«Είναι αστείο να το συνειδητοποιείς αλλά στην σχετικά σύντομη ζωή μου έζησα σε έξι ή επτά διαφορετικά κοινωνικά και πολιτιστικά καθεστώτα. Πρώτα στην Δημοκρατία της Τσεχοσλοβακίας, μετά στην περιορισμένη δημοκρατία κατά τη διάρκεια του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, μετά στη ναζιστική κατοχή, μετά σε ένα είδος δημοκρατίας για τρία χρόνια, μετά στο σταλινικό καθεστώς, μετά στο κομμουνιστικό καθεστώς και τώρα ζω σε μια ελεύθερη χώρα.»
Αν στη ζωή ενός ανθρώπου υπάρχουν γεγονότα που τον σημαδεύουν για πάντα, τότε ο Μίλος Φόρμαν έχει να θυμάται δύο από αυτά. Το πρώτο ήταν ότι σε ηλικία 16 ετών είδε για πρώτη φορά υλικό από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και κατανόησε τις φρικτές συνθήκες μέσα στις οποίες είχαν πεθάνει και οι δυο του γονείς όταν αυτός ήταν ακόμη 10 ετών. Και το δεύτερο ήταν ότι λίγο αργότερα και ενώ ως παιδί μεγάλωνε μαζί με συγγενείς, ανακάλυψε πως ο πραγματικός του πατέρας ήταν άλλος, ένας Εβραίος αρχιτέκτονας επιζών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Ισως γι' αυτό, με έναν τρόπο που συμβαίνει πάντα στους μεγάλους δημιουργούς, το έργο του - τόσο στην Τσεχοσλοβακία, όσο και αργότερα στην Αμερική - θα είχε πάντα για κεντρικό του θέμα την ταυτότητα και για κεντρικούς ήρωες ανθρώπους που προσπαθούν να βρουν τη θέση τους, τη φωνή τους και τη λογική τους μέσα σε αυτόν τον παράλογο κόσμο.
Διαβάστε ακόμη: Οταν ο Μίλος Φόρμαν έκλεισε το αμερικάνικο όνειρο «Στη Φωλιά του Κούκου»
Σκηνή από το «Οι Ερωτες Μιας Ξανθιάς»
Με την πρώτη του σύζυγο, ηθοποιό Γιάνα Μπρέχτσοβα
Στα γυρίσματα του «Φωτιά... Πυροσβέστες»
Παρά τον μετέπειτα θρίαμβό του στην Αμερική, ο Μίλος Φόρμαν ήταν ήδη διάσημος από τα χρόνια του στη Τσεχοσλοβακία. Ενας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νέου κύματος του τσεχοσλοβάκικου σινεμά των 60s, γνώρισε τεράστια κριτική και εμπορική επιτυχία με το «Οι Ερωτες Μιας Ξανθιάς» του 1964, μια απροσδόκητα ρεαλιστική και ανατρεπτική κωμωδία με ηρωίδα μια εργάτρια στην τσέχικη επαρχία η οποία αναζητά στην Πράγα έναν μουσικό με τον οποίο είχε μια εφήμερη σχέση πριν αυτός εξαφανιστεί από τη ζωή της. Η ταινία θα σχολίαζε με τον καλύτερο τρόπο το αίσθημα ανεξαρτησίας που αναζητούσε ο καλλιτεχνικός κόσμος κάτω από το βάρος της Σοβιετικής Ενωσης και θα έφτανε υποψηφία για το Οσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας, ανοίγοντας ουσιαστικά από πολύ νωρίς την πόρτα του κόσμου στο δημιουργό του.
Κατά τη διάρκεια της Ανοιξης της Πράγας, ο Μίλος Φόρμαν βρισκόταν ήδη στο Παρίσι, διαπραγματευόμενος την πρώτη του αμερικάνικη ταινία. Ωστόσο είχε φροντίσει να γυρίσει ακόμη μια μνημειώδη ταινία για την ιστορία του σινεμά της Τσεχοσλοβακίας, το θρυλικό «Φωτιά... Πυροσβέστες» που ήταν η πρώτη του έγχρωμη ταινία, η τελευταία που γύρισε πριν την «εξορία» του στην Αμερική και αυτή που απαγορεύτηκε από το κομμουνιστικό καθεστώς της χώρας. Σάτιρα ενός συστήματος ανελευθερίας, το φιλμ θα έφτανε και αυτό στις υποψηφιότητες των Οσκαρ, ενώ είχε συμπεριληφθεί και στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Καννών, το οποίο όμως ακυρώθηκε λόγω των γεγονότων του Μαΐου του 1968.
Ο Μίλος Φόρμαν στα γυρίσματα του «Taking Off»
Με τον Τζακ Νίκολσον στα γυρίσματα του «Στη Φωλιά του Κούκου»
H επιτυχία στην Αμερική δεν ήρθε αμέσως, αλλα όταν ήρθε ήταν σαρωτική. Η πρώτη του ταινία ήταν το «Taking Off», με Μεγάλο Βραβείο στο Φεστιβάλ Καννών και μια διακριτική σάτιρα για την αμερικανική κοινωνία και τη χαμένη από προσανατολισμό νεολαία. Ηταν 1971 και τουλάχιστον μέχρι το 2000, ο Μίλος Φόρμαν δεν πρέπει να σκηνοθέτησε ούτε μια ταινία που να μην ήταν από καλή μέχρι πολύ καλή και ταυτόχρονα μια μεγάλη επιτυχία.
Το 1975, το «Στη Φωλιά του Κούκου» κερδίζει τα πέντε σημαντικότερα Οσκαρ (Ταινίας, Σκηνοθεσίας, Σεναρίου, Α' Ανδρικού και Γυναικείου Ρόλου) και μένει στην ιστορία ως μια από τις σημαντικότερες ταινίες της δεκαετίας (και μια από τις σημαντικότερες πάνω στην τρέλα και τον εγκλεισμό). Ακολουθούν το «Hair» που μέσα στα χρόνια θα κέρδιζε τη δική του καλτ θέση στις κινηματογραφικές διασκευές των μεγάλων αμερικανικών μιούζικαλ του Μπρόντγουεϊ, το υπερφιλόδοξο «Ragtime» το 1981 με οκτώ υποψηφιότητες για Οσκαρ, ο απόλυτος θρίαμβος του «Amadeus» με τα οκτώ Οσκαρ και ένα δεύτερο Σκηνοθεσίας για τον ίδιο το Φόρμαν, το «Valmont» του 1989, το «The People vs. Larry Flint» του 1996 (η τρίτη υποψηφιότητα του Μίλος Φόρμαν για Οσκαρ Σκηνοθεσίας) και το «Man on the Moon» του 1999 με τον Τζιμ Κάρεϊ στο ρόλο του Αντι Κάουφμαν.
Ο Μίλος Φόρμαν στα γυρίσματα του «Amadeus»
Με τον Γούντι Χάρελσον και την Κόρτνεϊ Λοβ στα γυρίσματα του «The People Vs. Larry Flint»
Συνεπής σε όλη την καριέρα του, ο Μίλος Φόρμαν προσπάθησε μέσα από το έργο του να μιλήσει για την αγωνία του ανθρώπου να κερδίσει το δικαίωμά του στην ελευθερία. Τα κατάλοιπα από τα δύσκολα χρόνια της Τσεχοσλοβακίας (ο ίδιος τα χωρίζει στα χρόνια της ναζιστικής κατοχής και στα χρόνια του κομμουνισμού) βρίσκουν ένα σκηνοθέτη να επιβάλλει το όραμά του στο Χόλιγουντ, να κάνει ακριβώς τις ταινίες που θέλει χωρίς να χάνει ίχνος από την εμπορικότητα που θα του επέτρεπε να συνεχίσει να εργάζεται και να αφηγείται ιστορίες για ανθρώπους (καλλιτέχνες και μη) εγκλωβισμένους είτε μέσα στο μυαλό τους είτε μέσα σε ένα αδίστακτο σύστημα λογοκρισίας και υποκρισίας.
«Οταν μου ζήτησαν να σκηνοθετήσω το "Στη Φωλιά του Κούκου", οι φίλοι μου με προειδοποίησαν να μην το τολμήσω.Η ιστορία ήταν τόσο Αμερικάνικη υποστήριξαν. Και ένας μετανάστης που μόλις είχα φτάσει στη χώρα δεν θα μπορούσα να την αφηγηθώ. Εμειναν έκπληκτοι όταν τους εξήγησα γιατί ήθελα να κάνω την ταινία. Για μένα δεν ήταν απλά λογοτεχνία αλλά αληθινή ζωή. Η ζωή που έζησα στην Τσεχοσλοβακία από τη γέννησή μου το 1932 μέχρι και το 1968. Το κομμουνιστικό κόμμα ήταν η δική μου Νοσοκόμα Ράτσετ, που μου έλεγε τι μπορώ και τι δεν μπορώ να κάνω, τι ήμουν και τι δεν επιτρεπόταν να πω, που ήμουν και που δεν μου επέτρεπαν να πάω. Ακόμη και το ποιος είμαι ή δεν είμαι.»
Δείτε παρακάτω τον Μίλος Φόρμαν να παραλαμβάνει το Οσκαρ Σκηνοθεσίας για το «Στη Φωλιά του Κούκου» το 1976 και το «Amadeus» το 1985:
