Κάθεται απέναντί σου με την πραότητα και τη γλυκύτητα μίας γυναίκας που δεν έχει κάνει και τίποτα σπουδαίο - θέλει να σε ρωτήσει εσύ τι κάνεις. Κι όμως, η Πάτρα Αου είναι μία από τις σπουδαιότερες γυναίκες που μπορεί να γνωρίσεις.
Διαβάστε την κριτική του Flix: για το «Ολα Θα Πάνε Καλά» του Ρέι Γιενγκ
Κι αυτό γιατί το παράδειγμά της είναι πηγή αισιοδοξίας και έμπνευσης: η 72χρονη Χονγκονέζα ηθοποιός διανύει μία πορεία κινηματογραφικής καριέρας που ξεκίνησε στα... 68 της χρόνια. Πάλαι ποτέ θεατρική ηθοποιός -τα βράδια, γιατί η «κανονική» της δουλειά ήταν δασκάλα αγγλικών- η Αου αντί να βγει στη σύνταξη πήρε από τα μαλλιά την πρόταση του Ρέι Γιενγκ για να παίξει στην προηγούμενη ταινία του, το «Suk Suk», κι από τότε άλλαξε η ζωή της. Διακρίσεις, βραβεία, φεστιβάλ, ταξίδια, ακόμα περισσότερες προτάσεις.
Τη συναντήσαμε στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης όπου το «Ολα Θα Πάνε Καλά», η δεύτερη ταινία της με τον Γιενγκ, έκανε την ελληνική πρεμιέρα του, ενθουσιάζοντας το κοινό - σε όλα τα πηγαδάκια άκουγες το πόσο συγκίνησε κι άγγιξε τους θεατές αυτή η λεσβιακή ιστορία. Πόσο προβληματίστηκαν βλέποντας το ανθρώπινο ζήτημα πίσω από το ακτιβιστικό. Γιατί το δικαίωμα ισότητας στο γάμο είναι απαραίτητο, αλλιώς σύντροφοι μιας ζωής βρίσκονται στο δρόμο.
Για την Αου, αυτή είναι και η είσοδος στην επικοινωνία με τον θεατή: η ταύτισή του με ένα ζήτημα που δεν πίστευε ποτέ ότι θα έχει οτιδήποτε κοινό. Η έκκληση στην ανθρωπιά του. Για αυτό και αγάπησε το σινεμά του Γιενγκ - ενός γκέι ακτιβιστή σκηνοθέτη, ο οποίος όμως εμπνέεται από την παράδοση του σινεμά του Γιασουτζίρο Οζου. Θέλει η προσωπική ιστορία να αντανακλά την πολιτική, όχι το αντίθετο.
Ως η χήρα σύντροφος που παραγκωνίζεται -νομικά και προσωπικά- μετά το θάνατο της συντρόφου της, δίνετε μία εντυπωσιακή ερμηνεία, χωρίς εξάρσεις, χωρίς υπερβολές. Βουβά μελαγχολική. Πώς βρήκατε τη σωστή τονικότητα για κάτι τέτοιο;
Είναι η δεύτερη φορά που συνεργάζομαι με τον Ρέι (Γιενγκ) και γνωρίζω την προσέγγιση του. Δεν θέλει να υπεραναλύουμε τους χαρακτήρες, τους ρόλους. Θα κάνουμε πρόβες, θα παρατηρήσουμε πράγματα, αλλά δε θα συζητήσουμε όλες τις σκέψεις, ή την συναισθηματική κατάσταση ενός χαρακτήρα. Εμπιστεύεται τους ηθοποιούς του, εμπιστεύεται την διαδικασία και πιστεύει ότι αν το πολυσυζητήσεις, χάνεται ο αυθορμητισμός, η πηγαία αντίδραση του ηθοποιού στο σενάριο.
Οταν δουλέψαμε με τον Ρέι για πρώτη φορά μου μίλησε για τον Γιασουτζίρο Οζου. Μου είπε ότι θέλει οι ταινίες του να έχουν αυτή τη φόρμα, αυτό τον τόνο. Κι ότι αυτή την ενέργεια επιθυμεί κι από τους ηθοποιούς του. Δε χρειάστηκε να τον ξαναρωτήσω ποτέ. Ηξερα τι έπρεπε να κάνω. Αν παρατηρήσετε, στις ταινίες του Οζου οι ήρωες αντιμετωπίζουν τραγωδίες. Όμως δεν σταματούν, γιατί ούτε η ζωή σταματά - προχωράει μπροστά. Δεν ενδιαφέρεται το σύμπαν αν εσύ υποφέρεις. Δεν ξέρω αν έχετε ζήσει απώλειες. Είμαι πλέον αρκετά μεγάλη, έχω πολλές τέτοιες εμπειρίες. Καταλαβαίνεις κάποια στιγμή ότι δεν έχεις κανέναν έλεγχο απέναντι στο θάνατο. Μπορείς να χτυπηθείς κάτω για μέρες, να μη σηκωθείς από το κρεβάτι για εβδομάδες. Η ζωή θα συνεχιστεί. Αυτή την απελπισία, αυτή την παραδοχή ήθελα να εκφράσω στο πρόσωπο μου. Αυτή την ήττα: η ηρωίδα μου μπορεί να ουρλιάζει μέσα της για την αδικία της απώλειας, αλλά ο πόνος της δεν έχει και πολύ σημασία. Δεν θα σταματήσει ο κόσμος. Ο χρόνος τρέχει μπροστά.
Διαβάζοντας για την ταινία, ανακάλυψα ότι ο σκηνοθέτης έκανε εκτενή έρευνα με νομικούς για το θεσμικό πλαίσιο που αφήνει ακάλυπτα τα γκέι και τα λεσβιακά ζευγάρια στο Χονκ Κονγκ, όπως επίσης ήρθε σε επαφή με πολλές περιπτώσεις που κατέφυγαν στη δικαιοσύνη. Εσείς, τον ακολουθήσατε σε αυτό; Συνομιλήσατε με λεσβίες γυναίκες που είχαν τέτοιες εμπειρίες; Ή απλώς εμπιστευτήκατε το σενάριο που ετοίμασε;
Όχι, εγώ βασίστηκα μόνο στο σενάριο. Δεν γνώρισα από κοντά ούτε το συγκεκριμένο ζευγάρι που πολλά στοιχεία από την ιστορία τους, είναι η ιστορία μας. Πρώτον, γιατί ήθελαν και οι ίδιες να παραμείνουν ανώνυμες. Δεύτερον, γιατί ο Ρέι αυτή τη φορά επιθυμούσε ο άξονας της ταινίας να παραμείνει στην προσωπική ιστορία, κι όχι στο ακτιβιστικό κομμάτι. Οπότε αυτό που είδα και σε αυτό στηρίχτηκα ήταν η εναλλακτική οικογένεια των φιλενάδων, των υπόλοιπων λεσβιών. Δεν σε στηρίζει η πραγματική σου οικογένεια; Εχεις τις αδελφές σου. Αυτό μου έδωσε την ώθηση να καταλάβω πολλά.
Επίσης, όσο ο Ρέι τελειοποιούσε το σενάριο, έκανε αρκετές αναγνώσεις του, όπου παραβρέθηκαν λεσβιακά ζευγάρια, αλλά και νομικοί. Ηθελε να είναι σωστός μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Οπότε είχα στα χέρια μου ένα σενάριο που μπορούσα να εμπιστευτώ.
Γνωρίσατε το ζευγάρι, έστω μετά; Ήρθε να δει την ταινία;
Δεν τις γνώρισα όχι. Δεν έχω ιδέα. Πιστεύω πως ναι, είδαν την ταινία. Αλλά ποτέ δεν το έκαναν φανερό, δεν ήρθαν μετά να μας βρουν. Θέλουν να μείνουν ανώνυμες.
Αν παρατηρήσετε, στις ταινίες του Οζου οι ήρωες αντιμετωπίζουν τραγωδίες. Όμως δεν σταματούν, γιατί ούτε η ζωή σταματά - προχωράει μπροστά. Δεν ενδιαφέρεται το σύμπαν αν εσύ υποφέρεις...»
Πόσο έχουν προχωρήσει τα πράγματα μπροστά; Πώς εκλαμβάνει ο κόσμος, η οικογένεια, η γειτονιά, ο επαγγελματικός περίγυρος μία λεσβιακή ή μία γκέι σχέση στον Χονγκ Κονγκ ή στην Κίνα;
Παρόλο που το Χονγκ Κονγκ, ως αποικία, είναι μία μίξη Ανατολής και Δύσης, οι οικογενειακές παραδόσεις μας είναι περισσότερο ριζωμένες στην Κίνα - και, ταυτόχρονα, όχι όσο θα ήταν αποδεκτό από τους Κινέζους. Είμαστε συνεχώς κάπου στο ενδιάμεσο. Όμως, σίγουρα, η οικογένεια ως θεσμός παραμένει κάτι πολύ δυνατό και ιερό. Οι γονείς περιμένουν από τα παιδιά να τους φροντίσουν όταν γεράσουν. Όσο κι αν μεγαλώσεις κι έχεις άλλες υποχρεώσεις, οφείλεις να τους επισκέπτεσαι συχνά, να τηλεφωνείς, να τρως ένα γεύμα με τους γονείς σου κάθε εβδομάδα.
Δεν έχει ψηφιστεί ακόμα νομοθεσία που να επιτρέπει τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών στο Χονγκ Κονγκ. Μάλιστα εκκρεμεί μία μήνυση ενός ζευγαριού που διεκδικεί δικαιώματα - αν αυτό περάσει θα είναι ιστορικό. Πολύ φοβάμαι όμως ότι, όπως παντού στον κόσμο, κι εμείς πάμε πίσω, όχι μπροστά. Φοβάμαι ότι η ισότητα απέναντι στους νόμους θα αργήσει. Παρόλα αυτά όμως, ο κόσμος έχει προχωρήσει. Οι σχέσεις γκέι ζευγαριών είναι πλέον πολύ πιο αποδεκτές από τις οικογένειες τους από ό,τι παλιότερα. Οι νέοι άνθρωποι δεν κρύβονται πια.
Πιστεύετε ότι αυτή η αλλαγή θα φανεί και στο πώς θα προσέλθει το κοινό στην αίθουσα; Θα έρθει με ανοιχτό μυαλό για να δει μία λεσβιακή ιστορία;
Ευτυχώς ο κόσμος έχει προχωρήσει μπροστά. Πριν από λίγα χρόνια, μία τέτοια ταινία θα άνοιγε σε λίγες arthouse αίθουσες του Χονγκ Κονγκ. Σήμερα, παίζουμε και σε multiplex. Οχι, δεν έχουμε καλό box office, αλλά δεν έχει σημασία - ο κόσμος έρχεται να δει την ταινία. Πρώτον, γιατί οι κριτικές γράφουν ότι η καρδιά της ταινίας είναι η οικογένεια, οι σχέσεις. Και, δεύτερον, γιατί στο Χονγκ Κονγκ σοκάρονται λιγότερο από τη σχέση δύο λεσβιών. Αν ήταν δύο γκέι άντρες θα υπήρχε μεγαλύτερο πρόβλημα.
Αυτά στο Χονγκ Κονγκ. Αλλά στην Κίνα;
Ω, η ταινία δε θα παιχτεί στην Κίνα - έχει απαγορευτεί.
Φοβάμαι ότι η ισότητα απέναντι στους νόμους θα αργήσει. Παρόλα αυτά όμως, ο κόσμος έχει προχωρήσει. Οι σχέσεις γκέι ζευγαριών είναι πλέον πολύ πιο αποδεκτές από τις οικογένειες τους από ό,τι παλιότερα. Οι νέοι άνθρωποι δεν κρύβονται πια...»
Το είπατε και κατά τη διάρκεια των ερωτήσεων μετά την προβολή της ταινίας εδώ, στην Ελλάδα: σας ξαφνιάζει πόσο διαφορετικά πράγματα εντυπωσιάζουν θεατές σε διαφορετικά μέρη του κόσμου. Μιλήστε μας λίγο για αυτό. Πώς αντιμετωπίστηκε η ταινία από διαφορετικές χώρες και κουλτούρες;
Τα q&a στις διαφορετικές χώρες που έχει ταξιδέψει η ταινία έχουν μεγάλο ενδιαφέρον. Οταν απαντάω σε ερωτήσεις του κοινού στο Χονγκ Κονγκ μού είναι πιο εύκολο. Είναι στη γλώσσα μου, ξέρω την κουλτούρα, τις περιμένω τις ερωτήσεις. Οταν όμως είμαι στην Ευρώπη ή στην Αμερική, με εκπλήσσουν. Ενας κόσμος που σκέφτεται διαφορετικά, έχει άλλες αντιλήψεις, έχει ξεπεράσει πράγματα εδώ και δεκαετίες, σού απευθύνει μία ερώτηση που δεν έχεις σκεφτεί ποτέ. Αυτό όμως είναι και η περιουσία της ταινίας. Οταν το σινεμά προκαλεί τη ζωή, γιατί μπορεί η ζωή να έχει μείνει πίσω. Αγαπώ πολύ τη διαδικασία του q&a γιατί μαθαίνω κι εγώ, προβληματίζομαι, επικοινωνώ με τον κόσμο.
Στην Ελλάδα για παράδειγμα μου έκαναν πολλές πολιτικές ερωτήσεις. Ισως γιατί περάσατε το νόμο για τα ομόφυλα ζευγάρια πολύ πρόσφατα. Ευτυχώς στο Χονγκ Κονγκ έχω κάνει πολλά q&a με τον Ρέι, ο οποίος είναι δικηγόρος (πριν εγκαταλείψει το επάγγελμα για να αφοσιωθεί στο σινεμά) οπότε ήξερα να απαντήσω κάποια πράγματα. Στο Ισραήλ ή τη Γαλλία ή την Αμερική με ρωτούσαν εντελώς διαφορετικά πράγματα. Τους ενδιέφερα εγώ και πώς ξεκίνησα την καριέρα μου στο σινεμά στα 68 μου χρόνια. Σήμερα είμαι 72 χρονών και τους έκανε τρομακτική εντύπωση που άλλαξα τη ρότα της ζωής μου και ήθελαν να μάθουν αν έχω κάποια συμβουλή για τους συνομηλίκους μου σε όλο τον κόσμο…
Η αλήθεια είναι ότι κι εγώ ήθελα να σας το ρωτήσω αυτό. Είναι πολύ σπάνιο και εξαιρετικά ελπιδοφόρο ένας άνθρωπος, ιδιαίτερα μια γυναίκα, να μπορεί να ανανεώνει την καριέρα της σε ηλικία που συνήθως μας βάζουν στο περιθώριο, θεωρούν ότι τελειώσαμε…
Είχα μία ιδιαίτερη πορεία στην καριέρα μου. Στα νεανικά μου χρόνια ήμουν θεατρική ηθοποιός στο Χονγκ Κονγκ. Μετακόμισα στην Αμερική όπου έμεινα για 2 δεκαετίες και δεν δούλεψα ποτέ ως ηθοποιός. Στα 50 μου επέστρεψα στο Χονγκ Κονγκ κι έπρεπε να βρω μια δουλειά για να ζήσω. Έκανα λοιπόν αυτό που είχα σπουδάσει - έγινα καθηγήτρια αγγλικών. Στον ελεύθερο χρόνο μου όμως συμμετείχα σε θεατρικές παραστάσεις, σε μικρά συνοικιακά θέατρα. Για 12 χρόνια το έκανα αυτό, με ελάχιστο ύπνο - τελείωνα την μία δουλειά και έτρεχα στην άλλη. Πήρα σύνταξη στα 64 χρόνια μου και συνέχισα μόνο το θέατρο. Τότε με βρήκε ο Ρέι - του είχε προτείνει ένας casting director να με τσεκάρει γιατί έψαχνε μία μεγαλύτερη γυναίκα για το ρόλο της συζύγου στο «Suk Suk». Κι έτσι άλλαξε η καριέρα μου και η ζωή μου.
Ελπίζω το σινεμά να φροντίσει ώστε όλα να πάνε καλά. Είναι πολύ δύσκολο γιατί σε αυτή την αλλαγή έπαιζε μεγάλο ρόλο και η αίθουσα. Να βλέπεις μία ταινία ανάμεσα σε εκατοντάδες ακόμα ανθρώπους και οι καρδιές να συντονίζονται σε χαρά ή συγκίνηση. Αν τις βλέπεις από το σπίτι, πάλι επικοινωνούν το μήνυμα τους σίγουρα, αλλά χάνονται και πολλά άλλα...»
Ηταν δύσκολο για εσάς να περάσετε από το θέατρο στο σινεμά;
Ηταν κάτι το εντελώς διαφορετικό. Πίστευα ότι θα κάνουμε πρόβες για μήνες κι εμείς πήγαμε γύρισμα σχεδόν αμέσως. Στο Χονγκ Κονγκ μία ταινία γυρίζεται σε 24 μέρες, δεν έχει την πολυτέλεια για πρόβες. Επίσης, ως θεατρική ηθοποιός είχα συνηθίσει σε μεγαλύτερη ενέργεια, σε ένα ισχυρότερο bravado. Τώρα έπρεπε να μάθω να κατεβάζω τους τόνους, να μην φωνάζω τις ερμηνείες μου. Μελέτησα πολύ τις ταινίες του Οζου, η συμβουλή του Ρέι ήταν πολύτιμη.
Το σινεμά του Oζου το κουβαλάμε ακόμα καθώς μάς έχει δώσει σημαντικά μαθήματα ανθρωπιάς. Πιστεύετε ότι το σινεμά μπορεί να αλλάξει τον κόσμο; Να ανοίξει τα μάτια και τις καρδιές και τον πολύτιμο διάλογο για τέτοια κοινωνικά θέματα; «Θα Πάνε Ολα Καλά»;
Το ελπίζω. Ελπίζω το σινεμά να φροντίσει ώστε όλα να πάνε καλά. Είναι πολύ δύσκολο γιατί σε αυτή την αλλαγή έπαιζε μεγάλο ρόλο και η αίθουσα. Να βλέπεις μία ταινία ανάμεσα σε εκατοντάδες ακόμα ανθρώπους και οι καρδιές να συντονίζονται σε χαρά ή συγκίνηση. Αν τις βλέπεις από το σπίτι, πάλι επικοινωνούν το μήνυμα τους σίγουρα, αλλά χάνονται και πολλά άλλα. Ελπίζω ότι κάποια στιγμή ο κόσμος θα κουραστεί από την τόση μοναξιά, την απομόνωση που φέρνει μαζί της η κάθε νέα τεχνολογία. Και θα αναζητήσει την παρέα της αίθουσας. Το ελπίζω και το εύχομαι.
Το «Ολα Θα Πάνε Καλά» προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες από την Πέμπτη 6 Φεβρουαρίου από την One From The Heart