Εχει περάσει μια εβδομάδα από τότε που ο Τζιανφράνκο Ρόζι βρέθηκε στην Αθήνα για την πρεμιέρα του βραβευμένου με τη Χρυσή Αρκτο στο Διεθνές Φεστιβάλ Βερολίνου «Φωτιά στη Θάλασσα» και μίλησε στους δημοσιογράφους για όλα όσα συνάντησε στη Λαμπεντούζα τον ενάμιση χρόνο που έμεινε εκεί, προσπαθώντας να αφουγκραστεί ένα τόπο χωρισμένο στα δύο: στην καθημερινότητα των κατοίκων του, ψαράδων από γενιά σε γενιά και στα κύματα των μεταναστών/προσφύγων που απλώνουν την τραγωδία τους εδώ και χρόνια στα καταγάλανα νερά της Μεσογείου.
Μιλώντας μαζί του, το Flix προσπάθησε να ανιχνεύσει το λόγο για τον οποίο αυτές οι δύο πραγματικότητες δεν συναντιούνται ποτέ μέσα στην ταινία του και όμως βρίσκονται σε ένα συνεχή διάλογο που συγκλονίζει, αλλά και τα πράγματα που θα έπρεπε να γίνουν για να σταματήσει αυτός ο πόλεμος που μαίνεται ακριβώς δίπλα, ίσως και μέσα μας.
Οταν ξεκίνησα να γυρίζω το ντοκιμαντέρ, το φαινόμενο του προσφυγικού δεν είχε πάρει ακόμη τις διαστάσεις που έχει σήμερα. Υπήρχαν μόνο δύο χώρες που ασχολούνταν με αυτό, η Ιταλία και η Ελλάδα. Η Ιταλία πιο πολύ, με εκατοντάδες χιλίαδες ανθρώπους να φτάνουν στα συνορά της μέσα στα τελευταία είκοσι χρόνια. Η υπόλοιπη Ευρώπη πάντα έλεγε πως το πρόβλημα είναι της Ιταλίας. Για πρώτη φορά η Ευρώπη βλέπει τα κύματα των ανθρώπων που φτάνουν στην Ευρώπη και πως δεν υπάρχει τίποτα για να τα σταματήσει. Οντας στο νησί για αρκετό καιρό, κατάλαβα πως έπρεπε να απαθανατίσω μια ιστορική στιγμή. Με κάποιο τρόπο τα γεγονότα με ξεπέρασαν...
Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να φτάσω στη Λαμπεντούζα και να βρω μια άλλη οπτική γωνία γύρω από ένα θέμα, όπως το μεταναστευτικό και το προσφυγικό, που ήταν πλέον καθημερινότητα στις ειδήσεις. Αυτή η οπτική ήταν να δημιουργήσω μια ταυτότητα για το νησί και στη συνέχεια να αφηγηθώ τις ιστορίες ανθρώπων και όχι αριθμών. Και εννοώ τόσο τους πρόσφυγες και τους μετανάστες όσο και τους κατοίκους του νησιού. Το συλλογικό φαντασιακό όλα αυτά τα χρόνια οδηγούσε όλους μας στο άκουσμα «Λαμπεντούζα» να σκεφτόμαστε συνειρμικά «250 πνιγμένοι», «60 που πνίγηκαν έξι μίλια έξω από το νησί», «φωτιά στο κεντρο υποδοχής στο νησί». Κάθε φορα που ηχούσε το λήμμα «Λαμπεντούζα» σκεφτόμασταν ένα τραγικό δυστύχημα. Ηθελα να δώσω μια διαφορετική διάσταση σε ένα τόσο στιγματισμένο τόπο.
Οταν έφτασα στη Λαμπεντούζα είχε δημιουργηθεί το Mare Nostrum, μια πρωτοβουλία της κυβέρνησης που ουσιαστικά μετέφερε τα σύνορα της Ιταλίας απ’ τις ακτές της Λαμπεντούζα στην ανοιχτή θάλασσα. Ετσι, κατά κάποιο τρόπο η άφιξη και διαχείριση των ανθρώπων αυτών απέκτησε θεσμική υφή. Οι μετανάστες έφταναν πλέον αργά τη νύχτα στο νησί, με λεωφορείο στο κέντρο του και από εκεί περνούσαν στην κεντρική Ιταλία. Δεν υπήρχε στην πραγματικότητα επαφή ανάμεσα στους πρόσφυγες/μετανάστες και τους κατοίκους. Κι αυτοί άκουγαν τι συνέβαινε στο νησί τους από τις ειδήσεις. Και το μικρό παιδί δεν ήρθε ποτέ σε επαφή με κανέναν μετανάστη. Οταν όμως κινηματογραφούσα το παιδί έβλεπα πως η εσωτερική του διαθεση έμοιαζε να σχετίζεται με κάτι άλλο. Το άγχος του, το τεμπέλικο μάτι του, έγιναν όλα μεταφορές για το φαινόμενο της μετανάστευσης».
Στα γυρίσματα της ταινίας
H λύση θα έρθει με πολιτική δράση όχι μόνο μίας χώρας, αλλά ολόκληρης της ευρωπαϊκής κοινότητας. Και ίσως και παγκόσμιας. Η Ιταλία κάνει πολλά. Είδα από κοντά το Πολεμικό Ναυτικό να σώζει ανθρώπους κάθε βράδυ με αυτοθυσία και μοναδικό σκοπό να μην πεθάνει κανείς στο νερό. Δεν ξέρω για την Ελλάδα, αλλά η Ιταλία προσπαθεί να αφυπνίσει την υπόλοιπη Ευρώπη απέναντι στο πρόβλημα. Εχουν γίνει μικρά βήματα, αλλά υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος. Σίγουρα η λύση δεν είναι τα κλειστά σύνορα...
Η ταινία δεν επήρεασε στο ελάχιστο την πραγματικότητα. Διότι, λίγες μέρες μετά την πρεμιέρα της ταινίας που έγινε η σύνοδος κορυφής οι αποφάσεις που ελήφθησαν σε ευρωπαϊκό επίπεδο έδειξαν το εντελώς αντίθετο. Ούτε η Ευρώπη συνειδητοποίησε βαθιά το πρόβλημα. Χρησιμοποιήσε ξανά τον όρο «emergency» - μια κατάσταση επείγουσας κρίσης. Κι εγώ θα έλεγα να καταργηθεί από το λεξιλόγιό μας ο όρος «επείγουσα κρίση», γιατί όσο αυτός υπάρχει συνεπάγεται και την υιοθέτηση μέτρων σε πολιτικό επίπεδο που αντιμετωπίζουν την κατάσταση ως κρίσιμη για κάποια χρονική περίοδο, ενώ θα έπρεπε να δούμε το θέμα μακρόπνοοα. Η λύση στο θέμα των προσφύγων θα έπρεπε να είναι ένιαία και ευρωπαϊκή, αν όχι παγκόσμια. Αυτό δεν συμβαίνει, πράγμα που σημαίνει ότι έχουμε μια ήττα της Ευρώπης. Η πολιτική που ασκεί η Ευρωπαϊκή Ενωση αυτή τη στιγμή είναι μια πολιτική μυωπική. Αυτό καταδεικνύει και την ήττα της Ευρώπης.
Διαβάστε και δείτε ακόμη:
- 18o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Για όσους βαρέθηκαν τις ταινίες με τους πρόσφυγες
- O Ιταλός πρωθυπουργός πιστεύει ότι το «Fuocoammare» μπορεί ν΄αλλάξει την συζήτηση για το μεταναστευτικό
- Berlinale 2016: Ο θρίαμβος του Τζιανφράνκο Ρόζι, η ταραγμένη Ευρώπη στο επίκεντρο
- Από το «Game of Thrones» στο προσφυγικό ή όταν η φαντασία συναντά την πιο σκληρή πραγματικότητα
