Από το κουνγκ φου στο σκάκι, από την κλασική μουσική στη φωτογραφία, κι από την πληροφορική στην αρχαία τραγωδία, η προϋπηρεσία του Κωνσταντίνου Ζαρμακούπη μοιάζει αρκούντως πολυσυλλεκτική, καθιστώντας τον μια μάλλον απρόσμενη επιλογή για τη διοργάνωση ενός αφιερώματος για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ινγκμαρ Μπέργκμαν. Αυτό ακριβώς, όμως, είναι ίσως που τον κάνει και τον κατάλληλο άνθρωπο για να το αντιμετωπίσει με έναν τρόπο διαφορετικό απ’ ότι ένα συνηθισμένο κινηματογραφικό αφιέρωμα.
Φωτογράφος και μουσικός ο ίδιος, επιμελείται στο Ρομάντσο, από τις 26 έως τις 29 Απριλίου, ένα αφιέρωμα που έχει ως αφετηρία την Τριλογία της Σιωπής του Μπέργκμαν, για να προσκαλέσει (και προκαλέσει) στη συνέχεια δημιουργούς κι ερμηνευτές από διαφορετικά καλλιτεχνικά μέσα να μοιραστούν με το κοινό τη σχέση τους με τη σιωπή. Ετσι, τις προβολές των τριών ταινιών του Μπέργκμαν («Μέσα από τον Σπασμένο Καθρέφτη», «Χειμωνιάτικο Φως», «Η Σιωπή») θα πλαισιώσουν περφόρμανς χορού, ομιλίες, συναυλίες, καθώς και μια έκθεση φωτογραφίας, που επιχειρούν να ανοίξουν έναν δημιουργικό διάλογο με το έργο του σκηνοθέτη.
Εμπνευστής του αφιερώματος, ο Κωνσταντίνος Ζαρμακούπης μίλησε στο Flix για τις ιδέες που γέννησαν την Τριλογία της Σιωπής, τη δική του γνωριμία και σχέση με το έργο του Μπέργκμαν, την ανεκτίμητη αξία της σιωπής και όλα όσα το κοινό θα ακούσει και θα δει στο ιδιόμορφο αυτό φεστιβάλ.
Διαβάστε ακόμη: Με έμπνευση τη Σιωπή του Ινγκμαρ Μπέργκμαν
Πώς ακριβώς προέκυψε η ιδέα πίσω από το Φεστιβάλ για την Τριλογία της Σιωπής;
Η βαθύτερη ανάγκη που έχουμε σαν άνθρωποι να μοιραζόμαστε αυτά που αγαπάμε με τους γύρω μας. Στην αρχή, τα πράγματα που ανακαλύπτουμε θέλουμε να τα κρατάμε για τον εαυτό μας, δίνοντάς τους προσωπική και μοναδική χροιά. Επειτα από λίγο, μας διακατέχει η ανάγκη να συζητήσουμε γι’ αυτά και να συγκινηθούμε μαζί με τους φίλους μας. Ετσι αποκτάει μεγαλύτερη υπόσταση το έργο καθαυτό, η σχέση μας μαζί του, αλλά κι αυτή με τους φίλους μας. Κι επειδή πάντα θέλουμε να κάνουμε καινούργιους φίλους, κάνουμε και αντίστοιχα φεστιβάλ.
Γιατί Μπέργκμαν σήμερα; Με ποιον τρόπο πιστεύεις ότι το έργο του παραμένει διαχρονικό;
Γιατί στα μάτια μου είναι κλασικός. Και κάθε κλασικός παραμένει «σύγχρονος». Στην προσπάθειά του να εκφράσει τη δική του αλήθεια, αλήθεια μιας εποχής, τυχαίνει η αλήθεια αυτή να είναι και κομμάτι της αλήθειας άλλων εποχών. Γι’ αυτό είναι και μεγάλος. Ο άνθρωπος πάντα παλεύει με τα φαντάσματα του θανάτου, του έρωτα και του θεού. Και πόσο μάλλον στις μέρες μας, έχοντας περισσότερη πληροφορία και λιγότερο γνώση, αδυνατεί ακόμη περισσότερο να δώσει απαντήσεις πιστευτές σε αυτά τα κοινά φαντάσματα.
φωτό: Κωνσταντίνος Ζαρμακούπης
Σε σχέση με τα προγενέστερα και πιο ανάλαφρα «Καλοκαίρι με τη Μόνικα» και «Καλοκαιρινό Ιντερλούδιο» ή τα διάσημα αριστουργήματα του Μπέργκμαν, όπως «Η Ενατη Σφραγίδα», οι «Αγριες Φράουλες», η πειραματική «Περσόνα» και η επικών διαστάσεων τοιχογραφία του «Φάννυ και Αλέξανδρος», η Τριλογία της Σιωπής παραμένει συγκριτικά παραγνωρισμένη και παρεξηγημένη από πολλούς ως «δύστροπη» και «ψυχρή». Πώς και αποφασίσατε να γίνει αυτό ακριβώς το κομμάτι της φιλμογραφίας του η αφετηρία για τον δικό σας φόρο τιμής;
Την Τριλογία της Σιωπής θα την χαρακτήριζα περισσότερο σκοτεινή παρά δύστροπη και ψυχρή.
Το ότι ένα έργο είναι σκοτεινό δεν σημαίνει πως είναι πιο δύσκολο για τον θεατή. Δύσκολο για τον θεατή είναι ο εαυτός του. Γι’ αυτό, τις περισσότερες φορές, ορθά επιλέγουμε να δούμε ένα έργο που θα μας διασκεδάσει. Η Τριλογία της Σιωπής απαιτεί από τον θεατή την παρουσία του. Θα τον δυσκολέψει γιατί θα τον φέρει αντιμέτωπο με την αμφιβολία του και την ανασφάλειά του. Η δυσκολία στα έργα αυτά εκεί έγκειται. Οταν ένα έργο είναι σκοτεινό, είναι πιο κοντά στην τραγικότητα της ανθρώπινης φύσης, που αν την αποδεχτούμε θα γίνουμε λίγο πιο χαρούμενοι.
Με ποια λογική έγινε η διαδικασία επιλογής των καλλιτεχνών που συμμετέχουν στο φεστιβάλ;
Κριτήρια δεν υπήρχαν. Ή μάλλον τέθηκαν υποσυνείδητα, μόνα τους. Ηταν άνθρωποι που ήθελα να έρθω σε επαφή μαζί τους, λόγω του έργου τους και του χαρακτήρα τους. Καλλιτέχνες που έχουν ως κύριο στοιχείο την απλότητα. Και αναζητούν τη δική τους αλήθεια, προσπαθώντας να απαντήσουν στις δικές τους ανάγκες κι όχι σε αυτές ενός πρότζεκτ ή ενός κόνσεπτ που αγωνιωδώς προσπαθούν να εξυπηρετήσουν οι περισσότεροι σήμερα. Ολοι οι συμμετέχοντες στο φεστιβάλ αυτό αγωνιωδώς προσπαθούν να εκπληρώσουν το δικό τους πρότζεκτ, που δεν έχει τίτλο, παραμένει διαχρονικό και μερικές φορές βρίσκουν μερικές πτυχές αυτού να τις φωτίσουν φέρνοντάς τες σε επαφή με το κοινό.
φωτό: Κωνσταντίνος Ζαρμακούπης
Είσαι πρωτίστως φωτογράφος και μουσικός. Υπάρχουν εκλεκτικές συγγένειες που βλέπεις στη δουλειά σου και στο έργο του Μπέργκμαν, και πού ακριβώς πιστεύεις ότι συναντιούνται οι τέχνες αυτές στο σινεμά του;
Δεν τολμώ να σκεφτώ κάποιο κομμάτι της δουλειάς μου που να μπορεί να έρθει σε διάλογο έστω με κάποιο στοιχείο από το έργο του Μπέργκμαν. Υποθέτω, έχουν χαραχτεί εσωτερικά μου οι αξεπέραστοι φωτισμοί του Σβεν Νίκβιστ. Είναι τόσο απλοί που δεν αντιλαμβάνεσαι πως υπάρχει μελέτη πίσω από αυτούς, ενώ ταυτοχρόνως γίνεται μία ανεξήγητη υπέρβαση. Ισως αυτό να είναι που με συγκινεί ιδιαιτέρως στο έργο του Μπέργκμαν. Πως ενώ παραμένει τόσο γήινος κι ανθρώπινος, με ανεπαίσθητα στοιχεία υπερβατικά, βρίσκεται σε διαρκή διάλογο με αυτά. Πως με έναν περιορισμένο αριθμό φωνών εξερευνάται η ουσία πολλών μοτίβων. Στοιχεία που θα ήθελα να μην τα ξεχνάω όσο φωτογραφίζω ή συνθέτω.
Ποια ήταν η πρώτη σου γνωριμία με ταινία του Μπέργκμαν;
Οπως οι περισσότεροι, νομίζω, είχα δει την «Εβδομη Σφραγίδα». Ενα έργο που δεν με άγγιξε. Ελλειπε η ροή που ένιωσα στις επόμενες ταινίες του. Αλλά εντόπισα στοιχεία που με ώθησαν να τον ψάξω κι άλλο. Στην επόμενη ταινία που είδα, τις «Αγριες Φράουλες», έγινε μια μικρή αποκάλυψη. Μέχρι που είχα την αξεπέραστη εμπειρία, με το «Χειμωνιάτικο Φως». Για μένα, η ταινία αυτή αποτελεί παράδειγμα για οποιονδήποτε καλλιτέχνη. Πώς με ελάχιστα μέσα κι εργαλεία υπάρχει ένα έργο μοναδικής ροής κι απλότητας. Αμεσο, κατανοητό. Τόσο ουσιώδες που το καθιστά κλασικό στην ιστορία της τέχνης, μέσα από τα δικά μου μάτια.
φωτό: Κωνσταντίνος Ζαρμακούπης
Τι ακριβώς θέλεις να συναντήσει ο θεατής / ακροατής που θα έρθει στο Φεστιβάλ της Τριλογίας;
Να συναντήσει τα έργα. Να τους αφιερώσει το χρόνο του τη στιγμή που θα είναι εκεί. Ο αρχικός λόγος που με κινητοποίησε για να υλοποιηθεί το φεστιβάλ ήταν να έρθει σε επαφή ένα ευρύ κι ετερόκλητο κοινό με έργα που δυστυχώς δεν τους δίνει χώρο και χρόνο επειδή τον φοβίζουν εξαρχής. Πάντα υπάρχει η αύρα πως ο Μπέργκμαν είναι βαρύς και τρομαχτικά δυσνόητος, ή η κλασική μουσική είναι για να σου κάνει παρέα πριν κοιμηθείς ή όταν θέλεις να χαλαρώσεις. Η κλασική μουσική είναι για να σε κάνει να αισθανθείς όμορφος. Και γι’ αυτό χρειάζεται από εμάς, σαν οργάνωση του φεστιβάλ, η σωστή επιλογή των έργων (όχι εικοσάλεπτες σονάτες που απαιτούν πολυετή εξοικείωση), καθώς κι ο σωστός τρόπος μετάδοσης. Δεν χρειαζόμαστε τη βαθιά αίσθηση περισυλλογής κι αυστηρότητας που διακατέχει τις περισσότερες αίθουσες συναυλιών. Το πιάνο θα είναι στο ίδιο επίπεδο με το κοινό και οι θεατές θα κάθονται αμφιθεατρικά του πιανίστα, λέγοντας ο κάθε μουσικός τις σκέψεις του για το έργο που εκτελεί. Παράλληλα, στην ίδια αίθουσα, ποιητές, σκηνοθέτες και μουσικοί θα συμμετέχουν σε συζητήσεις, μακριά από ακαδημαϊκές διαλέξεις, σε μια ζωντανή κουβέντα δίχως συγκεκριμένο τίτλο, δίνοντας έτσι την ελευθερία η συζήτηση να οδηγηθεί από τις ανάγκες των ομιλητών και του κοινού.
Τι σημαίνει για σένα σιωπή;
Η σιωπή θα είναι πάντα το έδαφος του λόγου και της μουσικής. Το έδαφος που μόλις το βρουν εύκαιρο τα συναισθήματα κι οι σκέψεις, κάνουν ξέφρενο πάρτι προκαλώντας ανυπόφορο θόρυβο. Θέλει πολύ κόπο για να φτιάξεις σιωπή. Μέχρι στιγμής, την πετυχαίνω το καλοκαίρι, όταν ξαπλώνω δίπλα από τα κύματα ακούγοντας τον ήχο αυτών ή όταν στέκομαι ανάμεσα στα δέντρα σε κάποιο βουνό εισπνέοντας τη φύση. Είναι κάτι που παραμένει εκεί. Αυτό που δεν παραμένει και χάνεται συχνά είναι όταν πλαγιάζω στο στήθος ενός κοριτσιού ή όταν αφήνομαι στα χέρια μιας αγκαλιάς. Κι επειδή δεν διαρκεί, γι’ αυτό το αναζητώ.
φωτό: Κωνσταντίνος Ζαρμακούπης
Info
Τριλογία της Σιωπής: 26 έως 29 Απριλίου
BIOS Ρομάντσο (Αναξαγόρα 3-5, τηλ: 2167003325)
Εναρξη φεστιβάλ (26 Απριλίου): Ελεύθερη είσοδος
Είσοδος ημέρας (27, 28, 29 Απριλίου): 7 ευρώ
Είσοδος τριημέρου: 15 ευρώ
Διαβάστε ακόμη
- «Μια Αιωνιότητα κι ένας Αιώνας» για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ινγκμαρ Μπέργκμαν
- Μόνο στη Σουηδία: Ενα ντοκιμαντέρ για τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του Ινγκμαρ Μπέργκμαν κοιτάζει τη σκοτεινή του πλευρά
- «64 Minutes with Rebecca»: Ενα χαμένο σενάριο του Ινγκμαρ Μπέργκμαν γίνεται ταινία από μια πρώην ανταγωνίστριά του
- Ταινίες για ένα αξέχαστο καλοκαίρι #9: «Καλοκαίρι με τη Μόνικα» του Ινγκμαρ Μπέργκμαν
- Ολοι και όλα για τον Μπέργκμαν!
- Ο Ινγκμαρ Μπέργκμαν έβλεπε...«Ghostbusters»!
