Δεν ακούγεται κι άσχημα να βρίσκεσαι σε μια επαρχιακή κωμόπολη του Κοσόβου και να πίνεις τον καφέ σου δίπλα στην PJ Harvey, να συζητάς στο ίδιο τραπέζι με την διάσημη Αμερικανίδα μοντέρ της ταινίας «Στην φωλιά του κούκου», Λίνζι Κλίνγκμαν και να θέτεις τα ερωτήματα σου στον σκηνοθέτη Ρίτσαρντ Πιρς, δημιουργό του ανατρεπτικού για την εποχή του ντοκιμαντέρ «Hearts and Minds» (1974), για τον πόλεμο στο Βιετνάμ.
Το Κόσοβο έχει ανάγκη να δείξει στον κόσμο εικόνες πέρα από τον πόλεμο. Και τα καταφέρνει.
Το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ και ταινιών μικρού μήκους Dokufest στο Πρίζρεν (δεύτερη μεγαλύτερη πόλη μετά την πρωτεύουσα Πρίστινα) κλείνει φέτος δεκατρία χρόνια παρουσίας. Περίπου 20.000 άνθρωποι από όλο τον κόσμο επισκέπτονται αυτές τις μέρες την πόλη για να παρακολουθήσουν 237 ταινίες από 56 χώρες, συναυλίες, αλλά και να συμμετάσχουν σε workshops και master classes. Από το 2002 που ξεκίνησε με λιγοστές ταινίες να προβάλλονται στα δυο σινεμά της πόλης, σήμερα, αν και ο μικρός προϋπολογισμός του επιβάλλει αρκετούς αυτοσχεδιασμούς, έχουν διαμορφωθεί ιδιαίτερα απολαυστικοί ανοικτοί χώροι προβολής, όπως στην κοίτη του ποταμού που την διασχίζει και στο Κάστρο της, ενώ το ατμοσφαιρικό παλιό χαμάμ είναι ανοικτό για συναντήσεις.
Από την “εμμονή” του πολέμου ξεφεύγουν και οι Βαλκάνιοι ντοκιμαντερίστες, που φαίνεται να εξελίσσονται και αυξάνονται. Μάλιστα το Φεστιβάλ προσφέρει την ειδική διαγωνιστική κατηγορία «Balkan Dox», στην οποία την φετινή χρονιά συμμετέχει και η Ελληνίδα Νίνα-Μαρία Πασχαλίδου με το βραβευμένο ντοκιμαντέρ «Κισμέτ» που είδαμε και στις ελληνικές αίθουσες. Είδαμε, επιλέξαμε και σας παρουσιάζουμε ντοκιμαντέρ που αξίζει να αναζητήσετε.
Waiting for August / Η ταινία φαβορί για το βραβείο
Αδιαμφισβήτητο φαβορί του Φεστιβάλ, η Ρουμάνα σκηνοθέτιδα Τεοντόαρ Ανα Μιχάι, δίνει το δικό της στίγμα σε ένα κοινωνικό θέμα που «καίει» την πατρίδα της. Μητέρες που μεταναστεύουν για να καθαρίζουν σπίτια, να φροντίζουν ηλικιωμένους και να μεγαλώνουν παιδιά σε άλλες χώρες, αφήνοντας τα δικά τους πίσω, στιγματίζονται για αυτή την «αμέλειά» τους μέσα από συνεχή επικριτικά ρεπορτάζ στα τοπικά βραδινά δελτία ειδήσεων. Είναι όμως πάντα τόσο τραγικές οι συνθήκες; Η σκηνοθέτιδα αναλαμβάνει να δώσει μια άλλη οπτική, λιγότερο «ειδησεογραφική». Πρωταγωνιστές η 15χρονη Τζεορτζιάνα και τα τα έξι αδέλφια της, τα οποία, όταν η μητέρα τους μεταναστεύει στην Ιταλία για να φροντίσει ένα ζευγάρι ηλικιωμένων, αναλαμβάνει να μεγαλώσει. Η Μιχάι αφηγείται επί της οθόνης μια γλυκόπικρη οικογενειακή ιστορία για την παιδικότητα, την απότομη ενηλικίωση και την απουσία της μητέρας. Μυστικό της μαγείας του ντοκιμαντέρ είναι ότι η κάμερα παραμένει «αφανής» δίνοντας χώρο στα παιδιά να κινηθούν, να εκφραστούν ελεύθερα και να «επικοινωνήσουν» τα συναισθήματα τους στο κοινό.
A Fight For / Η επανάσταση που δεν έγινε
Η πιο «βαρετή» επανάσταση που έγινε ποτέ στα Βαλκάνια (ίσως και σε ολόκληρη την υφήλιο) ήταν στην Σλοβενία. Ο Σλοβένος σκηνοθέτης Σάνισα Γκάσικ παρακολουθεί το κίνημα «Occupy» στην Λουμπλιάνα στο τέλος του 2011 και ξετυλίγει το νήμα μιας πολιτικής ανατροπής που φαίνεται ότι δεν θα συμβεί ποτέ. Σκηνές στήνονται έξω από το Χρηματιστήριο, ομάδες συγκεντρώνονται καθημερινά για λαϊκές συνελεύσεις, το Πανεπιστήμιο της πόλης καταλαμβάνεται. Η σπίθα όμως αυτής της απροσδιόριστης αγανάκτησης δεν θα ανάψει κι έξι μήνες μετά τίποτα δεν θα μυρίζει «μπαρούτι». Μπορούν άραγε “επαναστάτες” που υπέστησαν μόλις μια προσωρινή σύλληψη ενός συναγωνιστή τους, που πληρώνουν στο κράτος τις τουαλέτες της κατάληψη και μαζεύουν τα αποτσίγαρα τους στο τέλος κάθε διαδήλωσης να φέρουν την αλλαγή; Υπάρχει επανάσταση χωρίς σύγκρουση; Μην βιαστείτε να απαντήσετε, αν δεν δείτε το τέλος αυτού του καλογυρισμένου ντοκιμαντέρ που θεωρείτε από ορισμένους «λίγο» δημοσιογραφικό.
Evaporating Borders / Σύνορα που εξατμίζονται
Το θέμα είναι κοινό: η παράτυπη μετανάστευση. Oμως η σκηνοθέτιδα Ιβα Ραντιβόζεβιτς, Βόσνια πρόσφυγας και η ίδια, προσεγγίζει την ιστορία «αλλιώς». Σε πρώτη ανάγνωση η ταινία μοιάζει με ένα κολάζ από στιγμιότυπα, στοχασμούς και συνεντεύξεις πάνω στην μετανάστευση στην Κύπρο. Η ιστορία που ξετυλίγεται στην οθόνη φαίνεται εξωτερικά να παραθέτει σε χρονολογική σειρά το τι συμβαίνει στο νησί με την παράτυπη μετανάστευση και ποιες είναι οι επιπτώσεις του φαινομένου για το κατοίκους του. Ομως μια παράλληλη ψυχολογική διεργασία ξεκινά για τον θεατή που όσο περνά η ώρα κάνει τα όρια των απόψεων του για την εθνική ταυτότητα, το κράτος, αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό να μεταβάλλονται. Μια διεργασία που συνεχίζει και μετά το τέλος της ταινίας. Η αφήγηση στην ελληνική γλώσσα αρχικά ξενίζει κυρίως λόγω των συντακτικών ατελειών, όμως στη συνέχεια η συμπάθεια στις ειλικρινείς προθέσεις της αφήγησης σε κερδίζει. Το ντοκιμαντέρ έχει ήδη ταξιδέψει σε αρκετά Φεστιβάλ και αναμένεται να ξεκινήσει έναν κύκλο παρουσιάσεων και σε σχολεία της Κύπρου.
Η Νατάσσα Μπλάτσιου ευχαριστεί το Kosovo Foundation of Open Society για την πρόσκληση.
Tags: DOCUFEST 2014
