«Γεια σας φρικιά, φίλοι του σινεμά και ανώμαλοι! Ημουν ένας από τους πρώτους στον κόσμο που έκανα ταινίες για τα γκέι δικαιώματα μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και μπορώ να πω με όλη τη μετριοφροσύνη που με διακατέχει, ότι είμαι μάλλον ο πιο παραγωγικός γκέι σκηνοθέτης στη Γη.»
Είναι απλά τόσο υπέροχα «φυσιολογικό» όσο και τόσο βαθιά συγκινητικό ότι ο Ρόζα φον Πράουνχαϊμ πέθανε την Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου στο Βερολίνο σε ηλικία 83 ετών, λίγες μόλις μέρες μετά από το γάμο με τον σύντροφό της ζωής του.
«Φυσιολογικό» και «συγκινητικό»: δυο λέξεις που κι όμως, παρά το αντιφατικό του πράγματος, βρίσκονται στη καρδιά του έργου ζωής ενός ανθρώπου που μπορεί ο ίδιος να προκρίνει ως μεγαλύτερη ιδιότητά του αυτή του σκηνοθέτη, αλλά η επίδρασή του σε αυτό που σίνεμα λέμε queer cinema και queer κίνημα εν γένει υπήρξε τόσο μεγάλη όσο είναι και ο αριθμός των ανθρώπων (και ειδικά αυτών που ανήκουν στην LGBTQ+ κοινότητα) που δεν γνωρίζουν καν το ονομά του.
Γνωστός για εμβληματικά queer στιγμές της μοντέρνας μεταπολεμικής ιστορίας - ανάμεσά τους ξεχωριστή θέση θα κρατάει πάντα η πρώτη πολύ διάσημη ταινία του με τίτλο «Δεν Είναι ο Ομοφυλόφιλος που είναι Ανώμαλος, Αλλά η Κοινωνία στην Οποία Ζει» του 1971 - και για το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια του 90' έκανε outing σε Γερμανούς celebrities ζωντανά στην τηλεόραση (θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να πείσει πως το να είσαι ομοφυλόφιλος δεν είναι μόνο μια κατάρα, έτσι όπως είχε συνδεθει από μια ολόκληρη γενιά με το ιο του AIDS και το περιθώριο), ο Ρόζα φον Πραουνχάιμ υπήρξε αδιανόητα παραγωγικός (πάνω από 150 ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους μυθοπλασίες και ντοκιμαντέρ), πολυπράγμων (μουσικά και εικαστικά) και σε κάθε περίπτωση «πατέρας», «παππούς» και «θεία» (!) μιας ολόκληρης γενιάς του new queer cinema που δεν θα υπήρχε καν αν δεν είχε πατήσει με έντονο μελάνι κι αυτός τη σφραγίδα του πάνω στο κατεστημένο.
Γεννημένος στην υπό ναζιστική κατοχή Λετονία το 1942 ο Χόλγκερ Ράντκε που θα γινόταν γνωστός ως Ρόζα φον Πράουνχαϊμ (για να θυμίζει πάντα σε όλους το ροζ αστέρι των ομοφυλόφιλων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης), υιοθετήθηκε λίγο μετά τη γέννησή του από μια οικογένεια με την οποία έζησε μια υπέροχη παιδική ηλικία. Στα 10 του μετακόμισαν στην Δυτική Γερμανία και συγκεκριμένα στη Φρανκφούρτη, ενώ πολύ αργότερα θα μάθαινε την αλήθεια για τους γονείς του που θα κατέληγε στο ντοκιμαντέρ που γύρισε το 2007 με τον εύγλωττο τίτλο «Two Mothers». Η αλήθεια; Γεννήθηκε σε μια φυλακή της Λετονίας και η μητέρα του πέθανε σε μια ψυχιατρική κλινική στο Βερολίνο.
Και κάπως έτσι, τραυματισμένος για πάντα από μια μοίρα που τον έκανε να επιβιώσει, θα γινόταν ένας από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους του γκέι ακτιβισμού αλλά και της ευαισθητοποίησης γύρω από το AIDS, με ταινίες που στο μεταίχμιο της μυθοπλασίας, του ντοκιμαντέρ και του προσωπικού - πειραματικού στην υφή αλλά πάντα αφοπλιστικά βιωματικού - ημερολογίου αφηγήθηκαν την Ιστορία όπως είχε επιλέξει o ίδιος να την γράψει.
«Δεν Είναι ο Ομοφυλόφιλος που είναι Ανώμαλος, Αλλά η Κοινωνία στην Οποία Ζει»
Οταν γράφει σε πρώτο πρόσωπο στο προσωπικό του site ότι «το "Δεν Είναι ο Ομοφυλόφιλος που είναι Ανώμαλος, Αλλά η Κοινωνία στην Οποία Ζει" χρηματοδότησε το γκέι κίνημα στη Γερμανία», δεν είναι η αλαζονία του που μιλάει (υπήρξε άλλωστε πάντα ένας λιγότερο ματαιόδοξος από το αστέρι του άνθρωπος), αλλά η αλήθεια που ήθελε αυτήν την ταινία - που ειδικά στη Γερμανία θεωρείται κάτι σαν το «Stonewall της χώρας» - να ραγίζει τόσο τον μεταπολεμικό συντηρητισμό, ώστε να δικαιολογεί απόλυτα την πρόθεση του νεαρού ακόμη καλλιτέχνη ότι έγινε για να «γίνουν οι γκέι περισσότερο πολιτικοί»,
«Δεν μου άρεσε οι γκέι να είναι απολιτίκ και να "μένουν στην ντουλάπα", βρίσκοντας διέξοδο μόνο στα πάρτι, αντί να στηρίζουν το κίνημα. Ταυτόχρονα ήμουν και θυμωμένος με τους δειλούς γκέι που έτρεχαν να το σκάσουν στις επιθέσεις των ομοφοβικών, αντί να αντισταθούν όλοι μαζί σαν μια γροθιά.»
«Army of Lovers or Revolt of the Perverts», 1979
Η κραυγή «Βγείτε έξω από τις τουαλέτες στους δρόμους», μαζί με την υποδόρια ειρωνία μιας ταινίας που σατίριζε τις ετεροσεξουαλικές νόρμες ως καθεστηκυίες «τάξεις», υπήρξε η κινητήριος δύναμη τουλάχιστον 50 ακτιβιστικών ομάδων που γεννήθηκαν εκείνη την εποχή στη Δυτική Γερμανία με τον φον Πραουνχάιμ να θεωρείται ο απόλυτος σταρ έξω στους δρόμους, έξω από την ντουλάπα αλλά και μέσα στις αίθουσες όπου για χρόνια μετά θα συνέχιζε το φιλμογραφικό του μανιφέστο πάνω στην queer συνείδηση.
Μεγάλος εκπρόσωπος του Νέου Γερμανικού Σινεμά, μπορεί μέσα στα χρόνια να «ξεχνιέται» λόγω της εμβληματικότητας των υπολοίπων σε φόρμα και και επίδραση, αλλά, ακόμη περισσότερο και από τον Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ (τον οποιό λάτρευε και του αφιέρωσε πολλές φορές μέσα στην καριέρα του - συν το «Οι Γυναίκες του Φασμπίντερ» το 2000), υπήρξε ο πιο προβοκάτορας, ο πιο ρηξικέλευθος, τελικά, εκ των υστέρων, σαρωτικά επιδραστικός στο σύγχρονο ανεξάρτητο, πειραματικό, underground αντικομφορμιστικό σινεμά.
Από την «Τριλογία του AIDS»
Υπεύθυνος και για το πρώτο μεγάλο φιλανθρωπικό γκαλά για το AIDS στο Βερολίνο πριν ακόμη την αυγή των 90s, o Ρόζα φον Πράουνχαϊμ υπήρξε η φωνή της αφύπνισης, όταν οι Γερμανοί δεν πίστευαν στα σημάδια που έφταναν από την Αμερική σχετικά με την πανδημία. Στην ανάγκη του να «επιβιώσει» αλλά και να «σώσει», οφείλεται και μια από τις πιο αμφιλεγόμενες φάσεις της ακτιβιστικής καριέρας του, όταν σε ζωντανό τηλεοπτικό πρόγραμμα που έβλεπαν τέσσερα εκατομμύρια θεατές έκανε outing σε δύο διάσημους Γερμανούς, τον κωμικό Χάπε Κέρκελινγκ και τον παρουσιαστή Αλφρεντ Μπιόλεκ.
«Ηταν μια κραυγή απελπισίας ακριβώς στην κορύφωση της κρίσης του AIDS», θα δήλωνε, εξηγώντας πως δεν υπήρχε πια περιθώριο για έλλειψη αλληλεγγύης ανάμεσα στα μέλη της κοινότητας. Η τριλογία του AIDS που ολοκλήρωσε το 1990 («Fire Under Your Ass», «Silence = Death», «Positive») ήταν η συνταρακτική κατάθεσή του για ακόμη ένα ολοκαύτωμα σε καιρό ειρήνης.
Ο Ρόζα φον Πραουνχάιμ στο «Happy Serial Killer» του 2012
Ακούραστος κινηματογραφιστής, με φιλοδοξία που πέτυχε: να κάνει το έργο του μια ολότητα που δεν κρίνεται από κανένα ανά ταινία, αλλά ως ένα σύνολο που ακουμπάει πάνω στην πληθωρική, πάντα fun, αλλά πάντα πλήρη ενσυναισθησής ματιά του πάνω στον κόσμο, ο Ρόζα φον Πράουνχαϊμ, ας ελπίσουμε, πως αφήνοντας αυτόν τον κόσμο, είναι έτοιμος να ανακαλύφθεί από μια (και περισσότερες) γενιές queer και όχι σινεφίλ που θα βρουν στο έργο του τις απαρχές αλλά και το τέλος μια βαθιά αντικομφορμιστικής συνείδησης ικανής να διατηρήσει αναλλοίωτα όλα τα χαρακτηριστικά μιας υπο-κουλτούρας αλλά και να ααλλάξει τον κόσμο - προς το καλύτερο.
«Στο παρελθόν είχα μερικές παρέξενες ιδέες για τι θα έπρεπε να μου συμβεί μετά θάνατον. Θα προτιμούσα να με ταρίχευαν. Ετσι θα μπορούσα να εκτεθώ στο Μουσείο Κινηματογράφου του Βερολίνου - με μια τηλεόραση στο στομάχι μου ώστε τα παιδιά του σχολείου που θα επισκέπτονται το μουσείο θα έβλεπαν τις ταινίες μου.»
Λίγες μόνο μέρες πριν το θανατό του, ο Ρόζα φον Πράουνχαϊμ παντρεύτηκε τον σύντροφο του εδώ και χρόνια, Ολιβερ Σέχτινγκ σε μια τελετή στο Βερολίνο. Οπως αναφέρει και η Guardian, οι δύο άντρες φόρεσαν δαχτυλίδια - βάτραχους στα δάχτυλά τους. Ο Σέχτινγκ είχε διαλεξει τα δαχτυλίδια, γιατί κάποτε ο Ρόζα φον Πράουνχαϊμ είχε δηλώσει πως «θα ήθελα να ξαναγεννηθώ στην επόμενη ζωή μου ως βάτραχος».
Υπέροχα queer στον αιώνα των αιώνων.
Δείτε εδώ το «Tally Brown, New York» του 1979: