Πριν τον ύπνο, μεσολαβεί ένα διάστημα, που δεν ξέρω πόσο διαρκεί, ίσως μόνο δευτερόλεπτα. Βλέπω εικόνες που δεν είναι ακριβώς όνειρα, γιατί είμαι ακόμα ξύπνια. Οι εικόνες αυτές όμως είναι διαυγείς και ζωντανές σαν πραγματικές, ενώ δεν είναι. Οι ταινίες του Ζώη ανήκουν σε αυτό το ακατάταχτο θαυμαστό μεσοδιάστημα μεταξύ ύπνου και ξύπνιου.
Από την πρώτη του ταινία «Casus Belli», o Γιώργος Ζώης εμπνέεται από στοιχεία της πραγματικότητας για να καταλύσει οποιαδήποτε σχέση με αυτήν και να δημιουργήσει έναν γενναίο κινηματογράφο του “παράδοξου”. Kάθε ταινία του Ζώη αποτελεί έναν πειραματισμό στην φόρμα και μία πρόταση για τα όρια του κινηματογραφικού είδους. Η βραβευμένη στο Φεστιβάλ Βενετίας ταινία του «Τίτλοι Τέλους», αν και μυθοπλασία, θα μπορούσε κάλλιστα να ειδωθεί σαν ένα έξοχο ντοκιμαντέρ παρατήρησης ή ακόμα σαν μία ταινία επιστημονικής φαντασίας ή ένα υπαρξιακό μανιφέστο. Ενάντια σε καλλιτεχνικά ρεύματα που επιδιώκουν τον σχολιασμό της πολιτικής ή κοινωνικής επικαιρότητας είτε υπό μορφήν αλληγορίας είτε κυριολεκτικά, ο Ζώης προτείνει έναν τολμηρό κινηματογράφο του «πέραν».
«Θέλουμε το πέραν τώρα» ήταν η φράση των σουρεαλιστών στις δεκαετίες του '20 και του '30 υμνώντας έτσι τις περιοχές του άλογου, του ονείρου,του έρωτα και του θανάτου. Ο Ζώης δεν προχωρά σε μία εκστατική σουρεαλιστική αντίληψη των πραγμάτων αλλά δανείζεται από τους σουρεαλιστές το ανατρεπτικό βλέμμα στην πραγματικότητα. Αυτή η λοξή ματιά που μεταλλάσσει το πραγματικό σε ανοίκειο διατρέχει και τις τρείς ταινίες του Ζώη, το «Casus Belli», τους «Τίτλους Τέλους» και το «Interruption». Στόχος είναι η διασάλευση του θεατή που έρχεται αντιμέτωπος με αυτόν τον αντικανονικό κόσμο.
Το «Interruption» είναι μία ταινία που βασίζεται σε ένα πραγματικό γεγονός. Μία ομάδα ένοπλων νεαρών εισβάλλει σε ένα θέατρο, ανεβαίνει στην σκηνή και διακόπτει την παράσταση. Οι θεατές δεν γνωρίζουν εάν αυτό που βλέπουν είναι μέρος της παράστασης ή όχι. Όπως λέει ο σκηνοθέτης, η ταινία εστιάζει στα πρώτα λεπτά αμφιθυμίας των θεατών που αμφιταλαντεύονται για τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας. Κεντρικοί άξονες του έργου είναι το ζήτημα της αναγκαστικής συνύπαρξης σε ένα κλειστό χώρο από όπου κανείς δεν μπορεί να δραπετεύσει όσο και το θέμα μίας τελετουργίας που συνεχώς διακόπτεται και δεν μπορεί να ολοκληρωθεί. Και οι δύο φέρνουν στο νου ταινίες του Μπουνουέλ όπως «Ο Εξολοθρευτής Άγγελος» ή «Η Διακριτική γοητεία της μπουρζουαζίας». Με την διαφορά ότι αντί για το Μπουνουελικό μαύρο χιούμορ, ο Ζώης ενισχύει το παράδοξο πυροδοτώντας το στοιχείο του υπαρξιακού φόβου. Χτίζει στην σκηνή ένα γυάλινο καφκικό κλουβί από το οποίο μπαινοβγαίνουν/καθρεφτίζονται οι ήρωές του προσπαθώντας να βάλουν τάξη σε ένα ανεξήγητο χάος.
Ο κινηματογράφος του Ζώη αποφεύγει το μήνυμα και προτάσσει τον αναστοχασμό.
Όπως και στους «Τίτλους Τέλους» τα ερωτήματα που πραγματεύεται ο Ζώς είναι οικουμενικά και όχι συγκυριακά. Σε αντίθεση με πολλούς κινηματογραφιστές, ο Ζώης δεν κάνει ταινίες για την κρίση, την οικονομική ανέχεια, την μετανάστευση ή μία αλληγορία για τα παραπάνω. Απλούστατα δεν κάνει ταινίες «για». Ο 86 χρονος σκηνοθέτης, εμπνευστής του direct cinema Al Wiseman έλεγε «Δεν κάνω ταινίες για κάτι. Δεν κάνω ταινίες με μηνύματα. Εάν θέλεις να στείλεις ένα μήνυμα, στείλε ένα τηλεγράφημα. Μην κάνεις ταινίες». Ο Wiseman γύρισε το πρώτο του ντοκιμαντέρ, «Titicut Follies», σε ένα ψυχιατρικό άσυλο στην Αμερική στις αρχές του 60. Στην ταινία έχουμε την αίσθηση ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα θεατρικό δρώμενο όπου τρόφιμοι και υπάλληλοι υποδύονται ρόλους. Οι ρόλοι του ασθενούς, του υγιούς, του κανονικού και του αντικανονικού υπονομεύονται συνεχώς δημιουργώντας ένα ρήγμα με την αντίληψή μας για την πραγματικότητα και τους κανονιστικούς νόμους της. Το ίδιο συμβαίνει και στην ταινία του Ζώη, όπου οι ρόλοι του θεατή, ηθοποιού, εισβολέα, θύματος εναλάσσονται συνεχώς για να διαταράξουν όχι μόνο το πλαίσιο της παράστασης αλλά και την έννοια του εαυτού. Εάν δεχτούμε ότι ο εαυτός είναι και αυτός ρόλος που μεταβάλλεται αναάλογα με την κοινωνική συνθήκη και ότι η κοινωνική ζωή είναι ένα θεατρικό δρώμενο που συνεχώς αλλάζει μορφή (The presentation of self in everyday life, Goffman, 1956), μπορούμε να προσεγγίσουμε την ταινία του Ζώη ως ένα έργο που θέτει ερωτήματα για την φύση του εαυτού σε ένα χαοτικό κόσμο. Τι συνιστά τον εαυτό μέσα από την δίνη των πολλαπλών μεταμφιέσεων; Ποιός/ποια είναι αυτή που εν τέλει κατοικεί μέσα μας;
Κομβικής σημασίας στο «Interruption» (αλλά και στους «Τίτλους Τέλους») είναι το αίσθημα της ανοικείωσης που ελλοχεύει στην ταινία. Στο περίφημο άρθρο του για το Ανοίκειο (Das Unheimliche,1919) ο Freud μιλά για την εμπειρία της ανοικείωσης, ως ένα αίσθημα αλλόκοτου φόβου που οφείλεται στην έλλειψη διαχωριστικής γραμμής μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Κατά τον Freud συναντάμε το Ανοίκειο όταν κάτι που όταν κάτι μέχρι τώρα ήταν γνωστό παρουσιάζεται ξαφνικά ως ξένο. Η έννοια του «unheimlich» είναι διττή: Από τη μία, σημαίνει το το ξένο, το μη φιλικό. Ως εκ τούτου, αυτό που προκαλεί φόβο γιατί είναι άγνωστο. Από την άλλη σημαίνει αυτό που «έπρεπε» να μείνει κρυμμένο αλλά ήρθε στο φως. Με αυτήν την περίεργη ζώνη του παράδοξου δίδυμου «οικείου-ξένου» παίζει ο Ζώης χωρίς να δίνει απαντήσεις. Στο “Interruption” τα υποκείμενα βιώνουν μία ακραίας μορφής ανοικείωσης μέσα από τις πολλαπλές εναλλαγές ρόλων που καταλύουν την έννοια του συμπαγούς εαυτού. Ο Ζώης με τις τρεις ταινίες του μέχρι τώρα αναποδογυρίζει την έννοια του πραγματικού αποκαλύπτοντας ότι ο κινηματογράφος και η ζωή είναι ένα παιχνίδι συνεχούς μεταμφίεσης σε έναν ακατανόητο κόσμο. Στόχος του παιχνιδιού η συνάντηση του εαυτού μέσα από τους άλλους.
Το «Interruption» είναι μία επαναστατική πρόταση για το πώς να παίζεις αυτό το παιχνίδι.
To «Interruption» του Γιώργου Ζώη προβάλλεται στις αίθουσες από την Πέμπτη 28 Ιανουαρίου
Διαβάστε τα πάντα για το «Interruption» του Γιώργου Ζώη:
- «Interruption»: O Γιώργος Ζώης παραδίδει 11+1 κλειδιά της ταινίας
- «Ζητάμε συγγνώμη για τη διακοπή». Τρέιλερ για το «Interruption» του Γιώργου Ζώη
- Ο Γιώργος Ζώης μιλάει στην κάμερα του Flix για το «Interruption»
- Το «Interruption» του Γιώργου Ζώη δείχνει το πρόσωπό του στο Flix (#1)
- Το «Interruption» του Γιώργου Ζώη δείχνει το πρόσωπό του στο Flix (#2)
- Το «Interruption» του Γιώργου Ζώη δείχνει το πρόσωπό του στο Flix (#3)
- Βενετία 2015: Ο Γιώργος Ζώης και οι ηθοποιοί του κάνουν «Interruption» στο Λίντο
