Agora Lab, Pitching Forum, Docs in Progress μονοπώλησαν το ενδιαφέρον της Δευτέρας: σύσσωμη η Αγορά, επαγγελματίες από την Ελλάδα κι από το εξωτερικό, μαζεύτηκαν, συνομίλησαν, παρουσίασαν εξέτασαν, σύστησαν τα νεογέννητα πρότζεκτ τους και τα προίκισαν για το επόμενο βήμα τους. Λίγο πιο έξω, οι αίθουσες γέμισαν με κόσμο που, πια, μοιάζει ν' αποζητά τη συναισθηματική ασφάλεια της σκοτεινής αίθουσας.
Δείτε παρακάτω στιγμιότυπα από τις αίθουσες, την πόλη και τις δράσεις του Φεστιβάλ.
Δεξιά η Γενική Διευθύντρια του Φεστιβάλ, Ελίζ Ζαλαντό, αριστερά η Επικεφαλής της Αγοράς, Αγγελική Βέργου
Το βράδυ, το Ολύμπιον γέμισε με κάθε είδους κόσμο, από ορκισμένους λάτρεις της «Αγέλαστου Πέτρας» ως μια ολόκληρη τάξη Γυμνασίου, για να δουν τη νέα ταινία του Φίλιππου Κουτσαφτή, «Ζάκρος».
ΤΟ FLIX ΓΡΑΦΕΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΟΥ 25ου ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Ζάκρος του Φίλιππου Κουτσαφτή
Σε αντίθεση με τη βαθιά θαμμένη στη γη αλήθεια των θεμάτων τους, οι ταινίες του Φίλιππου Κουτσαφτή λες κι αιωρούνται πάνω από τα ανθρώπινα.
Σε ένα τόπο που μοιάζει αχαρτογράφητος και ένα χρόνο που είναι αδύνατον να υπολογίσεις με γνωστά εργαλεία, οι ταινίες του ζουν σε μια θεώρηση για το ίδιο το σινεμά και την Τέχνη που προσπαθεί διαρκώς να βρει την ένωση ανάμεσα στο προσωπικό και το οικουμενικό, όχι μόνο από φιλοδοξία να αγγίξουν όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, αλλά μάλλον πρωτίστως από την ανάγκη να εξηγήσουν τα ανεξήγητα, αυτά που κρύβονται κάτω από στρώματα αιώνων και γενεών και, όσο κι αν μελετηθούν επιστημονικά, θα κρατούν για πάντα ένα κομμάτι που θα μένει για να ανακαλυφθεί από τους επόμενους.
Μοιάζει να έχει ειπωθεί πολλές φορές πως ο Φίλιππος Κουτσαφτής κάνει κάθε φορά τη δική του ανασκαφή παρακολουθώντας μια άλλη ανασκαφή. Πως κάθε φορά παρακολουθεί (πολλές φορές για χρόνια ολόκληρα) έναν τόπο, δημιουργώντας τελικά έναν άλλο τόπο - μια Ελευσίνα σαν αυτή στην οποία δεν στρέψαμε ποτέ το βλέμμα μας στην «Αγέλαστο Πέτρα», μια Αρκαδία απείρως πιο ζωντανή από αυτή της κλισέ μυθικής ουτοπίας. Πως το βλέμμα του και η σκέψη του διαστέλλει το χρόνο, για να χωρέσει περισσότερες ερωτήσεις και (ευτυχώς) όχι πάντα απαντήσεις. Και πως, κάθε φορά, το σημείο αναφοράς παραμένει ο άνθρωπος.
Ολα τα παραπάνω ισχύουν αυτούσια και στη «Ζάκρο», την ταινία που η ύπαρξή της χρονολογείται πριν ακόμη και από την «Αγέλαστο Πέτρα», από το 1987, και η οποία ξεκίνησε με αφορμή τη διάσημη ανασκαφή του αρχαιολόγου Νικολάου Πλάτωνος στην περιοχή και δεν σταμάτησε παρά πρόσφατα, όταν πλέον μια ταινία φτάνει στο φινάλε της ακόμη και αν η ζωή της συνεχίζεται στο διηνεκές.
Ο Φίλιππος Κουτσαφτής στέκεται με δέος σε αυτή την άκρη της Κρήτης, της Ελλάδας - και όχι τυχαία της Ευρώπης, γεμίζοντας τα κενά μιας συναρπαστικής ανασκαφής για μια κοινωνία που γνωρίζουμε ελάχιστα. Το γεγονός ότι την έχει κινηματογραφήσει δεκαετίες ολόκληρες, με χαρακτηριστική υπομονή και εγκαρτέρηση, του ανταποδίδει μοναδικές στιγμές: παιδιά που έχουν μεγαλώσει, καινούρια μινωικά δωμάτια με κρυμμένους θησαυρούς έτοιμους να αποκαλυφθούν στον κόσμο, άνθρωποι που δεν υπάρχουν πια, μια ιστορία τελικά που γράφεται μέσα από διαδοχικές «επισκέψεις» για να καταλήξει πάντα στο ίδιο σημείο που δεν είναι άλλο από την αναζήτηση του χαμένου χρόνου.
Ενώνοντας ευθείες γραμμές που δύσκολα θα φανταζόσουν ότι θα συναντούσες σε μια ταινία για μια μινωική ανασκαφή, ο Κουτσαφτής φέρνει εκείνη την άγνωστη κοινωνία σε επαφή με τη σημερινή, ακυρώνοντας με χαρακτηριστική αυθαιρεσία συντεταγμένες ή κινηματογραφικούς κανόνες ακόμη και του πιο πειραματικού είδους.
Το πρώτο βήμα του ανθρώπου στο φεγγάρι, ο κατακόκκινος χιτώνας του Χριστού και η ταφή του κόμη Οργκάθ στο έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, ένα κουτάλι από ξύλο να φτιάχνεται μπροστά στα μάτια σου, ο Καρλ Ντράγιερ, η ιστορία ενός σφουγγαρά από την Κάλυμνο που έχει ταφεί στη Ζάκρο με θέα τη θάλασσα, ένας κωφός ψαράς που ξέρει σπιθαμή προς σπιθαμή όλο τον όρμο, μια σειρά από συγκλονιστικές φωτογραφίες που τράβηξε ένας Ιταλός τη δεκαετία του '40 - «όλα είναι εδώ», θα επαναλάβει πολλές φορές μέσα στην ταινία ο Φίλιππος Κουτσαφτής, «ξεσκονίζοντας» και ταξινομώντας τα δικά του ευρήματα: μικρές λεπτομέρειες χαμένες μέσα στο μέγα χρόνο που συνθέτουν αναπόφευκτα το όλο.
Είναι στιγμές που η ποιητική της «Ζάκρου» κερδίζει έδαφος μπροστά στην όποια τεκμηρίωση της ιστορίας της ανασκαφής της μινωικής πόλης. Και οι συνειρμοί, κυρίαρχοι στο έργο του Κουτσαφτή, υποκύπτουν εδώ στη μεγαλύτερη (κοσμική σχεδόν) ανάγκη να βρεθεί οπωσδήποτε το «υλικό» που τελικά ενώνει όλα τα ανθρώπινα δημιουργήματα, είτε αυτά είναι μια σφραγίδα, ένας πίνακας ζωγραφικής, μια μεγάλη ανακάλυψη…
Ο Κουτσαφτής το ψάχνει (αναζητώντας σε όλο του το έργο το «χαμένο χρόνο») χωρίς να εκβιάζει ή να επιβάλλει απαντήσεις. Το ταξίδι στη Ζάκρο είναι εκπαιδευτικό, όχι γιατί μας μαθαίνει τη Ζάκρο, αλλά γιατί μας μαθαίνει τι είναι η Ζάκρος - ένας τόπος που μέσα από το βλέμμα ενός ανθρώπου γίνεται η σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν. Ενας χρόνος από μόνος του. Μια συγκινητική ξενάγηση που ξεκινάει από το χώμα και φτάνει ψηλά, πάνω από τα ανθρώπινα.
Μανώλης Κρανάκης
Η «Ζάκρος» του Φίλιππου Κουτσαφτή προβάλλεται ξανά στις 7 Μαρτίου, στις 12.30, στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης, αλλά μπορείτε να τη δείτε και στην online πλατφόρμα του Φεστιβάλ.
Τα Κοράκια Είναι Λευκά (Crows Are White) του Αχσεν Ναντίμ
Ο Αχσεν μάς το λέει από την αρχή: είναι μεγάλος ψεύτης. Αυτό που δεν μας λέει, αλλά μένει να το κατανοήσουμε ως το τέλος της αριστουργηματικής ταινίας του, είναι ότι ψεύτες είμαστε κι εμείς, όλοι. Οσοι ποτέ χρησιμοποιήσαμε την ασπίδα της θρησκείας, των θρησκευτικών τελετουργικών, αλλά και κάθε είδους κανόνες, για να καλύψουμε τις αδυναμίες μας, για να φανούμε πιο σοφοί, πιο ικανοί, πιο πάνω από τ' ανθρώπινα.
Σ' ένα απομακρυσμένο, ιδιαίτερα αυστηρό ναό Βουδιστών μοναχών πηγαίνει ο Αχσεν με το συνεργείο του, χωρίς να είναι Βουδιστής ο ίδιος. Γεννήθηκε στο Πακιστάν, αλλά μόλις η οικογένεια συνειδητοποίησε ότι οι λάμψεις που έβλεπε στον ουρανό δεν ήταν πυροτεχνήματα, αλλά ο Πόλεμος του Κόλπου, μετοίκισε στην Ιρλανδία. Εκεί, για να «προστατεύσουν» τον μικρό, ατίθασο Αχσεν, οι γονείς του τού επέβαλαν αυστηρή μουσουλμανική ρουτίνα. Τώρα που ο Αχσεν έχει μεγαλώσει, ένας αξιολάτρευτος slacker με υπαρξιακή αγωνία, κι έχει ερωτευτεί μια κοπέλα που δεν είναι Μουσουλμάνα (πώς θα μπορέσει ποτέ να το πει στους γονείς του;), ταξιδεύει ως το μοναστήρι για να ζητήσει από έναν συγκεκριμένο μοναχό, τον Καμαχόρι, βοήθεια με τα προσωπικά του. Τι κι αν ο Καμαχόρι βρίσκεται σε περίοδο όρκου σιωπής και δεν μπορεί να μιλήσει, τι κι αν ο γκαφατζής Αχσεν, αδέξια, καταστρέφει κάθε λίγο την αποστολή του κι αναταράσσει τη γαλήνη των πνευματιστών: με τη βοήθεια ενός νεόκοπου, απρόθυμου για την πειθαρχία, μοναχού, με τον οποίο μοιράζεται την ίδια θρησκεία, τη ζαχαροπλαστική, ο Ασχεν θα συνεχίσει το ταξίδι του στην αυτογνωσία.
Ποτέ μια ταινία για την υποκρισία των θρησκειών και των πιστών δεν ήταν τόσο διασκεδαστική. Μ' ένα δικό του, απολαυστικό voice over, με περιπετειώδες υλικό από το μοναστήρι, με animation και αποσπάσματα από γνωστές ταινίες και αξιολάτρευτα home movies, ο Ναντίμ, στο σκηνοθετικό ντεμπούτο του, λιώνει τις αντιστάσεις, αν όχι των γονιών του, σίγουρα των πρόθυμων θεατών. Ισως δεν χρειάζεται, για να ανέλθεις πνευματικό επίπεδο, να περπατάς κάθε νύχτα για οκτώ χρόνια χωρίς να κλείνεις μάτι, ώσπου τα πόδια σου να πληγιάσουν. Ισως χρειάζεται να μιλήσει εκεί όπου βρίσκεις τη σιωπή, να κοιτάξεις στον καθρέφτη αντί για απέναντι, να κοπιάσεις για να βρεις το θάρρος σου, να τολμήσεις να φέρεις αντίρρηση αντί να συμφωνήσεις.
Με την τρυφερή αίσθηση ενός loser που προσπαθεί να σωθεί, με σπιρτόζικο χιούμορ που σε κάνει να αποζητάς κι άλλο, ο Ναντίμ τολμά, αν όχι να μιλήσει στους γονείς του, πάντως να ταυτίσει τον Βουδισμό με το Ισλάμ, άρα κάθε θρησκεία με μια άλλη, στις πολύπλοκες τελετουργίες τους και τους αυστηρούς συμβολικούς κανόνες του που, τελικά, δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να συντηρούν το δέος και το φόβο. Και τα ψέματα, σαν αυτά που με ευκολία ο Ναντίμ λέει στους γονείς του, στην αγαπημένη του, κυρίως στον εαυτό του. Τα ψέματα που λέμε ό ένας στον άλλο για ν' αποφύγουμε συγκρούσεις, για να φανούμε πιο δυνατοί, πιο καλόβολοι. Τα ψέματα που, βλέποντας την υπέροχη αυτή ταινία, συνειδητοποιούμε ότι καθορίζουν κάθε πλευρά της ζωής μας και την κάνουν λιγότερο δική μας. Γιατί τα κοράκια δεν είναι λευκά, ακόμα κι όταν βαριέσαι να εξηγήσεις στον άλλον γιατί.
Λήδα Γαλανού
Η ταινία «Τα Κοράκια Είναι Λευκά» του Αχσεν Ναντίμ προβάλλεται στην online πλατφόρμα του Φεστιβάλ.
Αμερικανός: Μια Οδύσσεια ως το 1947 (American: An Odyssey to 1947) του Ντάνι Γου
Δεν είναι το δικό του όνομα που έρχεται στο μυαλό ως «ο πιο Αμερικανός σκηνοθέτης»: ίσως ο Γκρίφιθ, ίσως Τζον Φορντ. Κι όμως, ο Ορσον Γουελς εγκατέλειψε την Αμερική επειδή πίστεψε στα ιδανικά της και πολέμησε για τα ισότιμα δικαιώματα, όπως δείχνει το ντοκιμαντέρ του Ντάνι Γου, ρίχνοντας στον αγαπημένο, ιδιοσυγκρασιακό, ιδιοφυή δημιουργό, ένα φως που δεν έχουμε ξαναδεί.
Η αφήγηση είναι παράλληλη σε τρεις άξονες, με συνεντεύξεις ειδημόνων ή βιωματιών, με εκπληκτικά ντοκουμέντα που καταναλώνουμε αχόρταγα, μ' ένα κομψό ασπρόμαυρο animation. Από τη γέννηση τού Ορσον Γουελς, ενός «ξεχωριστού», προικισμένου παιδιού, ως την έλευσή του στο Χόλιγουντ, του «καλύτερου σκηνοθέτη όλων των εποχών» στα 25 του χρόνια, ως την αναχώρησή του από την Αμερική το 1947, συνέβησαν κοσμογονικά γεγονότα.
Σε μια μεσοπολεμική Αμερική όπου ο Ράντολφ Χερστ, με την πρώιμη alt-right ιδεολογία, ήλεγχε τον Τύπο, ο Γουελς κήρυξε με τον εστέτ τρόπο του την επανάσταση - και τιμωρήθηκε γι' αυτό. Οσο διήρκεσε ο πόλεμος με την Ιαπωνία, ο Γουελς στάλθηκε στη Βραζιλία για αντιπερισπασμό και γύρισε με μια ταινία που αγκάλιαζε τη φυλετική ιστότητα - και τιμωρήθηκε γι' αυτό. Οσο οι αστυνομικοί ασκούσαν βία στους Αφροαμερικανούς συμπατριώτες τους ή και βετεράνους του Β' Παγκόσμιου, ο Γουελς έκανε ακτιβισμό για να τους υπερασπιστεί - και τιμωρήθηκε γι' αυτό. «Εμένα μ' αρέσει πολύ η Αμερική,» θα πει ο Γουελς σε μια συνέντευξή του δεκαετίες αργότερα, «αλλά εγώ δεν αρέσω πολύ στην Αμερική.»
Την ίδια ώρα, ένα αγοράκι μεγαλώνει στη Χιροσίμα, με τ' αδέλφια και τη γιαγιά του, καθώς οι γονείς τούς έχουν αφήσει για να μεταναστεύσουν στην Αμερική, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Η έκρηξη τής ατομικής βόμβας θα γίνει ενάμιση χιλιόμετρο από το σπίτι τους. Εκείνος θα ζήσει και, τώρα, θα μιλήσει συναρπαστικά στην κάμερα. Η εγγονή τού Αφροαμερικανού Αϊζακ Γούνταρντ μεγάλωσε ακούγοντας για τον παππού της, τον νεαρό μαύρο που, κυριολεκτικά επιστρέφοντας από τον πόλεμο, συνέλαβε η αστυνομία μόνο από ρατσιστική παρόρμηση και χτύπησε βίαια και τύφλωσε με το γκλομπ. Σήμερα μοιράζεται τις αναμνήσεις της και το οικογενειακό υλικό στην κάμερα.
Δεν θα σκεφτόταν κανείς πως η ατομική βόμβα, ή ο αγώνας των μαύρων, ή τα συμπλέγματα ενός οπορτουνιστή εκδότη, ήταν εκείνα που διαμόρφωσαν την πορεία τού Ορσον Γουελς και τον μεταμόρφωσαν από boy wonder στον πεισματικά αυτόνομο, ανεξάρτητο σκηνοθέτη που γνωρίζουμε. Αυτό, όμως, δείχνει με εκπληκτικό βάθος το ντοκιμαντέρ του Γου, ταυτόχρονα με τη συλλογιστική του πόσο επηρεάζεται ένας δημιουργός από τα ιστορικά γεγονότα τής εποχής του και με το πώς παράλληλοι βίοι μπορεί να αλληλοδιαμορφώνονται, χωρίς οι άνθρωποι να συναντηθούν ποτέ.
Λήδα Γαλανού
Η ταινία «Αμερικανός» του Ντάνι Γου προβάλλεται στην online πλατφόρμα του Φεστιβάλ.
TΟ #TiDF25 ΣΤΑ SOCIAL MEDIA
Δείτε ακόμη:
- 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης | Μέρα 4η | Οσο εσύ έβλεπες το «Shoah»
- 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης | Μέρα 3η | Με διαμαρτυρία, μαρτυρία και γεύση από ελευθερία
- 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης | Μέρα 2η | Οπου όλοι οι άνθρωποι είμαστε συγγενείς, ένα γένος
- 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης | Μέρα 1η | Σινεμά, ελπίδα και ζωή
