Καλεσμενος του 7ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου, ο Αμερικάνος Τζεμ Κόεν συστήνεται σε όσους δεν τον ξέρουν και προσπαθεί να βρει τη λεπτή γραμμή που χωρίζει τον ακτιβισμό από την πολιτική, παραμένοντας πάντα στην πλευρά του κόσμου που η Τέχνη έχει νόημα όταν δείχνει όλα όσα δεν φαίνονται με την πρώτη ματιά.
Στο 7o Διεθνές Φεστιβάλ της Σύρου, ο Τζεμ Κόεν θα παρουσιάσει την Τετάρτη 17 Ιουλίου στις 21.30 στον Ταρσανά την περφόρμανς Gravity Hill Sound+Image μαζί με τον Γιώργο Ξυλούρη και τον DJ Rupture, θα μιλήσει για το έργο του την Παρασκευή 19 Ιουλίου στις 13.00 στο Λαουτάρι Καφέ και θα παρουσιάσει τμήματα από το κινηματογραφικό του έργο το Σάββατο 20 Ιουλίου στις 18.00 στο Χειμερινό Παλλάς και το «Counting» του 2015 στο Αμφιθέατρο Ανω Σύρου την Κυριακή 21 Ιουλίου στις 22.30.
Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για το 7ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου στο επίσημο site του και στην επίσημη σελίδα του στο Facebook.
Πώς θα περιέγραφες τον εαυτό σου και τη δουλειά σου σε κάποιον που δεν σε γνωρίζει καθόλου;
Η δουλειά μου ίσως είναι δύσκολο να περιγραφεί. Εχω κάνει περισσότερα από 65 φιλμ, όλων των σχημάτων και των μεγεθών, 6 από αυτά μεγάλου μήκους. Κάποια είναι ντοκιμαντέρ - πορτρέτα πόλεων ή προσώπων, κάποια είναι σαν κινηματογραφικά ημερολόγια και κάποια μυθοπλαστικά όπως το «Museum Hours» που αναφέρεται σε έναν φύλακα ενός μουσείου στη Βιέννη. Δεν είμαι ένας εμπορικός σκηνοθέτης, τις περισσότερες φορές ένας underground κινηματογραφιστής από ανάγκη γιατί η δουλειά μου δεν είναι mainstream. Αλλά κάνω ταινίες για τον κόσμο στον οποίο ζούμε και προσπαθώ να τις κάνω προσιτές και προσγειωμένες. Εχω συνεργαστεί και με πολλούς μουσικούς, φτιάχνοντας μικρά ή μεγαλύτερα ντοκιμαντέρ ή προβολές για συνοδεία σε συναυλίες. Ανάμεσά τους οι Fugazi, η Πάτι Σμιθ, οι Godspeed You Black Emperor!, οι R.E.M., οι Ex και ο συνθέτης Τέρι Ράιλι. Τα τελευταία λίγα χρόνια είχα την τιμή να συνεργάζομαι με τον μάστερ του λαούτου Γιώργο Ξυλούρη, συχνά και με το ντουέτο Xylouris White. Στη Σύρο θα συνεργαστούμε ξανά μαζί, αλλά και με τον Τζέις Κλέιτον (DJ Rupture). Θεωρώ τον εαυτό μου παρατηρητή και συλλέκτη και περιπλανώμενο με μια κάμερα. Θα μπορούσα να θεωρηθώ και ένας κινηματογραφικός καλλιτέχνης κολάζ, που συγκεντρώνει κομμάτια, συχνά από την καθημερινότητα. Κάνοντας το για 30 χρόνια, αυτά τα κομμάτια συνθέτουν μια βιβλιοθήκη ή ένα αρχείο από το οποίο μπορώ να αντλώ έμπνευση για τις ταινίες μου. Τις περισσότερες φορές συλλέγω αυτές τις εικόνες και τους ήχους χωρίς προηγούμενο σχέδιο και χωρίς σενάριο ή συνεργείο, δουλεύοντας περισσότερο στην παράδοση της street photography παρά της παραγωγής ταινιών. Αλλά σε άλλες στιγμές χρειάζεται να δουλέψω με μια ομάδα και ηθοποιούς (ή ερασιτέχνες) για να δημιουργήσω αφηγήσεις μεγαλύτερης κλίμακας. Αλλά και αυτές έιναι «υβρίδια» που ισορροπούν μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητα. Είμαι ένας περίεργος άνθρωπος, που δεν βαριέμαι ποτέ τον κόσμο. Κάνω επίσης φωτογραφίες και εγκαταστάσεις.
Counting, 2015
Museum Hours, 2012
World Without End, 2017
Ποια είναι η γραμμή που ενώνει το σινεμά με τις οπτικοακουστικές τέχνες;
Το σινεμά είναι μια οπτικοακουστική τέχνη. Το σινεμά που το αγνοεί αυτό, που δεν εκπλήσσει ή συναρπάζει με τις εικόνες του, τους ήχους του και τις αντιθέσεις στο μοντάζ, είναι συνήθως ρεπορτάζ ή κινηματογραφημένο θέατρο. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, αλλά δεν νομίζω ότι ανταποκρίνεται στις δυνατότητες του σινεμά ως μορφή τέχνης. Αντιμετωπίζω όλες τις τέχνες σαν μια συνέχεια και ένα άρρηκτο διάλογο. Δεν βάζω τον κινηματογράφο σε μια γωνία και τη ζωγραφική ή την ποίηση ή τη φωτογραφία στην άλλη γωνία.
Από που αντλείς έμπνευση για ένα καινούριο έργο;
Πρωταρχικά από το να βρίσκομαι μέσα στον κόσμο, να κοιτάζω, να διαβάζω, να ακούω, να σκέφτομαι. Παίρνω έμπνευση από τους πίνακες, τη λογοτεχνία, τη μουσική, τις ειδήσει, από άλλες ταινίες. Αυτή τη στιγμή παίρνω έμπνευση από την Αστρονομία και τη Φυσική. Μαθαίνω ότι είμαστε περικυκλωμένοι από αόρατες και αινιγματικές δυνάμεις, ότι υπάρχει πάντα κάτι κάτω από την επιφάνεια. Αντλώ αιώνια έμπνευση από πολλά είδη μουσικής - από μια μπάντα όπως οι Minutemen ή οι This Heat ή ο Κολτρέιν, ο Αρβο Παρτ, ο Τζορντί Σαβάλ. Ή ένας ποιητής, η Ελίζαμπεθ Μπίσοπ, η Kάρολιν - CD - Ράιτ. Στη φωτογραφία θα μπορούσα να αναφέρω τους Ελεν Λέβιτ, Ρόμπερτ Φρανκ, τους φίλους μου Μάικλ Ακερμαν και Λορέντζο Καστόρε. Στο σινεμά, τους Κρις Μαρκέρ, Σαντάλ Ακερμάν, Αμπάς Κιαροστάμι, Τζον Κασαβέτη. Λίγο πριν έρθω στην Ελλάδα, πήρα έμπνευση από την πρώιμη αλλά αγρίως ανεπτυγμένη Κυκλαδική Τέχνη, που κάνει την αίσθηση της ευθυγραμμισμένης καλλιτεχνικής ανάπτυξης να μοιάζει κάτι το αφηρημένο. Αλλά θα μπορούσα να αντλήσω έμπνευση κοιτώντας μια μέδουσα, από το φως, από τα πρόσωπα στο μετρό, από τα σύννεφα. Τα σύννεφα επανέρχονται πάντα, όπως και τα σκυλιά και τα πουλιά.
Σαν απάντηση σε έναν κόσμο που πνίγεται από την αδικία και την ανισότητα, βλέπω τρεις πιθανές διεξόδους για κάθε καλλιτέχνη: να κάνεις κριτική επι τούτου, να προσπαθήσεις απλά να δείξεις τον κόσμο όπως είναι (που είναι το πρώτο βήμα προς κάθε αλλαγή) και ο τρίτος, να προσπαθείς να προσφέρεις έναν άλλον τρόπο για να δει ο κόσμος τα πράγματα, που δεν είναι ακριβώς πολιτική θέση αλλά αποτελεί μια ριζοσπαστική πράξη.»
Πιστεύεις ότι το σινεμά και η τέχνη γενικότερα πρέπει να σχολιάζει την πολιτική και κοινωνική αναταραχή που συμβαίνει γύρω μας, σε όλο τον κόσμο;
Πιστεύω ότι το σινεμά και η τέχνη πρέπει να σχολιάζουν ή να αντανακλούν ή τουλάχιστον να αλληλεπιδρούν με τον προβληματικό και άδικο κόσμο γύρω μας. Θεωρώ τον εαυτό μου έναν πολιτικό κινηματογραφιστή, αλλά αυτό είναι μπερδεμένο σε σχέση με το γεγονός ότι γενικά προσπαθώ να αποφεύγω να κάνω προπαγάνδα, έργα που καταστέλουν την αμφιβολία. Ο πρώτος στόχος της δουλειάς μου είναι να παρατηρώ - όχι να προσπαθώ να πείσω. Νομίζω ότι είναι κομβικό να προσπαθήσουμε να δούμε καθαρά, και να δούμε όλα αυτά που μπήκαν στο περιθώριο από όσους κατέχουν την εξουσία. Αλλά το να περιμένει κανείς ότι η πολιτική αλλαγή μπορεί να είναι ο πρωταρχικός στόχος των ταινιών και της τέχνης μπορεί να κάνει το έργο σου διδακτικό. Από την άλλη, το να ζούμε σε ένα κόσμο όπου ο Τραμπ είναι Πρόεδρος των ΗΠΑ και να αγνοούμε αυτό το γκροτέσκο γεγονός (και την αποκρουστική ιστορία που το έκανε δυνατό) θα είναι σαν να ζούμε δίπλα σε έναν υπόνομο και να υποκρινόμαστε ότι δεν μυρίζει. Οπότε, σαν απάντηση σε έναν κόσμο που πνίγεται από την αδικία και την ανισότητα, βλέπω τρεις πιθανές διεξόδους για κάθε καλλιτέχνη: να κάνεις κριτική επι τούτου, να προσπαθήσεις απλά να δείξεις τον κόσμο όπως είναι (που είναι το πρώτο βήμα προς κάθε αλλαγή) και ο τρίτος, να προσπαθείς να προσφέρεις έναν άλλον τρόπο για να δει ο κόσμος τα πράγματα, που δεν είναι ακριβώς πολιτική θέση αλλά αποτελεί μια ριζοσπαστική πράξη.
Blessed are the Dreams of Men, 2006
Little Flags, 2000
Chain, 2004
Ποιος είναι ο δικός σου ορισμός της «Υπερέκθεσης», που είναι το κεντρικό θέμα του φετινού Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου;
Αντιλαμβάνομαι την υπερέκθεση κυριολεκτικά σε σχέση με το φως και το φιλμ και τα όμορφα εφέ της "λάθος" υπερέκθεσης. Αλλά μπορώ να τη δω και σε σχέση με κομμάτια του σύγχρονου πολιτισμού που μας τα τρίβουν στη μούρη μέσω της διαφήμισης. Και φυσικά, τα κοινωνικά δίκυτα που είναι εμμονικά με τα «likes» και τα «views» και στην περίπτωση του σινεμά, τα νούμερα του box office. Το Φεστιβάλ της Σύρου μου φαίνεται πολύ γενναίο, γιατί ενδιαφέρονται πραγματικά να φέρουν στην επιφάνεια διαφορετικούς τρόπους να βλέπεις τα πράγματα, δίνοντας λίγη ώρα στο φως σε πράγματα που δεν γνωρίζει ο κόσμος. Και το κάνουν σε ένα νησί που όπως αντιλαμβάνομαι είναι λιγότερο εκτεθειμένο στην υπερέκθεση που συνοδεύει τον τουρισμό, την υπερ-ανάπτυξη και την κυριαρχία των εταιριών. Μακάρι να μπορούσε να μείνει έτσι για πάντα.
Τι σε κάνει να συνεχίζεις να δημιουργείς αυτές τις μέρες;
Ανάμεσα στη καταστροφή του κλίματος, του καταιγιστικού καπιταλιστικού παράνομου παιχνιδιού και του δυσάρεστου προσώπου και της φωνής του Τραμπ, του λεγόμενου «ηγέτη» μας, όλα μοιάζουν ζοφερά εκεί έξω. Αλλά θα είναι ωραίο να μείνουμε εδώ για να δούμε αυτούς τους μπάσταρδους, τους Τραμπς και τους Μπολσονάρο να πέφτουν, να βυθίζονται στον κάδο της ιστορίας, αυτή η ομάδα των αξιολύπητων τυράννων. Εν τω μεταξύ, το να κάνω ταινίες και φωτογραφίες, είναι κάτι που με κρατάει ζωντανό. Βλέποντας ένα παιδί τριών ετών που τρέχει μπορεί να με κρατήσει. Πριν από χρόνια, άκουσα έναν άνδρα να παίζει παλιούς δίσκους 78 στροφών και με μύησε στη μουσική από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, τη μεγάλη Μαρίκα Παπαγκίκα και άλλους, συμπεριλαμβανομένου και ενός απίστευτου ρεμπέτικου. Ακούω αυτή τη μουσική, ανακατεύοντας τον πόνο και την ανυπακοή, το γήινο και το ξένο και νομίζω ότι, παρόλο το σκοτάδι, είναι καλό να είσαι σε έναν πλανήτη που έφτιαξε κάτι τέτοιο!
Δείτε εδώ ένα φιλμ του Τζεμ Κόεν με τους Xylouris White:
Στο 7o Διεθνές Φεστιβάλ της Σύρου, ο Τζεμ Κόεν θα παρουσιάσει την Τετάρτη 17 Ιουλίου στις 21.30 στον Ταρσανά την περφόρμανς Gravity Hill Sound+Image μαζί με τον Γιώργο Ξυλούρη και τον DJ Rupture, θα μιλήσει για το έργο του την Παρασκευή 19 Ιουλίου στις 13.00 στο Λαουτάρι Καφέ και θα παρουσιάσει τμήματα από το κινηματογραφικό του έργο το Σάββατο 20 Ιουλίου στις 18.00 στο Χειμερινό Παλλάς και το «Counting» του 2015 στο Αμφιθέατρο Ανω Σύρου την Κυριακή 21 Ιουλίου στις 22.30.
Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για το 7ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Σύρου στο επίσημο site του και στην επίσημη σελίδα του στο Facebook.
