποίητο τουριστικά νοτιοανατολικό τμήμα της - ένα σχεδόν "αλπικό" οροπέδιο που κρέμεται πάνω από το Αιγαίο και το δέρνουν οι άνεμοι, ο τόπος των μοναδικών άγριων αλόγων της Σκύρου. Ήταν ο ιδανικός τόπος για το Μάκη (τον ήρωά μας) και την ιστορία του.
Ο,τι κι αν λέμε, όσο και αν προσπαθούμε, είμαστε ακόμα μακριά από το "πατριαρχικές κοινωνίες που σπάσανε". Έχω πάντως την γνώμη, όσο κι αν αυτό ακουστεί λίγο περίεργο, ότι την κύρια ευθύνη για να σπάσουν τα δεσμά τους την φέρουν οι δεσμώτες. Γι' αυτό είναι απεριόριστος ο θαυμασμός και η εκτίμησή μου, για τις γυναίκες, που κόντρα σε όλες τις νόρμες και τους πατριαρχικούς θεσμούς, σηκώνουν το κεφάλι τους ψηλά και "πετάνε" προς την ελευθερία αγνοώντας το όποιο κόστος.»
Πόσο διαφορετικός είναι ο «άνθρωπος της διπλανής πόρτας» σε ένα νησί και στην πόλη; Η σκοτεινή του πλευρά από που πηγάζει;
Νομίζω ότι η κύρια διαφορά είναι ότι στην πόλη τον «άνθρωπο της διπλανής πόρτας» απλώς δεν τον ξέρεις! Δεν ξέρεις ποιός μένει δίπλα, απέναντι ή από πάνω. Γι' αυτό και φαντάζει στα μάτια μας αδιάφορος! Στην πόλη η ενασχόληση με τις ζωές των άλλων, η κριτική και το κουτσομπολιό δεν συντελείται στην εποχή μας στα όρια της γειτονιάς. Γίνονται μέσα από τα socialmedia πια. Στην επαρχία δεν υπάρχουν οι όροι "καθημερινός, ήσυχος κλπ" άνθρωπος. Γιατί όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους και γνωρίζονται καλά. Τώρα η σκοτεινή πλευρά των ανθρώπων, όπου κι αν βρίσκονται αυτοί, θεωρώ ότι πηγάζει από τα ίδια σημεία. Από τις περιοχές του ασυνειδήτου όπου αποσύρθηκαν τα παντός τύπου απωθημένα και οι παντός τύπου κακοποιήσεις και έχουν καθορίσει τη συμπεριφορά μας όχι στο πλαίσιο της επιθυμητού αλλά του αποδεκτού.
Πατριαρχικές κοινωνίες που διαβρώνονται αλλά δεν σπάνε. Πώς συμμετέχει η ταινία στη συζήτηση γύρω από τη θέση των γυναικών σήμερα, ειδικά σε ένα μέρος τόσο μικρό όσο ένα νησί;
Ελπίζω να συμμετέχει έντονα και να επιχειρηματολογεί υπέρ του αυτονόητου: ότι η γυναίκα δεν είναι κτήμα κανενός, ούτε του άντρα της, ούτε του πεθερού της, ούτε του πατέρα της. Είναι κυρία του εαυτού της και έχει δικαίωμα στις επιλογές που θεωρεί ότι θα τη φέρουν πιο κοντά στην ευτυχία ή ακόμα και στην δυστυχία, αν αυτή έχει διαλέξει. Δεν είναι κανενός δουλειά να το κρίνει ώστε να την «προστατεύσει». Η επιλογή της κλειστής κοινωνίας έχει γίνει όπως σας είπα και προηγουμένως, ακριβώς για να αναδείξει αυτό που συμβαίνει όσο γίνεται πιο ξεκάθαρα μιας και στην κλειστή κοινωνία ενός μικρού νησιού τα πλαίσια είναι ακόμα πιο ασφυκτικά. Στην πόλη έχουν αρχίσει και αλλάζουν τα πράγματα. Ευτυχώς μεν, όχι όσο θα έπρεπε ακόμα, δε! Έχετε δίκιο όμως: τελικά ό,τι κι αν λέμε, όσο και αν προσπαθούμε, είμαστε ακόμα μακριά από το "πατριαρχικές κοινωνίες που σπάσανε". Έχω πάντως την γνώμη, όσο κι αν αυτό ακουστεί λίγο περίεργο, ότι την κύρια ευθύνη για να σπάσουν τα δεσμά τους την φέρουν οι δεσμώτες. Γι' αυτό είναι απεριόριστος ο θαυμασμός και η εκτίμησή μου, για τις γυναίκες, που κόντρα σε όλες τις νόρμες και τους πατριαρχικούς θεσμούς, σηκώνουν το κεφάλι τους ψηλά και "πετάνε" προς την ελευθερία αγνοώντας το όποιο κόστος.
Νομίζω ότι έχει έρθει ο καιρός να δούμε τα πράγματα όσο πιο καθαρά και απενοχοποιημένα γίνεται, και αυτή η καθαρότητα και βία της επαρχιακής ζωής προσφέρεται σίγουρα γι΄αυτό. Και νομίζω ότι γι’ αυτό και οι περισσότερες ταινίες στρέφουν όπως λέτε εκεί το βλέμμα τους. Γιατί πια, είναι ανάγκη της κοινωνίας μας να ασχοληθεί με όσα είχαμε για καιρό καλά κρυμμένα κάτω απ’ το χαλί.»
Πόσο διαφορετική θα ήταν η ταινία αν ο Τάκης Σακελάριου δεν ήταν ο «ήσυχος άνθρωπος»; Πώς τον επιλέξατε; Πώς δουλέψατε μαζί για το ρόλο;
Τώρα που μιλάμε, δε μπορώ καν να φανταστώ την ταινία χωρίς τον Τάκη. Ο Τάκης δεν είναι απλά ένας ηθοποιός που ερμήνευσε ένα ρόλο. Έγινε ο ρόλος, τον ενσάρκωσε απόλυτα. Κατά τη γνώμη μου έχει κάνει μία συγκλονιστική ερμηνεία. Έχουν ανταλλάξει στοιχεία με το χαρακτήρα και έχει δημιουργηθεί ένα αποτέλεσμα τέτοιο που για μένα ήταν το ιδανικό. Είδα αρκετούς ηθοποιούς για το ρόλο. Ηθοποιούς που θαυμάζω και εκτιμώ πολύ, αλλά για διάφορους λόγους δε μπορούσα να ταυτίσω το χαρακτήρα μου μαζί τους. Όταν γνώρισα τον Τάκη, είχα πολλές αμφιβολίες κυρίως λόγω της ηλικίας του που ήταν αρκετά μακριά από το ρόλο. Αποκτήσαμε μία τέτοια ψυχική σύνδεση όμως που μου ήταν πολύ δύσκολο να σκεφτώ οποιονδήποτε μετά από αυτόν. Και νιώθω δικαιωμένος από την επιλογή μου.
Δουλέψαμε πολύ ψυχαναλυτικά. Προσπαθήσαμε μαζί να βρούμε τα δικά του σκοτάδια, τις δικές του αναφορές, δουλέψαμε στις παρυφές των δικών του σημείων καμπής. Πήγαμε στο κτήμα όπου ήταν το οινοποιείο και μείναμε μαζί για μέρες. Και με τους άλλους βασικούς ηθοποιούς. Στη διάρκεια των γυρισμάτων στο κτήμα, μέναμε μέσα στο χώρο! Το συνεργείο έμενε στο ξενοδοχείο και ερχόταν κάθε πρωί και μας έβρισκε. Ο Τάκης ήθελε να μένει συγκεντρωμένος και να μην τον αποσπάει τίποτα. Καθόταν δίπλα στο τζάκι και έλυνε σταυρόλεξα! Ήσυχα, πολύ ήσυχα!
Τι σας δίδαξε η εμπειρία της πρώτης μεγάλου μήκους ταινίας; Τι ήταν το πιο δύσκολο πράγμα που έπρεπε να αντιμετωπίσετε; Πώς ξεπεράσατε τα προβλήματα που προέκυψαν;
Καταρχάς μου επιβεβαίωσε αυτό που ξέρουμε όλοι. Ότι το σινεμά είναι ομαδική δουλειά. Ότι ο κάθε συνεργάτης είναι απείρως πιο σημαντικός από όσο ίσως φαντάζεται το κοινό που θεωρεί ότι οι ταινίες είναι των σκηνοθετών και των ηθοποιών. Το πιο σημαντικό δίδαγμα λοιπόν ήταν ότι όταν υπάρχει μεράκι, πάθος και όραμα δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να μπει εμπόδιο στον δρόμο σου. Οι δυσκολίες ήταν πολλές που ανταγωνίζονται στα ίσα η μία την άλλη, αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν θεωρώ σκόπιμο να στεκόμαστε σε αυτές. Δεν έχουν πια καμιά σημασία, πέρα από το ότι συνέβαλαν να σφυρηλατήσουμε μια πολύ δυνατή σχέση μεταξύ μας όλοι οι συντελεστές. Ίσως τελικά, αυτές οι πολλές δυσκολίες να ήταν και το πλεονέκτημά μας. Μας βοήθησαν να φτιάξουμε μια πολύ δυνατή σε όλα τα επίπεδα ομάδα, μας πείσμωσαν. Αυτός ήταν και ο τρόπος με τον οποίο ξεπεράσαμε όλα τα προβλήματα που προέκυψαν. Το ότι όλοι, ένας αριθμός πολύ σπουδαίων καλλιτεχνών και τεχνικών, ήμασταν μια γροθιά.
Που ανήκει ο «Ένας Ήσυχος Άνθρωπος» στο σημερινό τοπίο του ελληνικού σινεμά;
Δεν είμαι ο πλέον αρμόδιος να απαντήσω σε μια τέτοια ερώτηση. Ελπίζω και εύχομαι να είναι κι αυτός μια μικρή ψηφίδα της αισιόδοξης πλευράς του ελληνικού σινεμά.
Τί έχετε να πείτε στους «ήσυχους ανθρώπους»;
Να αμφισβητούν καθημερινά τις βεβαιότητές τους και να φέρνουν στην επιφάνεια την ανήσυχη πλευρά τους. Κι αυτό δεν αναφέρεται μόνο στους «ήσυχους» ή στους «ανήσυχους». Αφορά όλους μας!
To «Ενας Ησυχος Ανθρωπος» του Τάσου Γερακίνη θα προβάλλεται από την Πέμπτη 25 Νοεμβρίου αποκλειστικά στον κινηματογράφο ΑΣΤΥ
