Με δελτίο τύπου η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών απαριθμεί τις θέσεις της για το χώρο του πολιτισμού στο σύγχρονο τοπίο, υπογραμμίζοντας ότι «χρειάζεται πολιτική βούληση και γενναιότητα για την προστασία των εργαζομένων στον πολιτισμό».
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΒΟΥΛΗΣΗ ΚΑΙ ΓΕΝΝΑΙΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΘΕΣΕΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΚΗΝΟΘΕΤΩΝ
1.Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Διαχρονικά στη χώρα μας το περιβάλλον εργασίας για τους δημιουργούς και τους ανθρώπους του Πολιτισμού είναι ασταθές, ανασφαλές, μέχρι και εχθρικό.
Η ανεργία μαστίζει όλους τους κλάδους. Τα μέτρα κοινωνικής προστασίας για τους ανθρώπους που δημιουργούν, για τους ανθρώπους του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού ήταν και παραμένουν σχεδόν άγνωστα ή ευκαιριακά.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε δραματικά εδώ και πολλά χρόνια, αρχικά εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης, μετά λόγω της πανδημίας Covid-19 αλλά και εξαιτίας της παγκόσμιας κυριαρχίας των νέων μορφών παραγωγής και κυκλοφορίας των οπτικοακουστικών έργων μέσα από τις διαδικτυακές πλατφόρμες (streaming platforms).
Σε μια αδιάκοπη κούρσα επίτευξης όλο και μεγαλύτερου κέρδους, οι μεγάλοι μονοπωλιακοί όμιλοι, σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις πολλών ευρωπαϊκών χωρών, προχώρησαν στη διάλυση των εργασιακών σχέσεων, στην καταπάτηση των πνευματικών δικαιωμάτων των δημιουργών και στη συρρίκνωση των κονδυλίων που διαθέτουν για την παραγωγή πολιτιστικών έργων.
Η κατάσταση για τους εργαζόμενους έχει φτάσει σήμερα σε ένα πρωτοφανές αδιέξοδο.
Εκατοντάδες χιλιάδες νέοι καλλιτέχνες στην Ευρώπη βλέπουν μπροστά τους ένα μέλλον χωρίς προοπτική.
2.ΤΟ ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ
Μπροστά στον κίνδυνο μιας γενικευμένης πανευρωπαϊκής κοινωνικής έκρηξης των εκατοντάδων χιλιάδων εργαζομένων στον Πολιτισμό, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προχώρησε στις 19/10/2021 σε ψήφισμα στο οποίο επισημαίνεται η «επιτακτική ανάγκη βελτίωσης των ασταθών συνθηκών που αντιμετωπίζουν οι καλλιτέχνες…»
Το ψήφισμα κατατέθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που είναι η αρμόδια για τη λήψη μέτρων, και της ζητά, «να προτείνει ένα ευρωπαϊκό καθεστώς του καλλιτέχνη, για ένα κοινό πλαίσιο για τις συνθήκες εργασίας και ελάχιστες προδιαγραφές για όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Το ψήφισμα βέβαια δεν τολμά να αγγίξει τα ουσιαστικά, πραγματικά προβλήματα που καθορίζουν τους όρους ζωής και εργασίας των εργαζομένων στον Πολιτισμό. Αποτελεί κυρίως ένα ευχολόγιο και περιέχει προτάσεις που ακυρώνονται από επόμενες, ή είναι κενές ουσίας όπως π.χ. η άρση όλων των εμποδίων διασυνοριακής κινητικότητας και εργασίας ή η αναγνώριση των πολιτιστικών και καλλιτεχνικών διπλωμάτων.
Για μια ακόμη φορά σε κείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωση οι καλλιτέχνες αφήνονται μόνοι, στην τύχη τους, αφού οι κυβερνήσεις καλούνται να τους παρέχουν όχι ουσιαστική στήριξη αλλά απλές «διευκολύνσεις» όπως κινητικότητα, παροχή πληροφοριών, κατάρτιση σε νέες τεχνολογίες η πιθανές πηγές χρηματοδότησης για να μετατραπούν σε επιχειρηματίες.
Βέβαια, το ψήφισμα θίγει και ορισμένες σοβαρές πτυχές των προβλημάτων των δημιουργών του Πολιτισμού, όπως η άρνηση των πολυεθνικών ομίλων, των τηλεοπτικών σταθμών και των άλλων παραγωγών να υπογράψουν συλλογικές συμβάσεις ή την πληρωμή εφάπαξ των πνευματικών δικαιωμάτων, γεγονός που στερεί από τους δημιουργούς τη δυνατότητα να πληρώνονται κάθε φορά που προβάλλεται η δουλειά τους.
Στις καλύτερες περιπτώσεις, τα ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχουν ως αποτέλεσμα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκδώσει κάποια οδηγία προς τις κυβερνήσεις των χωρών-μελών, που με τη σειρά τους καλούνται να ενσωματώσουν τις κατευθύνσεις της στην εθνική νομοθεσία. Διαδικασία αργή και αμφίβολης αποτελεσματικότητας αφού συχνά οι χώρες επιλέγουν να αποδυναμώσουν εμμέσως ή αμέσως την οδηγία που έχει εκδοθεί.
3.Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΓΙΑΤΡΟΜΑΝΩΛΑΚΗ
Και δεν είναι καθόλου τυχαίο που ο υφυπουργός Πολιτισμού αρμόδιος για τον Σύγχρονο Πολιτισμό κ. Νικόλας Γιατρομανωλάκης, μια μόλις ημέρα μετά την ανακοίνωση του ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σε άρθρο του στην ιστοσελίδα Newsbeast, επιχειρεί να ξεπροβάλλει ως «πρωτοπόρος», που έχει προηγηθεί του ψηφίσματος. Γράφει: «Μαζί λοιπόν με τους συνεργάτες μου, τα στελέχη και τις υπηρεσίες της Γενικής Γραμματείας Σύγχρονου Πολιτισμού, τους συναδέλφους μου στην κυβέρνηση και ειδικά στα συναρμόδια Υπουργεία Εργασίας και Οικονομικών, σχεδιάσαμε, υποβάλαμε και εντάξαμε στο Εθνικό Σχέδιο “Ελλάδα 2.0” το έργο της εργασιακής και ασφαλιστικής μεταρρύθμισης στον πολιτισμό, με χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης.».
Συστήθηκε, λέει, μάλιστα και ειδική ομάδα εργασίας από τα συναρμόδια υπουργεία για να μελετήσει το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο για τους επαγγελματίες του πολιτισμικού και του δημιουργικού τομέα προκειμένου να προχωρήσει στη διαμόρφωση ενός νέου ολοκληρωμένου, όπως γράφει, σχεδίου θεσμικών αλλαγών. Προανήγγειλε μάλιστα ότι, «Μέσα από ειλικρινή και διαρκή διάλογο με τους εκπροσώπους των εργαζομένων και τις επιχειρήσεις του πολιτισμού θα προχωρήσουμε στη χαρτογράφηση των δομικών προβλημάτων, των δυσλειτουργιών και των αιτιών τους, κ.τ.λ…»
Η επίφαση δημοκρατικού διαλόγου και η αντιφατικότητα του κ. υφυπουργού είναι προφανείς. Για ποιον ειλικρινή και διαρκή διάλογο ομιλεί, όταν «το έργο της εργασιακής και ασφαλιστικής μεταρρύθμισης στον πολιτισμό» το οποίο μάλιστα υποβλήθηκε και εντάχθηκε στο Εθνικό Σχέδιο «Ελλάδα 2.0» έγινε ερήμην των εκπροσώπων των εργαζομένων στον Πολιτισμό;
Οι αποκλεισμοί που εφαρμόζει ο Υφυπουργός καθιστούν επιτακτική ανάγκη για κάθε κλάδο των δημιουργών του Πολιτισμού να υπερασπίσει την τέχνη του και, ταυτόχρονα, αποτελεί οφειλή προς τις επόμενες νέες γενιές καλλιτεχνών.
4.ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΚΗΝΟΘΕΤΩΝ
Η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών, συνεπής στις καταστατικές της αρχές καταθέτει σήμερα τις βασικές προτάσεις της προς την ευρύτερη Πολιτιστική Κοινότητα, το Υπουργείο Πολιτισμού, τη Κυβέρνηση και τα πολιτικά κόμματα:
1.Για να υπάρξει εργασιακή και ασφαλιστική σταθερότητα για τους εργαζομένους στον Πολιτισμό πρέπει να υπάρχει ανάπτυξη. Αυτό προϋποθέτει σοβαρή διεύρυνση της οικονομικής βάσης της παραγωγής και μέτρα προστασίας για τη διασφάλιση της κυκλοφορίας των πολιτιστικών έργων μέσα στη χώρα ώστε αυτά να φτάνουν στο κοινό.
Πώς θα υπάρξει ανάπτυξη όμως όταν μόνο στον κινηματογράφο:
· Οι ισχνές χρηματοδοτήσεις του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου για την παραγωγή μειώθηκαν κατά 60% περίπου.
· Όταν και αυτός ο ελάχιστος αναπτυξιακός φόρος επί του εισιτηρίου που πήγαινε στην παραγωγή καταργήθηκε ανοήτως
· Όταν επί τριάντα περίπου χρόνια καμία κυβέρνηση δεν τόλμησε να εφαρμόσει τον νόμο που υποχρεώνει τους καναλάρχες να διαθέτουν το 1,5% του τζίρου τους στην παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών;
2.Πώς καλύπτονται τα προβλήματα ανεργίας, μαύρης εργασίας και ανασφάλειας που έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία δυο χρόνια λόγω Covid-19 σε όλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου:
· Το 2020 ο πολιτιστικός και δημιουργικός τομέας στην Ευρώπη σημείωσε απώλειες κύκλου εργασιών άνω των 30% με συνολική απώλεια 199δις ευρώ.
· Την ίδια περίοδο οι τομείς της μουσικής και του θεάματος υπέστησαν απώλειες 75% και 90% αντίστοιχα.
3.Είναι γνωστό ότι, επιχειρηματικοί όμιλοι, τηλεοπτικοί σταθμοί και άλλοι παραγωγοί πολιτιστικών έργων δεν αντιμετωπίζουν τους δημιουργούς και τους άλλους εργαζόμενους ως συνεργάτες με αμοιβαίο όφελος αλλά ως υποτακτικούς που πρέπει να αφαιμάξουν όσο το δυνατόν περισσότερο. Σε όλους αυτούς λείπει η στοιχειώδης ευαισθησία αναγνώρισης των δικαιωμάτων των άλλων έτσι αρνούνται κάθε συζήτηση για υπογραφή Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας που θα κατοχυρώνουν τα ελάχιστα δικαιώματά τους. Βέβαια ο αγώνας για την υπογραφή τους θα πρέπει να συνδυαστεί με τον αγώνα για την γενναία χρηματοδότηση της παραγωγής. Γιατί η υπογραφή Συλλογικής Σύμβασης σε ένα καθεστώς γενικευμένης ανεργίας είναι κενό γράμμα για τους εργαζομένους.
4.Εδώ και χρόνια, η Πολιτιστική Κοινότητα, σωματεία, ενώσεις και οργανισμοί είσπραξης πνευματικών δικαιωμάτων διεκδικούν από τους ιδιώτες καναλάρχες τα πνευματικά δικαιώματα που ο Νόμος 2121/93 ορίζει για τις επαναπροβολές των έργων των δημιουργών. Οι καναλάρχες με εκβιαστικές μεθόδους υποχρεώνουν τους δημιουργούς να υπογράφουν στις συμφωνίες τους ένα άρθρο σύμφωνα με το οποίο τα πνευματικά τους δικαιώματα περιλαμβάνονται και έχουν εξαγοραστεί άπαξ με την αρχική τους αμοιβή. Την ίδια πολιτική ακολουθούν και οι κυρίαρχες διαδικτυακές πλατφόρμες (streaming platforms) και οι δημιουργοί υπόκεινται σε αθέμητες πρακτικές. Τα πνευματικά τους δικαιώματα εξαγοράζονται έναντι εφάπαξ πληρωμής, στερώντας από τους δημιουργούς τη δυνατότητα να πληρώνονται κάθε φορά που προβάλλεται το έργο τους.Τελικά τα συμφωνητικά των ιδιωτικών εταιρειών υπερισχύουν των Εθνικών Νόμων ή μήπως, αντιστρόφως, ο Νόμος ενός σοβαρού Κράτους πρέπει να είναι ίσος για όλους;
5.Οι φορολογικές επιβαρύνσεις των εργαζομένων σε όλες τις μορφές (εξαρτημένη εργασία, αυτοαπασχολούμενοι, μικροπαραγωγοί) του Πολιτισμού έχουν υποστεί διαχρονικά πολλές αλλαγές, πάντα σε βάρος τους. Πολλαπλή φορολόγηση σε κάθε φάση της καλλιτεχνικής διαδικασίας, φόρος επιτηδεύματος, φόρος αλληλεγγύης, υψηλός συντελεστής εισοδήματος (όταν και αν υπάρχει εισόδημα!), προκαταβολή φόρου κ.ά. είναι δείγματα μιας παράλογης και αλλοπρόσαλλης πολιτικής που δεν ξέρει ή δεν θέλει να κατατάξει τους δημιουργούς του Σύγχρονου Πολιτισμού ως μια κατηγορία εργαζομένων ενός ειδικού καθεστώτος κοινωνικής προστασίας.
6.Η ανεργία δημιούργησε υπερπροσφορά εργασίας, ανταγωνισμό. Οι επιχειρηματίες έχουν ανάγκη από «ευέλικτους» και βολικούς στην εκμετάλλευση εργαζομένους. Αλήθεια, ποιο θα πρέπει να είναι το κατώτατο όριο αμοιβής για έναν νέο σκηνοθέτη που καλείται από έναν τηλεοπτικό σταθμό να γυρίσει ένα ωριαίο επεισόδιο μιας τηλεοπτικής σειράς για το οποίο θα χρειαστεί περισσότερο από δύο μήνες εργασία για τη προετοιμασία, τις πρόβες, το γύρισμα και το μοντάζ;Και πόσες ώρες θα πρέπει να εργάζεται την ημέρα ώστε να ανανεώνει τις σωματικές και πνευματικές του δυνάμεις για να μπορεί να ανταποκριθεί με επάρκεια στη δουλειά του;
7.Έχει άραγε διερωτηθεί ποτέ κάποιος Υπουργός Πολιτισμού ή Εργασίας σε ποια ασφαλιστική κατηγορία πρέπει να ενταχθεί ένας καλλιτέχνης που έχει περιστασιακή και όχι μόνιμη εργασία, τι πρέπει να πληρώνει αυτός και τι ο εργοδότης του ώστε να έχει μια πλήρη ιατροφαρμακευτική κάλυψη και μια αξιοπρεπή σύνταξη όταν αποχωρήσει και να ζήσει με αξιοπρέπεια τον απόμαχο βίο του;
8.Tο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καλεί τα κράτη-μέλη να προωθήσουν και να υπερασπιστούν την καλλιτεχνική ελευθερία και να διασφαλίσουν ότι οι πολίτες της Ένωσης μπορούν να απολαμβάνουν ελεύθερα τις καλλιτεχνικές δημιουργίες.
Η αληθινή τέχνη, που από τη φύση της είναι ανθρωποκεντρική, για να ανθίσει δεν χρειάζεται ιδεολογικές κατευθύνσεις και οδηγίες. Ο κοινωνικός ρόλος της είναι να αναδεικνύει την ανάσα της κοινωνίας, να είναι η ματιά και οι ρυθμοί της και με αισθητικά μέσα να υποβοηθά στην καλλιέργεια και στην ανάπτυξη του πνεύματος και των αισθημάτων των ανθρώπων.
9.Οι κάθε είδους διευκολύνσεις, η παροχή επαγγελματικών πληροφοριών, η αναγνώριση πολιτιστικών και καλλιτεχνικών πτυχίων και διπλωμάτων, οι διασυνοριακές διευκολύνσεις, η απάλειψη γραφειοκρατικών επιβαρύνσεων για άδειες εργασίας και λειτουργίας φεστιβάλ και άλλα παρόμοιας βαρύτητας είναι ασφαλώς υπαρκτά θέματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Είναι όμως μακριά από τα πραγματικά σοβαρά εργασιακά-δημιουργικά-ασφαλιστικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι εργαζόμενοι στον Πολιτισμό σε όλη την Ευρώπη.
Κάποτε θα πρέπει οι κυβερνώντες, ως εκπρόσωποι του λαού και των δημιουργών του, να κατανοήσουν και να συνειδητοποιήσουν ότι αυτή η ζοφερή πραγματικότητα που βιώνουν οι εργαζόμενοι στον Πολιτισμό πρέπει να αλλάξει.
Αν θέλουν πραγματικά ο λαός μας να έχει και να απολαμβάνει τα έργα τέχνης που του αξίζουν, δεν μπορούν να νομοθετούν ερήμην των δημιουργών και των εκλεγμένων εκπροσώπων τους.
Γιατί αυτοί γνωρίζουν τις πραγματικές ανάγκες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και τι πρέπει να γίνει, και οι κυβερνώντες οφείλουν να τους ακούνε και να κάνουν αυτό που αυτοί χρειάζονται.
Αυτά όμως δεν γίνονται εν κρυπτώ, απαιτούν ανοιχτό διαρκή και ειλικρινή διάλογο χωρίς αποκλεισμούς, αν θέλουμε να αλλάξουμε πραγματικά το εργασιακό-δημιουργικό-ασφαλιστικό πλαίσιο προς όφελός τους. Γιατί το όποιο νέο νομοθετικό πλαίσιο θα καθορίσει τις συνθήκες ζωής και εργασίας για δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους του Πολιτισμού των επόμενων γενεών.
Αυτό απαιτεί σύγχρονες αντιλήψεις, πολιτική βούληση και γενναιότητα.
Περιμένουμε.
ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΚΗΝΟΘΕΤΩΝ
