Ακόμη και όσοι έχουν δει άπειρες φορές τον «Παπαφλέσσα» του Ερρίκου Ανδρέου τρώγοντας ή χωνεύοντας τον μπακαλιάρο κάποια 25η Μαρτίου της ζωής τους, θα συμφωνούσαν πως το ό,τι θυμούνται από την ταινία δεν έχει να κάνει με κανένα αίσθημα εθνικής ανάτασης ή τουλάχιστον κινηματογραφικής υπερηφάνειας για μια παραγωγή του Τζέιμς Πάρις που λέγεται ότι κόστισε 12 εκατομμύρια δραχμές.
Το μόνο που είναι αδύνατον να ξεχάσεις από την ταινία είναι το υπερβολικά ψηλό καλιμαύκι του θεωρητικού και θαρραλέου αρχιμανδρίτη, τα εκκωφαντικά ποδοβολητά των αλόγων, τις στιγμές που ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ νομίζει ότι παίζει στο «Η Νεράιδα και το Παλλικάρι», την παιδίσκη Κάτια Δανδουλάκη να λιώνει κάθε φορά που τον βλέπει (το 1974 ο Ανδρέου θα τη σκηνοθετούσε στον «Λεσβιακό Αύγουστο»), τον και καλά Ιμπραήμ Πασά του Στέφανου Στρατηγού σε τέλειο miscast και τον Κολοκοτρώνη του Δημήτρη Ιωακειμίδη να δίνει άλλη διάσταση στην έννοια «λεβέντικο grooming».
Διαβάστε ακόμη: To Flix ταξιδεύει στα νησιά του ελληνικού σινεμά
Ο Δημήτρης Ιωακειμίδης ως Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στον «Παπαφλέσσα»
Ο «Παπαφλέσσας» έκανε όμως στην εποχή του (1971) περίπου στα 300.000 εισιτήρια και βραβεύθηκε πολλάκις στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για όλες του τις κακοτοπιές - από την ηθελημένα κωμική σκηνοθεσία του Ερρίκου Ανδρέου μέχρι τα «bigger than life» σκηνικά και κοστούμια του Διονύση Φωτόπουλου και φυσικά για την παραγωγή του Τζαίημς Πάρης (με τη σωστή ορθογραφία της εποχής) που ήταν τόσο large ώστε να συγκεντρώσει 3000 κομπάρσους - φαντάρους του Γενικού Επιτελείου Στρατού, οι οποίοι και θανατώθηκαν με μνημειώδες στιλ από τις χατζάρες και τα πιστόλια των αιώνιων εχθρών.
Ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ είναι ο «Παπαφλέσσας»
Ιδιον της ελληνικής κινηματογραφικής βιομηχανίας σε όλη την ιστορία της, που ακόμη και με αξιοπρεπές budget δεν κατάφερε ποτέ να κάνει μια υπερπαραγωγή εποχής που να μην μοιάζει τουλάχιστον αστεία, ο «Παπαφλέσσας» έφερε επιπλέον το φορτίο του να αποτελέσει μνημείο για την εθνική ανάταση των Ελλήνων και την ενδυνάμωση του εκκλησιαστικού φρονήματος σε σκοτεινές εποχές για τη χώρα, όπως άλλωστε έκαναν και όλες οι παρόμοιες απόπειρες εκείνης της εποχής.
Την ίδια χρονιά και πριν τον «Παπαφλέσσα», ο Κώστας Καραγιάννης, αφού είχε εξαντλήσει στα πρότερα χρόνια κάθε αντοχή στο λαμπρό (βλ. μπουζούκι, αστέρι κτλ) tecnhicolor θα γύριζε τη «Μαντώ Μαυρογένους» με τη Τζένη Καρέζη σούπερ ηρωίδα της επανάστασης. Εδώ τα πράγματα διατηρούνται σε πιο ανεκτά επίπεδα, αφού η Τζένη Καρέζη ποτίζει με περισσό μελόδραμα το στόμφο του πιο low budget από τον «Παπαφλέσσα» εγχειρήματος, το love story της Μαυρογένους με τον Δημήτριο Υψηλάντη (ο Πέτρος Φυσσούν βγαλμένος από σοβιετικό βεστιάριο) κλέβει την παράσταση, αλλά τα πλαστικά πιστόλια, μαχαίρια και λοιπά props δίνουν και παίρνουν καθώς η επική μουσική του Κώστα Καπνίση καλύπτει κάθε ήχο (ακόμη και τους κωμικούς διαλόγους), μαζί και τη συγκινητική αρχή και φινάλε της ταινίας όπου η Μαυρογένους θέλει να δει τον Υπουργό, όχι φυσικά για να ζητήσει ρουσφέτι, αλλά τη σύνταξη αγωνιστού που κανείς δεν της αναγνωρίζει.
Πριν, όμως, φτάσουμε στο 1971 και το double bill της Μαυρογένους με τον Παπαφλέσσα, το ελληνικό σινεμά είχε προλάβει να καλύψει πανταχόθεν την επανάσταση, τουλάχιστον γεωγραφικά.
Το Ζάλογγο στο «Ζάλογγο: Το Κάστρο της Λευτερίας» του 1959 σε σκηνοθεσία του Στέλιου Τατασόπουλου και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι με πρώιμο επαναστατικό υπερθέαμα και cult προδότη τον Δήμο Σταρένιο. Τα Γιάννενα στη «Λίμνη των Στεναγμών» του Γρηγόρη Γρηγορίου την ίδια χρονιά με την Ειρήνη Παππά στο ρόλο της κυρά-Φροσύνης και τον Τζαβαλά Καρούσο Αλή Πασά και το Μεσολόγγι στην βουκολική «Εξοδο του Μεσολογγίου» το 1965 του Δημήτρη Δούκα με τον Μάνο Κατράκη σε άτεχνο επικό ύφος και άφθονο χορό της κοιλιάς.
Το 1959 ήταν και η χρονιά που η Φάρος Φιλμς παρουσίασε με υπερηφάνεια την «Ταινία - Θρύλλο», την «Δόξα της Ελληνικής Λεβεντιάς», την «Μπουμπουλίνα» του Κώστα Ανδρίτσου σε σενάριο του Νέστορα Μάτσα και του Κώστα Ασημακόπουλου με ατραξιόν την Ειρήνη Παππά στο ρόλο της super woman της ελληνικής επανάστασης και τον Αντρέα Μπάρκουλη ως Δημητρό Γιαννούζα - εδώ μάλλον στην πιο συγκρατημένη και συμπαθητική απ' όλες τις ταινίες που αναφέρονται στην ίδια εποχή, σωσμένη μάλλον από το ασπρόμαυρο και τη συγκρατημένη επική διάθεση, αν και τίγκα στο σαντούρι!
Ενα χρόνο μετά τον «Παπαφλέσσα» και αφού το είδος «φουστανέλα blockbuster» είχε κλείσει μια για πάντα, οι «Σουλιώτες» του Δημήτρη Παπακωνσταντή (πάλι σε παραγωγή του Τζάιημς Πάρης) έρχεται μάλλον ως πρώιμη βιντεοκασέτα των 80s για να εξαργυρώσει το χιτ που έκανε η (ομολογουμένως δροσερή) Δανδουλάκη στον «Παπαφλέσσα» και να προβλέψει το ασυναγώνιστο ζευγάρι της «Λάμψης» του Νίκου Φώσκολου, αφού ο Χρήστος Πολίτης υποδύεται τον Σουλιώτη που δεν θέλει να σκοτώσει παρά μόνο αν αυτό γίνει για τα μάτια της αγαπημένης του. «Ωιμέ» και άλλες ιαχές βρίθουν ανάμεσα σε κακότεχνες φουστανέλες και λοιπά εθνικοφρονηματικά της εποχής.
Και επειδή «αγωνιστικό φρόνημα» - ανεξαρτήτως εποχής - χωρίς Νίκο Κούρκουλο δεν νοείται, αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας, το 1974, η Finos Films βάζει το δικό της λιθαράκι στο 1821 με τη «Δίκη των Δικαστών» του Πάνου Γλυκοφρύδη, το 1972, όπου η περίφημη δίκη του Κολοκοτρώνη το 1833 γίνεται η αφορμή για να ξεσκεπαστεί η διαπλοκή (που ανέκαθεν όριζε τους αγώνες των Ελλήνων) με ήρωα αυτήν την φορά έναν αδέκαστο δικαστή (το «αγαπητέ μασών» είναι all time classic) που στο ντελιριακό παίξιμο του Νίκου Κούρκουλου δίνει άλλες διαστάσεις στο «μετα-επαναστατικό hangover».
Μπορεί, όμως, ο Κολοκοτρώνης να καταδικάστηκε σε θάνατο αλλά να σώθηκε μετέπειτα από τον Οθωνα, αλλά θα ξαναζούσε κινηματογραφικά σε υπεπαραγωγή - αυτή τη φορά προς μεγάλη του χαρά αφού λίγα χρόνια αργότερα από την επανάσταση (περίπου το 1824) και σαράντα περίπου χρόνια μετά την «Δίκη των Δικαστών» θα συναντούσε με την μορφή του Γιώργου Κοτανίδη τον Ιωάννη Βαρβάκη στην Ακρόπολη στο «Ο Θεός Αγαπάει το Χαβιάρι» του Γιάννη Σμαραγδή το 2013.
Χωρίς κανείς φυσικά να του εξηγήσει ποτέ κανείς γιατί ο Βαρβάκης είναι Γερμανός ή γιατί το ελληνικό σινεμά δεν κατάφερε ποτέ να απεικονίσει την επανάσταση του 1821 χωρίς να εμβαθύνει στο camp με διαθέσεις αλόγιστα επαναστατικές.
Δείτε παρακάτω με χρονολογική σειρά:
Ζάλογγο: Το Κάστρο της Λευτερίας (1959)
Η Λίμνη των Στεναγμών (1959)
Μπουμπουλίνα (1959)
Εξοδος του Μεσολογγίου (1965)
Μαντώ Μαυρογένους (1971)
Σουλιώτες (1972)
Για μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα γύρω από τα (κινηματογραφικά) 400 χρόνια σκλαβιάς των Ελλήνων από τους Τούρκους δείτε ακόμη: «Σαράντα παλικάρια» (1961) του Γιώργου Πετρίση, «Σταυραετοί» (1963) του Παναγιώτη Κωνσταντίνου (σε σενάριο του Νίκου Φώσκολου), «Βαβυλωνία» (1970) του Γιώργου Διζικιρίκη, «Εσμέ η Τουρκοπούλα» (1974) του Γιάννη Κοντούλη, «Καπετάν Μεϊντάνο» (1987) του Δήμου Θέου, το «Μπάιρον: Η Μπαλάντα ενός Δαίμονα» (1992) του Νίκου Κούνδουρου και το «Μαύρο Λιβάδι» (2009) του Βαρδή Μαρινάκη.
(Επαναστατική προσθήκη της τελευταίας στιγμής): «Εξοδος 1826 του Βασίλη Τσικάρα. Διαβάστε εδώ τη γνώμη του Flix και δείτε το τρέιλερ για ολοκληρωμένη εμπειρία εθνικής επετείου.
