Τρίτη μέρα στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με Ελληνες δημιουργούς να απλώνουν τις θεματικές τους από τις γυναικοκτονίες μέχρι το τέλος του κόσμου και μερικά από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ της χρονιάς σε πρεμιέρα μέσα στις αίθουσες στη Θεσσαλονίκης και online για όλη την Ελλάδα.
Δείτε παρακάτω στιγμιότυπα από τις αίθουσες και την πόλη.
Ο Αλέξης Αλεξίου και η Αφροδίτη Νικολαΐδου στην πρεμιέρα του «Ιώτα Τελεία Ωμέγα»
Η Νίνα Μαρία Πασχαλίδου παρουσιάζει το «Femicidio»
Ο Χάρης Ραφτογιάννης στην προβολή της «Αεραλάνδης»
Σκηνές από την προβολή του «Afterpop» του Δημήτρη Ζιβόπουλου για τον Δημήτρη Σκύλλα και τη μικρή συναυλία που ακολούθησε
Ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος παρουσιάζει τον «Μανάβη» που προβάλλεται φέτος καθολικά προσβάσιμος
ΤΟ FLIX ΓΡΑΦΕΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΟΥ 24ου ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Γιώτα Τελεία Ωμέγα του Αλέξη Αλεξίου
Τόσο διακριτό είναι το σύμπαν του Αλέξη Αλεξίου που με μόλις δύο μεγάλου μήκους ταινίες (και μια ακόμα στο δρόμο) και μπόλικες μικρές, έχει καταφέρει να σκαλίσει τη δική του σφραγίδα στο σινεμά. Κι επειδή οι μεγάλες του γνέφουν από μακριά η μια στην άλλη (το 2008 η «Ιστορία 52», το 2015 το «Τετάρτη 04:45»), φέρνει τέτοια ικανοποίηση στις αισθήσεις και στη σκέψη μια σύντομη ευκαιρία να επισκεφτεί κανείς ξανά αυτόν τον κόσμο, τον σκοτεινό, ρομαντικό και εστέτ, όπως δίνει το 14λεπτο «Γιώτα Τελεία Ωμέγα» που προβάλλεται εκτός συναγωνισμού στο τμήμα >>Film Forward.
(Δείτε εδώ την αφίσα που σχεδίασε ο Γιώργος Τασιούλας και το τρέιλερ του «Γιώτα Τελεία Ωμέγα»)
Η ταινία χαμογελά ήδη από τον ορισμό της, ένα «ντοκιμαντέρ επιστημονικής φαντασίας», ο θεατής χαμογελά πολύ πιο μελαγχολικά στο τέλος της. Το ύφος στηρίζεται απόλυτα στο μεταφορικό και κυριολεκτικό εύρημα του Αλεξίου, το φιλμ 8mm με τον χοντρό κόκκο, το μικρό τετράγωνο κάδρο, το βαθύ, πυκνό χρώμα. Αυτή είναι μια ιστορία νοσταλγίας που έρχεται από το μέλλον. Οι εικόνες δείχνουν την Αθήνα: μέρα, βράδυ, στις πολυκατοικίες, στο αεροδρόμιο, στον ουρανό, στους δρόμους, στα φώτα. Είναι πραγματικές εικόνες, «τεκμηρίωσης» για να μην χάσουμε το πλαίσιο, ολόμαυρο και αυστηρό. Μέσα σ' αυτό, έρχεται ο λόγος της Ι.Ω, με τη φωνή της Σοφίας Κόκκαλη, μιας κοπέλας από το κοντινό μέλλον που περιμένει να διακτινιστεί σ' έναν μακρινό πλανήτη με τις ενδεδειγμένες συνθήκες διαβίωσης. Εδώ, στη Γη, έχει κατασκευαστεί «το νέο είδος των ανθρώπων» (δανεισμένο από μια φράση του Γιώργου Χειμωνά από τον Γιατρός Ινεότη), τέλειο αλλά χωρίς μνήμη. Για ν' ανήκεις σ' αυτούς, αρκεί μια μικρή, υποχρεωτική επέμβαση. Η Ι.Ω δεν είναι σίγουρη ότι θέλει να την κάνει, αλλά πώς ν' αποδράσει; Αυτό που ακούμε είναι το ημερολόγιό της, αποσπασματικές εικόνες και σχέσεις απ' όσα έζησε, τότε, χτες. Για να μην τα ξεχάσει. Γιατί η Ι.Ω έχει ακόμα μνήμη.
Μέσα σ' αυτά τα 14 λεπτά, ο Αλεξίου καταφέρνει να τα χωρέσει όλα: όσα χρειάζονται, τίποτε παραπάνω. Την ανάταση της σκέψης που προκαλεί η επιστημονική φαντασία, εκεί όπου όλα είναι εφικτά. Την καταγραφή του σήμερα, όπως το αισθάνεται ο κάτοικός του. Μια τρυφερότητα μεγάλη στη φωνή της Κόκκαλη, στη ζεστασιά του φιλμ. Μια σεναριακή καμπύλη ιδανικής έντασης. Και μια θλίψη, απέραντη, για την κατάσταση του ανθρώπου, για τους άθλους που καλείται να υπερνικήσει τα τελευταία χρόνια, για την πανδημία, τη φτώχια, τον πόλεμο που ξέσπασε μετά από το τέλος της ταινίας. Για όσα ο καθένας μας νιώθει ότι τον βαραίνουν και τον κάνουν ν' αναλογιστεί αν το χτες ήταν καλύτερο, αν το αύριο θα είναι καλύτερο χωρίς μνήμες. Σύντομα, φαινομενικά απλά, αλλά οδυνηρά εύστοχα για το ευαίσθητο, μετέωρο σήμερα.
(Μπορείτε να δείτε το «Γιώτα Τελεία Ωμέγα» online εδώ μέχρι και τις 20 Μαρτίου)
Λήδα Γαλανού
Femicidio της Νίνας Μαρίας Πασχαλίδου
Ο όρος «εγκλήματα πάθους» μασκάρευε για πολλά χρόνια στυγερά εγκλήματα χαϊδεύοντας τα αυτιά όσων κρατούσαν το βλέμμα τους μακριά από ό,τι πραγματικά συνέβαινε. Αντρες που δολοφονούν τις γυναίκες τους, τις αδερφές τους, τις συντρόφους τους από ζήλια, επειδή τις θεωρούν κτήμα τους... Επειδή, απλά, μπορούν. Πλέον αυτά τα εγκλήματα έχουν τον όρο που περιγράφει με ακρίβεια και χωρίς περιστροφές τη σωστή διάστασή τους: γυναικοκτονίες. Ορος που μπορεί να ακούστηκε για πρώτη φορά εδώ στην Ελλάδα αρκετά πρόσφατα, αλλά για πολλές χώρες, όπως στην Ιταλία, για παράδειγμα, όπου σύμφωνα με επίσημα στοιχεία μια γυναίκα δολοφονείται ανά τρεις μέρες, είναι μια λέξη αρκετά γνώριμη εδώ και χρόνια.
«Femicidio», όπως είναι λοιπόν η ιταλική ορολογία, είναι όταν μια γυναίκα δολοφονείται από τον σύζυγό της με 47 μαχαιριές μπροστά στα μάτια του 5χρονου γιου τους. «Femicidio» είναι όταν ένας άντρας πνίγει με τα ίδια του τα χέρια την σύντροφό τους επειδή πίστευε πως τον κόλλησε κορονοϊό. «Femicidio» είναι όταν ένα νεαρό αγόρι σκοτώνει με την κοπέλα του επειδή την ζήλευε παθολογικά. Ολες αυτές είναι μερικές από τις περιπτώσεις όπου απαριθμούνται στο νέο ντοκιμαντέρ της Nίνας Μαρίας Πασχαλίδου («Kismet», «Αμίρ Καν: Ο Γητευτής των Φιδιών»). Εικόνες που σε σοκάρουν, μαρτυρίες που συνταράσσουν συθέμελα το είναι σου, με την Πασχαλίδου και την κάμερά της να σε βάζει να κοιτάξεις κατάματα το πραγματικό, σκοτεινό, πρόσωπο της έμφυλης βίας, σε μια χώρα η οποία μετρά πάνω από 150 γυναικοκτονίες μόλις το 2021.
Θέμα δύσκολο και βαρύ, αλλά η Πασχαλίδου δεν είναι εδώ για να μας το κάνει όσο πιο εύκολο γίνεται - δεν υπάρχει πλέον χρόνος, ούτε διάθεση για κάτι τέτοιο. Παίρνοντας συνεντεύξεις από φίλους και συγγενείς των θυμάτων, αλλά και τη γνώμη αρκετών επιστημόνων και κοινωνιολόγων για το θέμα, δεν φιλτράρει καμία λέξη, κανένα συναίσθημα, καμία αλήθεια. Παρουσιάζει τα γεγονότα όπως είναι με έναν τρόπο συγκλονιστικό, μα πάνω από όλα ηχηρό που σου σφίγγει το στομάχι, ένα συναίσθημα που μένει μαζί σου ακόμα και ώρα μετά το τέλος του ντοκιμαντέρ. Στο επίκεντρο όλων αυτών βρίσκεται η Λάουρα, μια γυναίκα, από τις λίγες τυχερές, που είδαν το πραγματικό σκοτάδι της ανθρώπινης φύσης και επέζησαν για να πουν την δική τους ιστορία. Η Πασχαλίδου, σοφά, την χρησιμοποιεί ως ένα ζωντανό παράδειγμα θάρρους μπροστά σε αυτή την παράλογη βία με την αφήγησή της να αποτελεί και ένα είδος προειδοποίησης για όλες τις γυναίκες έτσι ώστε να μην χρειαστεί να ζήσουν όλα αυτά τα οποία η ίδια βίωσε.
Σε έναν κόσμο όπου μια γυναίκα φοβάται να περπατήσει μόνη της το βράδυ, που δεν δίνει τέλος σε μια σχέση γιατί φοβάται πως ο σύντροφός της θα της κάνει κακό και σε άλλες τόσες περιπτώσεις όπου μια γυναίκα δεν αισθάνεται ασφαλής επειδή απλά και μόνο είναι γυναίκα, δεν επιτρέπεται να υπάρχει κανένας απολύτως εφησυχασμός, καμία ανοχή. Το «Femicidio» έρχεται χωρίς το «θόρυβο» των κοινωνικών δικτύων, αλλά με τον καθαρό, δυνατό ήχο της πραγματικότητας. Και τη διάθεση να αποτελέσει ένα βήμα για να αρχίσει με σοβαρότητα, χωρίς μάσκες και επιτήδευση ο διάλογος για τον μακρύ, δύσβατο δρόμο της ισότητας. Μια τεράστια επιτυχία από μόνο του.
(Μπορείτε να δείτε το «Femicidio» online εδώ μέχρι και τις 20 Μαρτίου.)
Χρήστος Μπακατσέλος
Τα Κορίτσια του Ημερολογίου (Calendar Girls) των Λούβε Μάρτινσεν και Μαρία Λόοχουφβιντ
Πολύχρωμο και γεμάτο μονόκερους και μουσική; Σίγουρα. Feelgood; Οχι ακριβώς - ειδικά αν είσαι γυναίκα. Ειδικά αν οι δεκαετίες της ζωής σου έχουν αρχίσει να προστίθενται ανησυχητικά. Ντεμπούτο των δυο σκηνοθετών από τη Σουηδία, με επίσημη συμμετοχή στο Φεστιβάλ του Σάντανς, αυτό εδώ είναι ένα ντοκιμαντέρ που στολίζει με παγιέτες, γκλίτερ και φτερωτά μποτίνια το αδιέξοδο της τρίτης ηλικίας, που έρχεται χωρίς να την καλέσεις.
Ηρωίδες της ταινίας, τα εν λόγω Calendar Girls, είναι ένα χορευτικό γκρουπ στη Φλόριντα, αποτελούμενο από γυναίκες άνω των 60, το οποίο κάνει ανεβαστικές performances για φιλανθρωπικούς σκοπούς, σε οίκους ευγηρίας, για σκύλους-συνοδούς, στο δρόμο. Με επικεφαλής την αυστηρή Κάθριν, παίρνουν τη δουλειά τους στα σοβαρά, το ίδιο και τη συνέπειά τους και τις ασκήσεις τους: είναι τέλεια εναρμονισμένες, πανέμορφες και θεαματικά ντυμένες. Σε κάθε τους παράσταση, στο κεφάλι φορούν κι από ένα διαφορετικό headpiece με επίκεντρο το τρίγωνο του μονόκερου, που κατασκευάζει με τεράστια έμπνευση και larger than life αισθητική, η Φραν - όταν την αφήνει ο άντρας της.
Στις πρόβες, στη γυμναστική, στις παραστάσεις, ο φακός πλησιάζει τρυφερά σε απόσταση αναπνοής - με διαλείμματα υπέροχα στημένα «βιντεοκλίπ», άλλοτε χιουμοριστικά, άλλοτε συντετριμμένα ή απελευθερωτικά. Η έμφαση πέφτει στα χέρια: με τις βέρες, τα δαχτυλίδια, τα τατουάζ, τις πανάδες, τις ρυτίδες, τους τσιτωμένους μύες. «I'm a single grandma» λέει η Πατρίσια, πανέμορφη και μ' ένα κορμί που θα ζήλευε 20χρονη: πότε νιώθεις ότι έχεις προσφέρει αρκετά κι ήρθε η ώρα να κάνεις κάτι για τον εαυτό σου; Οι γυναίκες αποκαλύπτουν λίγο-λίγο την ταυτότητά τους, η συνταξιούχος αστυνομικός που δεν ακούει, η πρώην φυλακισμένη που εκτελεί χρέη ντιτζέι, η Νάνσι που στη διάρκεια του ντοκιμαντέρ θ' αναγκαστεί να φύγει για λόγους υγείας, η δυνατή σχέση που τις ενώνει, οι άντρες τους στο παρασκήνιο, οριακά ενοχλητικοί.
Μια ταινία με τόσο χρώμα, χωράει μπόλικη μελαγχολία. Οι ηρωίδες το λένε ξεκάθαρα: είναι δύσκολο για το μυαλό σου να πεις, δεν είμαι πια νέα, κανείς δεν με χρειάζεται, δεν έχω σκοπό. Είναι μαχαιριά σε μια ξεκαρδιστική συζήτηση over drinks να συνειδητοποιήσεις ότι οι γυναίκες νοιάζονται ακόμα και στην αυτοκτονία τους να μη λερώσουν το σπίτι. Το «Calendar Girls» είναι μια ταινία πολύπλευρη, μεγαλειώδης: όπως και οι γυναίκες που παρακολουθεί, κάποτε καλλονές, που βασίστηκαν στο σώμα τους, τη δύναμη και τον αισθησιασμό του και τώρα νιώθουν να τις προδίδει. Η Φραν μετράει αντίστροφα: είμαι 71 (δεν φαίνεται πάνω από 60), η μητέρα μου πέθανε στα 76, ε, πόσα χρόνια έχω ακόμα; Αλλά οι Μάρτινσεν και Λόοχουφβιντ δεν πέφτουν στιγμή στην παγίδα της αυτολύπησης, του μελό, του δράματος. Η απάντηση είναι μία. Μη χάσεις προπόνση. Μάθε τα βήματα. Και πάμε μουσική.
(Μπορείτε να δείτε τα «Κορίτσια του Ημερολογίου» online εδώ μέχρι και τις 20 Μαρτίου)
Λήδα Γαλανού
Αεραλάνδη του Χάρη Ραφτογιάννη
Με οποιοδήποτε τρόπο, χωρίς πολύ κόπο, χωρίς περίσκεψη.
Αυτή τη σημασία έχει στην καθομιλουμένη η έκφραση «αέρα πατέρα», και με αυτή την εξήγηση ξεκινά η πρώτη μεγάλου μήκους δουλειά του μικρομηκά Χάρη -«Πρώτος Eρωτας»- Ραφτογιάννη, ομότιτλη ενός δίσκου των Αέρα Πατέρα, μια ιπτάμενη χώρα που θα ιδρυθεί το 2024, μια ουτοπία όπου τίποτα δεν θα έχει νόημα και το πολίτευμα θα είναι γενικευμένη αυτοκρατορία, με τον καθένα αυτοκράτορα του εαυτού του.
Κι αυτήν ακριβώς την «αεριτζίδικη» νοοτροπία του αναλύει και τεκμηριώνει στα επόμενα 98 λεπτά της, μέσα από την πορεία του όνομα-και-πράμα πειραματικού μουσικού συγκροτήματος το οποίο, από το 1989 που σχηματίστηκε, ούτε ήχο συγκεκριμένο ονομάτισε ποτέ (είναι πανκ; είναι ροκ; μήπως τίποτα από κανένα είδος;), ούτε με καλλιτεχνικά ή κοινωνικά μοντέλα ευθυγραμμίστηκε (σύνθημά του ήταν άλλωστε, πως «η πραγματικότητα δεν υπάρχει»), ούτε μέλη μετρημένα είχε (το κάλεσμα «ελάτε όλοι» σήμανε κάποια στιγμή …25 μουσικούς, αριθμός ρεκόρ για γκρουπ παγκοσμίως), ούτε πάντα επίσημους χώρους για τις συναυλίες του (από θέατρα και πλατείας και ταράτσες μέχρι …τσουγκράνες εκσκαφέων).
Ομως, διαλεκτικά μιλώντας, η έλλειψη τρόπου, κόπου και περίσκεψης προϋποθέτει αυτόματα (και συνεπάγεται, συν τω χρόνω) έναν τρόπο, έναν κόπο, μια περίσκεψη, στοιχειωδώς έστω, καθώς ακόμα και το χάος υπακούει σε μια εσωτερική δομή. Ο Τάσος, ιδρυτικό στέλεχος του γκρουπ και άτυπος συντονιστής του, ενίσταται κάποια στιγμή στον τσαπατσούλη frontman Τζίμη για την προχειρότητα που πρεσβεύουν ως «επαγγελματίες», ενώ ένα από τα κυλιόμενα μέλη ομολογεί πως μέσα στο χάος αυτό δεν μπορεί να μην υπάρχει κάτι συγκεκριμένο.
Φυσικά και υπάρχει, και είναι τελικά μια στάση σαφέστατα πολιτική, την οποία ο φαν/παρατηρητής/κινηματογραφιστής Χάρης Ραφτογιάννης εξερευνά και αναδεικνύει σε ένα φιλμ κάπως ξεχειλωμένο ίσως σε χρόνο, έτσι που θέλει να χρησιμοποιεί όσο το δυνατόν περισσότερο υλικό από όσα απαθανάτισε ο σκηνοθέτης από το 2007 μέχρι σήμερα (με ένθετο αρχειακό υλικό, από εκπομπές της ΕΡΤ κυρίως), πλην όμως απόλυτα συγκροτημένο μέσα στην αυτοσχέδια όψη του, και, για τους ανοίκειους, το ίδιο αποτελεσματικό σε ιστορική και καλλιτεχνική διαφώτιση με το ντοκιμαντέρ του 2019 «Τα Τέσσερα Επίπεδα της Ύπαρξης».
(Μπορείτε να δείτε την «Αεραλάνδη» online εδώ μέχρι και τις 20 Μαρτίου)
Ρόμπυ Εκσιέλ
TΟ #TDF24 ΣΤΑ SOCIAL MEDIA
