[Προσοχή. Η συνέντευξη με τον Βάλντιμαρ Γιοχάνσον περιλαμβάνει spoilers για την ταινία. Αν δεν θέλετε να γνωρίζετε περισσότερα για την υπόθεση, διαβάστε την μετά την θέαση της ταινίας.]
Ο «Αμνός» είναι μια αταξινόμητη ταινία. Θα μπορούσε να είναι ένα παραμύθι ή μια παραβολή. Πολλοί θα δουν στην ιστορία του μια ταινία τρόμου όπως δεν έχουν ξαναδεί. Ή ένα σουρεαλιστικό ξαναδιάβασμα της πιο αρχέγονης ιστορίας του κόσμου.
Πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Ισλανδού σκηνοθέτη με προϋπηρεσία σε κάθε πιθανή θέση μιας κινηματογραφικής παραγωγής (από το τμήμα σκηνικών στο «Batman Begins» μέχρι το τμήμα των ηλεκτρολόγων στο «Game of Thrones» και στο «Νώε» του Ντάρεν Αρονόφσκι και το τμήμα των ειδικών εφέ («The Tomorrow War», «Rogue One: A Star Wars Story»), ο «Αμνός» χρειάστηκε δέκα ολόκληρα χρόνια, τη συμβολή του θρυλικού Ισλανδού συγγραφέα, σεναριογράφου, στιχουργού, ιδρυτικού μέλους των Sugarcubes και συνεργάτη της Μπιόρκ, Σον και μια πρωταγωνίστρια του μεγέθους της Νούμι Ραπάς για να γίνει πραγματικότητα.
Η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο τμήμα «Ενα Κάποιο Βλέμμα» του Φεστιβάλ Καννών, κέρδισε το Βραβείο (όνομα και πράγμα) Πρωτοτυπίας, έγινε η πιο πετυχημένη ισλανδική ταινία στο αμερικανικό box office και αναμένεται να εισχωρήσει στη short list των τίτλων που θα διεκδικήσουν μια θέση στο Οσκαρ Καλύτερης Διεθνούς Ταινίας, ως επίσημη υποβολή της Ισλανδίας.
Εκμηδενίσαμε την απόσταση Αθήνα - Ρέικιαβικ και μιλήσαμε μέσω zoom με τον Βάλντιμαρ Γιοχάνσον για τον «Αμνό», τους μύθους που το γέννησαν, την κατάργηση των κινηματογραφικών ειδών και τη φύση της Ισλανδίας που επιβάλλει τις δικές της ιστορίες.
Ο Βάλντιμαρ Γιοχάνσον με την Νούμι Ραπάς και την παραγωγό Χρον Κρίστιντότιρ στα γυρίσματα
Θα προσπαθούσα να παραφράσω τον Ζαν-Λικ Γκοντάρ και τη διάσημη ρήση του ότι το μόνο που χρειάζεσαι για να κάνεις μια ταινία είναι ένα κορίτσι κι ένα πιστόλι. Στην Ισλανδία το μόνο που χρειάζεσαι είναι ένα πρόβατο και ένα πιστόλι. Τι ακριβώς συμβαίνει με τους Ισλανδούς και τα πρόβατα;
Βρίσκονται τόσο πολύ μέσα στην κουλτούρα μας που είναι αδύνατον να τα αποφύγεις αν γράφεις μια ταινία, ειδικά αν αυτή βρίσκεται έξω από την πόλη. Τα πρόβατα είναι ταυτόχρονα ένα μέσο επιβίωσης για το μεγαλύτερο κομμάτι των Ισλανδών και μαζί ένα σχεδόν μυθικό ζώο που διατρέχει την ιστορία - γνωστή και άγνωστη.- της χώρας. Ο παππούς και η γιαγιά ήταν κτηνοτρόφοι και έζησα μαζί τους μερικά από τα ωραιότερα μου χρόνια, μακριά από την πόλη. Ζούσα μαζί τους την καθημερινότητά τους, όσα άφηναν να φανούν και όσα έκρυβαν. Οταν γεννιέται ένα πρόβατο που δεν είναι καλά, το σκοτώνουν. Είναι λογικό. Στην ιστορία της ταινίας θα μείνει ζωντανό και θα αλλάξει τη ζωή των ηρώων.
Ξέρω ότι δεν θέλεις να αποκαλείς την ταινία μια ταινία τρόμου, αλλά πόσο σε ενδιαφέρουν τελικά τα κινηματογραφικά είδη; O «Αμνός» μοιάζει με ένα υβρίδιο ανάμεσα σε διαφορετικά είδη.
Νομίζω πως. καθένας μπορεί να το τοποθετήσει όπου θέλει. Είναι αλήθεια ότι η ταινία παίζει με πολλά διαφορετικά είδη, αλλά ο τρόμος δεν νομίζω πως είναι το πιο αντιπροσωπευτικό. Θα μπορούσε να είναι ένα δράμα. Οταν ξεκινήσαμε να δουλεύουμε στην ταινία, το σχέδιο ήταν να φτιάξουμε μια καλλιτεχνική ταινία, μια κλασική ιστορία με ένα πολύ παράξενο στοιχείο στο κέντρο της. Ουσιαστικά αυτό που μας ενδιέφερε ήταν να κάνουμε μια ταινία που θέλαμε πολύ να δούμε, κάτι που δεν είχαμε ξαναδεί ποτέ. Πολλοί θεωρούν πως η ταινία είναι μια κωμωδία...
Η Νούμι Ραπάς στα γυρίσματα του «Αμνού»
Σκηνή από τον «Αμνό»
Μεγάλωσες με ιστορίες για ξωτικά και μαγικά πρόβατα; Η ιστορία είναι εμπνευσμένη από κάποιο μύθο
Ολοι στην Ισλανδία μεγαλώνουμε με τέτοιες ιστορίες. Ακόμη κι αν δεν έχεις ζήσει στην Ισλανδία, το καταλαβαίνεις αμέσως πόσο ευάλωτοι είμαστε απέναντι στην εχθρική φύση. Υπάρχουν τόσες πολλές ιστορίες που μοιάζουν να έρχονται μέσα από τους αιώνες, ιστορίες που προσπαθούν να εξηγήσουν αυτή τη σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση. Στην ταινία δουλέψαμε πολύ με τους ισλανδικούς λαϊκούς μύθους. Συνδυάσαμε στοιχεία από ιστορίες, αλλά το τελικό αποτέλεσμα ήταν μια πρωτότυπη ιστορία.
Η συνεργασία με τον Σον πώς προέκυψε; Ποια ήταν η δική του συμβολή στην ταινία;
Ο «Αμνός» είναι ένα πρότζεκτ που ετοίμαζα εδώ και μια δεκαετία. Δεν είχα κάποια συγκεκριμένη ιστορία στο μυαλό μου, αλλά σε ένα βιβλίο κρατούσα σημειώσεις και εικόνες, σαν να δημιουργούσα την ατμόσφαιρα της ταινίας. Οταν γνώρισα τον Σον του έδειξα το βιβλίο και αρχίσαμε να δουλεύουμε μαζί για πολλά χρόνια, φτιάχνοντας από την αρχή την ιστορία. Γράφαμε σκηνές έχοντας στο μυαλό μας ότι θέλαμε τον λιγότερο δυνατό διάλογο, θέλαμε η ταινία να μοιάζει περισσότερο με ένα οπτικό ποίημα.
Ο Σον συνεργάστηκε και με τον Ρόμπερτ Εγκερς για το επικείμενο «Northman». Και ο «Αμνός» φέρνει στο νου συνεχώς το «The Witch». Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα ρεύμα ταινιών που κοιτάζουν τους μύθους με μια πολύ φρέσκια οπτική.
Διακρίνω και σε μένα την ανάγκη να μιλήσω για πράγματα που γνωρίζω, όχι όμως με ένα τρόπο που έχουμε ξαναδεί ή ξανακούσει. Είναι πολύ σημαντικό να είσαι συνεχιστής της ιστορίας μέσα στην οποία ανήκεις κι εσύ, αλλά κάθε φορά να προσπαθείς να την αφηγηθείς με διαφορετικό τρόπο, τέτοιο που να μπορεί να φτάσει σε όσους την ακούν για πρώτη φορά και ενδεχομένως να τους αγγίξει.
Οταν ξεκινήσαμε να δουλεύουμε στην ταινία, το σχέδιο ήταν να φτιάξουμε μια καλλιτεχνική ταινία, μια κλασική ιστορία με ένα πολύ παράξενο στοιχείο στο κέντρο της. Ουσιαστικά αυτό που μας ενδιέφερε ήταν να κάνουμε μια ταινία που θέλαμε πολύ να δούμε, κάτι που δεν είχαμε ξαναδεί ποτέ.»
Επεισες τους ηθοποιούς σου να παίζουν με φυσικό τρόπο κάτι που είναι περίεργο. Πώς το κατάφερες αυτό;
Μιλήσαμε πριν από το γυρίσμα πολύ για τον κάθε χαρακτήρα, την ιστορία του, την ιστορία μεταξύ τους, πράγματα που δεν λέγονται ποτέ στην ταινία. Αλλά μέχρι εκεί. Η Νούμι Ραπάς ήρθε στην Ισλανδία την προηγούμενη του γυρίσματος. Νομίζω ότι μπήκαν στους ρόλους, βοηθήθηκαν πολύ από το τοπίο και κινήθηκαν σαν να ήταν αυτό το ζευγάρι σε όλη τους τη ζωή. Δεν αναρωτήθηκαν ποτέ για όλο αυτό που τους συμβαίνει και έτσι κατάφεραν να είναι πάντα μέσα στο ρόλο, πράγμα που φαίνεται στην ταινία.
Πώς συνδυάζεις την ιδιότητα του σκηνοθέτη με τις άλλες ιδιότητές σου, του ανθρώπου των ειδικών εφέ, του ηλεκτρολόγου;
Το μόνο καλό είναι ότι έχω δουλέψει σε τόσες ταινίες που είναι σαν να εκπαιδεύομαι καθημερινά. Επίσης δουλεύω σε διαφορετικού μεγέθους παραγωγές και δεν κάνω ποτέ την ίδια δουλειά. Εξαιτίας αυτού έχω δουλέψει σχεδόν με ολόκληρη την βιομηχανία του σινεμά στη χώρα. Τους ξέρω όλους πολύ καλά. Και αυτό ήταν σωτήριο, γιατί δούλεψα ουσιαστικά στην ταινία με φίλους που όλοι ήξεραν τι έπρεπε να κάνουν, ήξεραν τον τρόπο που δουλεύω και όλοι βοηθούσαν όλους. Δεν υπήρξε κανείς που να μην κάνει και μια άλλη δουλειά για να βοηθήσει κάποιο συνεργάτη του.
Σκηνή από τον «Αμνό»
Σκηνή από τον «Αμνό»
Η Ισλανδία είναι μια από τους πρωταγωνιστές της ταινίας. Δεν μπορείς να ξεχωρίσεις τη δράση από το τοπίο.
Αυτό ήταν πολύ σημαντικό. Θέλαμε η εικόνα της ταινίας να μην μοιάζει με καρτ-ποστάλ. Αλλά να δείχνει φυσική, άγρια, απειλητική, όμορφη, όπως είναι και στην πραγματικότητα. Γυρίσαμε την περίοδο που είναι συνεχώς μέρα. Για μένα αυτό είναι το πιο τρομακτικό: όταν όλα είναι σε κοινή θέα, μπορούν να σε δουν και να τους δεις. Αναζητήσαμε για πολύ καιρό το μέρος όπου έγιναν τα γυρίσματα, την απομακρυσμένη αυτή φάρμα όπου ζει η οικογένεια της ταινίας. Πρέπει να γυρίσαμε με το αυτοκίνητο όλη την Ισλανδία άπειρες φορές μέχρι να βρούμε αυτό που ζητούσαμε, ένα χώρο που θα μπορούσαμε να φτιάξουμε από την αρχή τον κόσμο της ταινίας και να τον ελέγχουμε. Και μείναμε εκεί για σχεδόν όλο το γύρισμα.
Θα κρατούσες το παίδί;
Χμμμ... Εμπιστεύομαι τους θεατές περισσότερο απ' όσο φαίνεται. Θέλω να είναι όλα ανοιχτά. Δεν υπάρχει σωστό ή λάθος. Τουλάχιστον για μένα. Μου άρεσαν πάντα οι ταινίες που μπορώ να ξαναβλέπω και κάθε φορά να σκέφτομαι ακόμη περισσότερο. Θέλω να μπορώ μόνος μου να βρίσκω απαντήσεις χωρίς να με καθοδηγούν οι δημιουργοί της ταινίας. Μεταξύ μας, δεν θα το κρατούσα, αλλά ποιος ξέρει αν βρισκόμουν στην ίδια κατάσταση με τους ήρωές μου;
