Στο «Αουστερλιτς» του Σεργκέι Λοζνίτσα δεν υπάρχουν αφηγητές, δεν υπάρχει σχολιασμός, δεν υπάρχει πουθενά ευθεία κριτική. Και όμως, η παρατηρητικότητα του σκηνοθέτη και ο τρόπος που αφήνει μόνα τους τα πλάνα να αποκαλύψουν την πραγματικότητα είναι πιο καυστική και ακριβής από οποιαδήποτε αφήγηση θα μπορούσε να συνοδεύει τις εικόνες. Ο Λοζνίτσα γνωρίζει ότι δε χρειάζεται να μιλήσει για τη λήθη ή τη σημασία της μνήμης. Αρκεί να σιωπήσει, να στήσει την κάμερα και να αφήσει κοινούς ανθρώπους να ελιχθούν μέσα στον τόπο των παρελθοντικών θηριωδιών για να αποκαλυφθεί η πραγματική σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με τη φρίκη της ιστορίας.
Γυρισμένο στα κατάλοιπα των στρατοπέδων Ζάξενχαουζεν – Οράνιενμπουργκ και του Νταχάου και δανειζόμενο τον τίτλο του από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Β. Γκ. Ζέμπαλντ, το ντοκιμαντέρ του Λοζνίτσα αποτελείται από μια σειρά εκτενών (και αμοντάριστων ως επί το πλείστον) σκηνών, στις οποίες αμέριμνοι τουρίστες επισκέπτονται το πρώην στρατόπεδο με όλη την ελαφρότητα επίσκεψης θεματικού πάρκου, αντιμετωπίζοντας ουσιαστικά το Ολοκαύτωμα ως ατραξιόν και φορώντας τα πιο pop μπλουζάκια τους, με σλόγκαν όπως «Cool ιστορία, αδερφέ» ή «Fucking Fuck Happens» να ξεχωρίζουν μέσα από το πλήθος.
Διαβάστε ακόμα: 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Ο Υπεύθυνος Προγράμματος, Δημήτρης Κερκινός, μοιράζεται τις αναφορές και τους στόχους του
Βέβαια, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς τόσο τυχαία. Ο Λοζνίτσα στήνει με ακρίβεια τα ασπρόμαυρα κάδρα του για να παρακολουθήσει τον κόσμο να εισέρχεται και να εξέρχεται από αυτά (από το αρχικό, ανάποδα φιλμαρισμένο «Arbeit macht frei / Η δουλειά απελευθερώνει» της κεντρικής πύλης μέχρι την επιστροφή στο τέλος στο – σωστά φιλμαρισμένο αυτή τη φορά – ίδιο μέρος για μια εξοντωτική selfie πριν την έξοδο), να τον αποτυπώσει να στήνεται με χάρη μπροστά από τα μέρη της τραγωδίας για να βγει μια άβολη φωτογραφία με προορισμό τα social media, να περιφερθεί με τον τουριστικό εξοπλισμό σαν να παρατηρεί με βαρεμάρα εκθέματα ενός τυχαίου μουσείου και να αστειευτεί χωρίς δεύτερη σκέψη στα μέρη όπου χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους μαυρίζοντας την Ιστορία.
Και όλα αυτά με τη συνοδεία ενός εξαιρετικά φροντισμένου ηχητικού συνόλου που δένει αρμονικά φαινομενικά άσχετους διαλόγους, από τους ψιθύρους των επισκεπτών, τα χαχανητά τους και τις μεταξύ τους συζητήσεις μέχρι τις αφηγήσεις των ξεναγών και τα πολλές φορές απλοϊκά σχόλιά τους («Το Ολοκαύτωμα έγινε βασικά για μικροπολιτικούς, χαζούς λόγους»), για να δημιουργήσει μία συνολική εμπειρία που μέσω της (ασπρόμαυρης) εικόνας και του ήχου προσφέρει στο θεατή όλα τα στοιχεία που χρειάζεται για να κρίνει ο ίδιος όχι απλώς τη συμπεριφορά και τη στάση όσων βλέπει αλλά ενδεχομένως να αναγνωρίσει σε αυτή και τον ίδιο του τον εαυτό. Ο ίδιος ο Λοζνίτσα αποφεύγει να κρίνει εμφανώς. Ουσιαστικά όμως πετάει το μπαλάκι στο θεατή, βάζοντας εκείνον στη δύσκολη θέση της επεξεργασίας.
Διαβάστε ακόμα: 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Το «Cinema Novo» πάλλεται στο ρυθμό του βραζιλιάνικου νέου κύματος
Τι είναι όμως ακριβώς που πρέπει να κρίνει ο θεατής; Είναι η στάση του σύγχρονου ανθρώπου απέναντι στην Ιστορία; Είναι ο τρόπος που πρέπει να συμπεριφέρεται στα μέρη όπου έλαβαν χώρα οι μεγαλύτερες τραγωδίες; Είναι η εμπορευματοποίηση του πολέμου και του θανάτου; Είναι η απώλεια ή η παραποίηση της μνήμης; Είναι απλώς ο τρόπος που παρατηρούμε τα πράγματα γύρω και πίσω μας; Είναι η ανθρώπινη περιέργεια; Είναι η άμυνα απέναντι στη σκοτεινότερη πλευρά του ανθρώπου; Ισως όλα τα προηγούμενα, ίσως τίποτα από αυτά. Ο Λοζνίτσα αποφεύγει να πάρει θέση ακόμα και σε αυτό, αποτυπώνοντας μόνο τα αποτελέσματα και της δικής του παρατήρησης ως τροφή για σκέψη και επεξεργασία του κινηματογραφικού πλέον παρατηρητή.
Αφενός, αυτή η προσέγγιση ανοίγει μια παράδοξη δίοδο επικοινωνίας ανάμεσα στο θεατή και την ταινία, στην οποία ο καθένας αναγνωρίζει υποκειμενικά τα πράγματα που θέλει ο ίδιος να αναγνωρίσει. Από την άλλη πλευρά όμως, στερεί από το «Αουστερλιτς» μια στέρεα δική του φωνή και μια ουσιαστικά τολμηρή τοποθέτηση. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το φιλμ είναι μια ταινία για τον τρόπο που η ανθρωπότητα προσπαθεί να συμφιλιωθεί με την ανθρώπινη κτηνωδία. Θα μπορούσε όμως εξίσου εύκολα να υποστηρίξει ότι το φιλμ προσφέρει την τρανταχτή απόδειξη ότι ο άνθρωπος ξεχνά πολύ εύκολα τα λάθη του. Ο ίδιος ο θεατής θα πρέπει να αποφασίσει ποια ερμηνεία θα επιλέξει τελικά.
Το «Άουστερλιτς» προβάλλεται σε επανάληψη την Παρασκευή, 10 Μαρτίου στις 13:15 στην αίθουσα Φρίντα Λιάππα.
Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διεξάγεται από τις 3 ως τις 12 Μαρτίου 2017. Το Flix βρίσκεται εδώ για να σας μεταφέρει καθημερινά όλα όσα συμβαίνουν μέσα κι έξω από τις αίθουσες.
Διαβάστε ακόμη
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Ο Υπεύθυνος Προγράμματος, Δημήτρης Κερκινός, μοιράζεται τις αναφορές και τους στόχους του
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Το «Cinema Novo» πάλλεται στο ρυθμό του βραζιλιάνικου νέου κύματος
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Τελετή Εναρξης, ολέ, ολέ, ολέ
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: «Πλαστική Κίνα», πλαστικά όνειρα
- 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: «Safari» για γερά στομάχια κάτω από τον ήλιο
- Ενα ντοκιμαντέρ μας συστήνει τον «Αλλο Ανθρωπο» (ελπίζοντας ότι τον κρύβουμε κι εμείς μέσα μας)
- Ενα παιδί - θαύμα στο ρινγκ της ζωής στο «The Wonder Kid» του Γιώργου Παντελεάκη
- 20 ταινίες που περιμένουμε να δούμε στο 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
- Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης κοιτάζει τον κόσμο «με το Βλέμμα του Τζον Μπέρτζερ»
- 19o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Carte blanche στον Δημήτρη Εϊπίδη
- 19o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Αυτές είναι οι ελληνικές ταινίες του προγράμματος
- Food vs. Food: Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έχει νέα, νοστιμότατη ενότητα
- Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης συστήνει τον Βιτάλι Μάνσκι, μια μαχητική φωνή από τη Ρωσία
- Το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης έρχεται μετά μουσικής - και σινεμά
- Ας μιλήσουμε για ντοκιμαντέρ! Μια πρώτη γεύση από το 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
- Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης αποκτά διαγωνιστικό τμήμα για νέους δημιουργούς
