Η έκτη μέρα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης θύμισε πως δεν υπάρχει τίποτα πιο δυνατό από τις ίδιες τις ταινίες.
Μετά από (σκοτεινές) ημέρες που είχαν ξεκινήσει πριν το Φεστιβάλ, με τις αντιδράσεις που προκάλεσε η αφίσα της ταινίας της Ελίνας Ψύκου «Αδέσποτα Κορμιά» και κορύφωση το τραγικό περιστατικό με το λιντσάρισμα των δύο non-binary ατόμων στην Πλατεία Αριστοτέλους (και όσα ακολούθησαν), το ίδιο το Φεστιβάλ και η δύναμη των ταινιών έβαλαν τα πράγματα στη θέση τους.
Με μια ανακοίνωση που θα θεωρούσες ότι δεν θα κυκλοφορούσε από έναν δημόσιο οργανισμό, η Γενική Διευθύντρια του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, Ελίζ Ζαλαντό απάντησε στον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης ο οποίος ζήτησε την απαγόρευση της αφίσας της ταινίας «Αδέσποτα Κορμιά» της Ελίνας Ψύκου, φιλοτεχνημένη από τον Νίκο Πάστρα.
Διαβάστε την εδώ αυτούσια:
Παναγιώτατε,
Διάβασα με προσοχή την επιστολή που μου αποστείλατε, η οποία καθόλου δεν μευπέβαλε σε ταλαιπωρία- όπως πολύ ευγενικά αναφέρετε. Εν αντιθέσει, χάρηκα πουμου κοινοποιήσατε τις εξόχως ενδιαφέρουσες απόψεις σας.Καταρχάς, σας ευχαριστώ για τις θερμές ευχές σας για την επιτυχία του 26ου ΦεστιβάλΝτοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, καθώς και για το γεγονός ότι «σας γεμίζουν χαρά καιελπίδα οι καλλιτεχνικές μας δραστηριότητες, οι πρωτοβουλίες μας για ενίσχυση τηςκινηματογραφικής κοινότητας, οι συναντήσεις δημιουργών και καλλιτεχνών – ιδίωςνέων».
Το κεντρικό θέμα της επιστολής σας είναι το ντοκιμαντέρ της κ. Ελίνας ΨύκουΑδέσποτα κορμιά που συμμετέχει στο Διεθνές Διαγωνιστικό του φετινού μας Φεστιβάλ.Θα χαρώ να συναντηθούμε μετά το τέλος του Φεστιβάλ μας και να συζητήσουμε απόκοντά αυτό το θέμα. Μέχρι τότε επιτρέψτε μου να σας εκφράσω κι εγώ, με φιλόκαλη καιειλικρινή διάθεση, μερικές σκέψεις που έκανα κατά την ανάγνωση της επιστολής σας.Στην πραγματικότητα οι σκέψεις μου εδράζονται σε δύο άξονες. Ο πρώτος είναικαθαρά νομικός και δικαιοκρατικός.
Όπως πολύ σωστά αναφέρετε, το ντοκιμαντέρ της κ. Ψύκου «εξερευνά τη σωματικήαυτονομία στην Ευρώπη των πολλών ελευθεριών». Σας προσκαλούμε στην προβολήγια να διαπιστώσετε ιδίοις όμμασι ότι το ντοκιμαντέρ αυτό διατρέχεται από την επιθυμίατης δημιουργού να καταγράψει τις αγωνίες ανθρώπων που υποφέρουν διότιπεριορίζεται η ελευθερία τους.
Ως γυναίκα, μητέρα και εργαζόμενη, βλέπω κι εγώ με ανησυχία ότι ο κόσμος, εν έτει2024, μοιάζει να πηγαίνει πίσω. Η βία, οι επιθέσεις κατά των γυναικών, οιγυναικοκτονίες αυξάνονται συνεχώς. Αυξάνονται και οι επιθέσεις κατά αδυνάτων καιδιαφορετικών. Μόλις χθες στην πλατεία Αριστοτέλους, μια ανάσα από την έδρα τουΦεστιβάλ μας, είδαμε με φρίκη και αγανάκτηση μια αήθη και βίαιη επίθεση εναντίον δυοδιεμφυλικών ατόμων, τα οποία διασώθηκαν καθαρά από τύχη. Αυξάνονται επίσης τααπολυταρχικά καθεστώτα που περιορίζουν την ελευθερία, καταπατούν βασικάανθρώπινα δικαιώματα και αμφισβητούν την έννοια της Δημοκρατίας.
Η Δημοκρατία είναι ένας θεσμός υπέροχος που μας καλεί να συμβιώνουμε με άτομα,τα οποία ενδεχομένως έχουν διαφορετικές απόψεις από τις δικές μας. Αν αυτές οιαπόψεις δεν κηρύσσουν το μίσος και δεν καλούν σε παράνομες πράξεις, αν δεναπειλούν τις θεμελιώδεις αρχές της ελευθερίας και της Δημοκρατίας κι αν δενπαραβαίνουν τους υπάρχοντες νόμους, τότε οφείλουμε να τις ακούμε μέσα στο πλαίσιομιας κοινωνίας αποδοχής και αγάπης.
Κατανοώ ότι η διαφημιστική αφίσα της ταινίας Αδέσποτα Κορμιά εκφράζει ίσωςαπόψεις αντίθετες από τις δικές σας. Το ίδιο είμαι σίγουρη ότι συμβαίνει και με άλλακαλλιτεχνικά έργα που παρουσιάζονται σε κινηματογραφικές αίθουσες, τηλεοπτικούςσταθμούς, αίθουσες τέχνης και μουσεία. Μα κι εγώ όμως βλέπω έργα που δεν μουαρέσουν και ακούω απόψεις που είναι αντίθετες στις δικές μου. Σε καμία περίπτωσηόμως δεν θα μπορούσα να ζητήσω την απαγόρευσή τους, ή την απόσυρσή τους, διότιαυτό αντίκειται στο Κράτος Δικαίου.
Το ίδιο συμβαίνει και με την αφίσα της ταινίας Αδέσποτα Κορμιά. Ως καλλιτεχνικό έργομπορεί να διαβαστεί με πολλούς τρόπους και να προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις.Χωρίς να έχουμε καμία σχέση με τη δημιουργία της, έχουμε ακούσει στο Φεστιβάλπολλές διαφορετικές απόψεις: από θετικές και εγκωμιαστικές, έως προσβλητικές καιαπειλητικές.
Όμως ούτε εγώ ούτε κανείς άλλος επίσημος φορέας μπορεί να την απαγορεύσει απότη στιγμή που δεν παραβιάζει το Σύνταγμα και τους νόμους.Αντιλαμβάνομαι λοιπόν τον προβληματισμό σας για τη συγκεκριμένη αφίσα. Σαςπαρακαλώ, όμως, να κατανοήσετε κι εσείς ότι οι πράξεις απαγόρευσης ή λογοκρισίαςείναι αντίθετες όχι μόνο στις αξίες μου αλλά και αντίθετες στους νόμους του κράτουςμας.
Υπάρχει όμως κι ένας δεύτερος άξονας πάνω στον οποίο εδράζονται οι σκέψεις μου, κιαυτός είναι περισσότερο θεωρητικός.
Μου γράφετε ότι τα τελευταία χρόνια διάφοροι καλλιτέχνες «χρησιμοποιούν τα ιεράΠρόσωπα της Πίστης για να διαφημίσουν εκδηλώσεις και δημιουργήματα τέχνης,υπερβαίνοντας τα όρια της κακόβουλης πρόκλησης και της κακοποιητικής πρόθεσης».
Η αλήθεια είναι ότι συμβαίνει και αυτό, όχι όμως με την αφίσα της κ. Ψύκου, η οποίαδεν πιστεύω ότι προσβάλλει «την ελεύθερη διάθεση της αγάπης μας για τον Χριστό,την Εκκλησία Του και τα ιερά Πρόσωπα της Πίστης μας». Δεν υπάρχει κάτιπροσβλητικό ή χλευαστικό σε αυτή την αφίσα. Δεν ακολουθεί βεβαίως τη γνωστήεκκλησιαστική τεχνοτροπία, όμως εκατοντάδες καλλιτέχνες από την Αναγέννηση ως τιςμέρες μας χρησιμοποίησαν διαφορετικές τεχνοτροπίες για να απεικονίσουν τα Πάθητου Χριστού και να τα ταυτίσουν αλληγορικά με τις αγωνίες των αενάως πασχόντωνανθρώπων. Πιστεύω δηλαδή ότι η συγκεκριμένη αφίσα, όπως μου γράφετε κι εσείς, επιδιώκει «την ψυχική ανάταση και Ανάσταση, την αποκατάσταση του ανθρώπου στοπρωτόκτιστο κάλλος της Θεότητος.»
Επιτρέψτε μου τέλος, Παναγιώτατε, να εκφράσω την άποψη ότι ο Σταυρός του Κυρίουδεν είναι μόνον ένα σύμβολο πίστης, μια απλή εικόνα που αναπαράγεται στατικά ανάτους αιώνες, αλλά και ένας συμπεριληπτικός τόπος και ένας εν κινήσει τρόπος πουαγκαλιάζει τον πεπτοκώτα άνθρωπο, τον πάσχοντα άνθρωπο, τον εσαεί ξένο, τονοποίο οφείλουμε να υποδεχόμαστε με ταπεινότητα, κατανόηση και αγάπη. Με τον ίδιοτρόπο που υποδεχθήκαμε τον Ιησού με τα παρακάτω λόγια του Ύμνου:
«δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ἵνα κρύψω ἐν τάφῳ, ὃς ὡς ξένος οὐκ ἔχει τὴν κεφαλὴν ποῦκλίνῃ»
Με βαθιά εκτίμηση,
Ελίζ Ζαλαντό
Γενική Διευθύντρια
Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Και λίγο αργότερα, η προβολή της ταινίας «Αδέσποτα Κορμιά» που μετά από προληπτικές κινήσεις της πόλης και της Αστυνομίας έγινε σε απόλυτη ηρεμία - παρά τους ελάχιστους συγκεντρωμένους έξω από το Ολύμπιον - καταχειροκροτήθηκε για την ίδια την ουσία μιας ταινίας που μιλάει για την αυτοδιαθεση, την ελευθερία της έκφρασης, τη σημασία του να διεκδικείς δικαιώματα σε μια δημοκρατία.
«Χαίρομαι πολύ που η ταινία κάνει την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης», δήλωσε η Ελίνα Ψύκου στην αρχή της προβολής, μιλώντας για το πόσο υποστηρικτηκοί και υπέροχοι υπήρξαν όλοι οι άνθρωποι του Φεστιβάλ και της κοινότητας.
«Το σώμα μας, όπως λέει η Γκάια στην αρχή της ταινίας, είναι πολιτικό και το σώμα μας πρέπει να είναι ελεύθερο. Απλώς, ταυτόχρονα, διερωτώμαι πόσες φορές νομίζουμε ότι είναι ελεύθερο και τελικά δεν είναι, είναι δέσμιο κάποιου πράγματος που ίσως δεν αντιλαμβανόμαστε, η ελευθερία δεν είναι πάντα προφανής.
Το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διεξάγεται φέτος από τις 7 μέχρι και τις 17 Μαρτίου. Το Flix βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και σας μεταφέρει όλα όσα συμβαίνουν μέσα κι έξω από τις αίθουσες.
Αποστολή στη Θεσσαλονίκη: Λήδα Γαλανού, Βένα Γεωργακόπουλου, Ρόμπυ Εκσιέλ, Μανώλης Κρανάκης
Λίγο πριν, σε μια work in progress προβολή είδαμε την «Καρδιά του Ταύρου» της Εύας Στεφανή, το ντοκιμαντέρ που ολοκληρώνει σε λίγο καιρό για τις πρόβες του «Εγκάρσιου Προσανατολισμού» του Δημήτρη Παπαϊωάννου το 2021, εν μέσω πανδημίας. Ενα αποκαλυπτικό προτρέτο του Δημήτρη Παπαϊώάννου, σε παραγωγή του Onassis Stegi, που μέσα από το βλέμμα της Στεφανή γίνεται φυσικά κάτι περισσότερο από το πορτρέτο ενός καλλιτέχνη.
Μετά το τέλος της προβολής, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου δήλωσε ότι επέλεξε για το ντοκιμαντέρ την Εύα Στεφανή όχι επειδή γνωρίζονται πολλά χρόνια αλλά κυρίως γιατί εκτιμά και θαυμάζει τη δουλειά της. Μοναδικός όρος στο ντοκιμαντέρ ήταν ο «πρωταγωνιστής» του να έχει το δικαίωμα να αφαιρέσει πράγματα που θεωρεί ιδιωτικά και δεν είναι σίγουρος ότι θα ήθελε να γίνουν δημόσια. «Εχω μια αντίληψη για το τι είναι ιδιωτικό και τι δημόσιο και όλα αυτά τα χρόνια προσπαθώ να βρω τον τρόπο να κάνω το ιδιωτικό δημόσιο.»
(φωτό: Χρήστος Χριστοδούλου)
(φωτό: Motion Team)
(φωτό: Χρήστος Χριστοδούλου)
(φωτό: Χρήστος Χριστοδούλου)
(φωτό: Χρήστος Χριστοδούλου)
Το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διεξάγεται φέτος από τις 7 μέχρι και τις 17 Μαρτίου. Το Flix βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και σας μεταφέρει όλα όσα συμβαίνουν μέσα κι έξω από τις αίθουσες. Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site του Φεστιβάλ, στη σελίδα του στο Facebook και στο λογαριασμό του στο Instagram.
Το Flix βλέπει και γράφει ταινίες από το πρόγραμμα του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Αδέσποτα Κορμιά της Ελίνας Ψύκου
«Κορμί μου, επιλογή μου»: πόσο ρετρό ακούγεται το σύνθημα υπέρ των αμβλώσεων, σε μια Ευρώπη όπου η καθεμιά, ο καθένας, το καθένα, δεν νομιμοποιείται να επιλέξει πώς θα συνεργαστεί μ' αυτό το κορμί, τουλάχιστον όχι στον τόπο όπου ζει. Αυτό είναι, λίγο-πολύ, το ταξίδι όπου μάς ξεναγεί το ντοκιμαντέρ της Ελίνας Ψύκου (πρώτο εγχείρημά της στο είδος μετά τα μυθοπλαστικά «Η Αιώνια Επιστροφή του Αντώνη Παρασκευά» και «Ο Γιος της Σοφίας»), που μετά το Διεθνές Διαγωνιστικό του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης παίρνει κι αυτό το δρόμο του για το CHP:DOX της Κοπεγχάγης.
Η Ρόμπιν είναι έγκυος, αλλά δεν θέλει να γίνει μητέρα. Η Κατερίνα και η Γκάια θέλουν να κάνουν παιδί, αλλά δεν μπορούν να συλλάβουν. Η Κική πάσχει από μια νευρολογική ασθένεια ανίατη και θα ήθελε η ζωή της να τελειώσει τώρα, με αξιοπρέπεια. Κι η Αναστασία αναρωτιέται αν έχει μεγαλύτερο νόημα να βοηθήσεις κάποιον να ζήσει ή να φύγει. Η άμβλωση, η τεχνητή γονιμοποίηση και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία ηγούνται μιας πομπής που, σαν σαν το φιδάκι που παίζαμε παιδιά, διανύει καμπυλωτά τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, φεύγοντας απ' όπου η αυτοδιάθεση απαγορεύεται, αναζητώντας τα μέρη που μπορούν να στηρίξουν την ανθρώπινη επιλογή. Σ' ένα πολιτισμικό, κοινωνικό και οικονομικό σύνολο που κηρύττει, συλλογικά, την ελευθερία, αλλά την εφαρμόζει επιλεκτικά.
Το στοίχημα της Ψύκου είναι τεράστιο: να διατυπώσει σωστά και με ακρίβεια τα θέματά της. Να μην εργαλειοποιήσει τις ηρωίδες και τους ήρωές της. Να φροντίσει ώστε, από τη μια να εκφράσει την άποψή της, από την άλλη να προβάλλει, πάντα, και την αντίθετη. Να μην προσβάλλει, να μην εκθέσει, να μην κριτικάρει, να μην εκμεταλλευτεί. Να είναι δίκαιη, αλλά μαζί και παθιασμένη. Και, κυρίως, αυτά όλα να τα κάνει ταινία, έργο τεκμηρίωσης αλλά και τέχνης, με παλμό και σεβασμό στην εικόνα. Και τα καταφέρνει εξαιρετικά. Το ντοκιμαντέρ της διατρέχει όλη την γκάμα από το χιούμορ, τη γραφικότητα των ποπ τελετουργικών, της κουλτούρας του 21ου αιώνα, ως τη βαθιά πληγή, την πίκρα, την υπαρξιακή απορία ή βεβαιότητα που σε ωθεί ν' αποφασίσεις όχι μόνο αν και πότε θα φέρεις έναν άνθρωπο στον κόσμο, αλλά και πότε θα φύγεις από αυτόν. Είναι εκπαιδευτική, αστεία, βαθιά συγκινητική, είναι θρίλερ και ταινία καταδίωξης, είναι γροθιά στο στομάχι και ανεξέλεγκτο κλάμα. Είναι σινεμά και ευαγγέλιο.
Κι είναι και έκπληξη. Γιατί ερευνά και παίζει και με τα στερεότυπα του «καλλιεργημένου» κοινού, τραβώντας τακτικά το χαλί κάτω από τα πόδια όσων θεωρούν εαυτούς ανοιχτόμυαλους. Κυρίως, φυσικά, στο ζήτημα της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας, εκεί όπου το πνεύμα πρέπει να νικήσει το σώμα, όπου η απόφαση (η ύψιστη, γιατί μεγαλύτερή της δεν υπάρχει), παγιδεύεται στην μπαναλιτέ της τεχνολογίας, της χημείας, της καθημερινότητας. Το στοίχημα η Ψύκου το κερδίζει γιατί καταφέρνει αυτό: να υποτάξει στην τέχνη του σινεμά την αλήθεια της ζωής, της ελευθερίας και του θανάτου, με τρόπο οικείο και ψύχραιμο. Και με λίγη ποπ που κάνει το φάρμακο να μη μοιάζει τόσο πικρό. Φυσικά αυτή είναι μια ταινία για τη γυναίκα, όμως κυρίως γιατί η γυναίκα φέρει στο σώμα της τον άνθρωπο - αν θέλει. Κι είναι μια ταινία καθολικού ανθρωπισμού, έστω κι αν προκάλεσε το μένος των ορθοδόξων φονταμενταλιστών. Ενα κινηματογραφικό κορμί που ανήκει σε μια ικανότατη δέσποινα.
Λήδα Γαλανού
Η ταινία προβάλλεται σε επανάληψη την Πέμπτη, 14 Μαρτίου, στις 14.30 στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης, ενώ είναι ήδη διαθέσιμη online, μέχρι και τις 22 Μαρτίου, στην πλατφόρμα του Φεστιβάλ.
Η Καρδιά του Ταύρου της Εύας Στέφανη
Η Εύα Στεφανή ξεκίνησε να κινηματογραφεί τις πρόβες του «Εγκάρσιου Προσανατολισμού» του Δημήτρη Παπαϊωάννου ένα σχεδόν χρόνο μετά την έναρξη τους. Οι πρόβες θα συνέχιζαν σχεδόν στο διηνεκές, όσο η πανδημία κρατούσε κλειστά τα θέατρα και σε ένα βασανιστικό λίμπο κάθε καλλιτεχνική και μη ανθρώπινη δραστηριότητα. Μπαίνοντας μέσα στην κεντρική σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση με την κάμερα της, η Εύα Στεφανή μπήκε μέσα σε ένα μικρόκοσμο που αφηγούνταν (ή προσπαθούσε να αφηγηθεί) καθημερινά τη δική του ιστορία, φτιαγμένη από υλικά που λίγο είχαν να κάνουν με την παγκόσμια τρομακτική συνθήκη του εγκλεισμού;
Ή μήπως όχι;
Μήπως ο εγκλεισμός και οι τεχνικές της αντιμετώπισης του έπαιξαν ρόλο όχι μόνο στην απόφαση να συνεχίζουν οι πρόβες μέχρι νεωτέρας, αλλά τελικά και στην ίδια την τελική παράσταση; Μήπως αυτή η εξωγενής συνθήκη δεν έμενε έξω από την κλειστή πόρτα των προβών αλλά έδωσε το στίγμα της και στο τελικό αποτέλεσμα ενός ντοκιμαντέρ καλειδοσκοπικού και τελικά κλειστοφοβικού - καθώς καταγράφει την προετοιμασία μιας παράστασης και δεν βγαίνει παρά σπάνια εκτός από την πλατεία, τη σκηνή, τα καμαρίνια και τους διαδρόμους των θεάτρων.
Ή μήπως όχι;
Δεν υπάρχουν απαντήσεις. Ο.τι είναι ο «Εγκάρσιος Προσανατολισμός» είναι αυτό που βλέπεις, αλλά κυρίως αυτό που νιώθεις βλέποντας την παράσταση. Όσο και να αναλύσεις ή να εξηγήσεις τίποτα δεν είναι πιο δυνατό από αυτό που βλέπεις. Ο, τι είναι η «Καρδιά του Ταύρου» είναι αυτό που βλέπεις, αλλά κυρίως αυτό που νιώθεις βλέποντας το ντοκιμαντέρ. Όσο και να αναλύσεις ή να εξηγήσεις τίποτα δεν είναι πιο δυνατό από αυτό που βλέπεις. Ότι είναι ο Δημήτρης Παπαϊωάννου είναι αυτό που βλέπεις αλλά κυρίως αυτό που νιώθεις βλέποντας τον να κοιτάζει με μυωπικό βλέμμα τις πρόβες, τα λυμένα κορδόνια στο παπούτσι ενός από τους χορευτές του, το χριστουγεννιάτικο special της Μαράια Κάρεϊ.
Η «Καρδιά του Ταύρου» είναι ακόμη ένα κομμάτι στο έργο της Εύας Στεφανή, φτιαγμένο με το ίδιο διεισδυτικό βλέμμα αλλά και την ελαφρότητα της αν-οικειότητας με τη οποία παρατηρεί τους ανθρώπους και τα πράγματα. Φαινομενικά είναι ένα ντοκιμαντέρ για τις πρόβες μιας παράστασης και στη διαδρομή γίνεται ένα πορτρέτο ενός ανθρώπου που «σκιτσάρεται» και «σβήνεται» την ώρα που δημιουργείται σε μια παράδοξη, συναρπαστική, live εκδοχή μιας ευρύτερης μαγνητοσκόπησης εικόνων, ήχων και εμπειριών.
Στην πραγματικότητα «Η Καρδιά του Ταύρου» είναι κάτι άλλο και από αυτά τα δύο, απροσδιόριστο ακόμη και όταν πιστεύεις ότι το έχεις ανακαλύψει. Μια σπουδή πάνω στο backstage, ένα δοκίμιο πάνω στον ανδρισμό, ένα παιχνίδι με την παιδική ηλικία, η ιστορία ενός αγοριού που χάνει τον πατέρα του, ένα κόμικ που γράφει διαρκώς «συνεχίζεται στο επόμενο», μια δοκιμή πάνω στο πως μπορείς να προσομοιώσεις το ανθρώπινο βλέμμα όταν αυτό προσπαθεί να συλλάβει έννοιες άπιαστες, ίσως ακόμη μη διαμορφωμένες - μέχρι και μη γνωστές.
Ο τόνος είναι μελαγχολικός, κλειστοφοβικός αλλά όχι όπως νιώθεις στην αρχή μόνο ως κάτι τρομακτικό, αλλά και ως κάτι που καθώς περνά η ώρα σε κρατά ασφαλή, ανάμεσα σε ανθρώπους που αγαπάς, οικογένειες που επιλέγεις. Ο λόγος είναι πυκνός, αλλά όχι εξομολογητικός. Έχει τη ροή της διαρκούς πρόβας, όχι μόνο για μια παράσταση αλλά ίσως και για την ίδια τη ζωή. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου δεν ανοίγεται όπως ίσως θα περίμενε κανείς απέναντι σε μια κάμερα που τον σέβεται/θαυμάζει/παρατηρεί/παίζει μαζί του. Όσα δεν λέει όμως βρίσκονται στα βλέμματα, τις σιωπές, τις μικρές εκρήξεις αναμνήσεων και το λάιτ (πόσο ειρωνικά, πόσο συγκινητικά, πόσο αληθινά) μοτίφ ενός πατέρα που φεύγει κι όμως βρίσκεται παντού από την αρχή της ταινίας μέχρι και το τέλος της.
Η «Καρδιά του Ταύρου» είναι μια ιστορία αγάπης. Ενός αγοριού που έκανε κόμικς και ενός κοριτσιού που κινηματογραφούσε πεζοδρόμια. Η «Καρδία του Ταύρου» είναι η ένωση των δύο βλεμμάτων τους - το καθένα να κοιτάζει για πρώτη φορά την Τέχνη του άλλου. Μια ιστορία ενηλικίωσης.
Μανώλης Κρανάκης
Η ταινία προβλήθηκε σε work in progress
Αζήτητοι της Μαριάννας Οικονόμου
Η φυματίωση, με όλες τις τραγικές της επιπτώσεις στον άρρωστο (απομόνωση σε σανατόριο και σχεδόν βέβαιος θάνατος ) και στην οικογένειά του (κοινωνικό στίγμα λόγω της μεγάλης μεταδοτικότητας της νόσου) δεν είναι και τόσο μακρινή υπόθεση για την ελληνική κοινωνία. Μέχρι να υπάρξει καλή θεραπευτική αγωγή (στρεπτομυκίνη) και να αρχίσει να παρέχεται δωρεάν από το κράτος φτάσαμε στη δεκαετία του ’70. Είχε προλάβει να εγγραφεί στη συλλογική μας συνείδηση το τραύμα της «φθίσης». Το πένθος χιλιάδων οικογενειών. Η Μαρία Πολυδούρη. Και, φυσικά, η Σωτηρία, το εθνικό μας σανατόριο από το 1905, που ιδρύθηκε. Ο,τι πλησιέστερο σε Μαγικό Βουνό διέθεταν οι φτωχοί και λαικοί άνθρωποι για να αναπνέουν καθαρό αέρα και να έχουν στοιχειώδη περίθαλψη.
Οι «Αζήτητοι», το νέο ντοκιμαντέρ της Μαριάννας Οικονόμου («Όταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες», «The Greek Bar Jacket» κ.ά), που συμμετέχει στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα, σ΄αυτές ακριβώς τις μαύρες δεκαετίες μάς επιστρέφει – η χειρότερη του ‘40. Χωρίς πρόγραμμα, τυχαία, έπεσε στα χέρια της ένα δυσβάσταχτο «λαβράκι». Μια βροχερή μέρα του 2015, δυό γυναίκες που εργάζονταν στο ραφείο της Σωτηρίας, ανακάλυψαν πετάμενες μέσα στις λάσπες 30 βαλίτσες γεμάτες από 350 μικρά, καλοφτιαγμένα χάρτινα πακετάκια με τα απομεινάρια πεθαμένων φυματικών. Σπαραχτικά γράμματα από γονείς, γυναίκες, άνδρες ,αδέλφια και παιδιά. Φωτογραφίες, ταυτότητες, ποιήματα, ζωγραφιές, ανεπίδοτες ερωτικές επιστολές, ακόμα και ένα βαλσάκι σε παρτιτούρα… Κάθε πακετάκι και μια ανθρώπινη τραγωδία. Κάποιες στοργικές νοσοκόμες συνέλεγαν τα προσωπικά τους αντικείμενα για να σταλούν στους συγγενείς τους. Δεν έφταναν πάντα στα χέρια τους, όπως άλλωστε, ακόμα πιο φρικτό, τα ίδια τα σώματά τους. Τάφηκαν σε ομαδικούς τάφους, που βρίσκονται ακόμα, άγνωστο πού ακριβώς, στις αχανείς εκτάσεις της Σωτηρίας.
Οι ευαίσθητες μοδίστρες κινητοποίησαν το νοσοκομείο (ο γιατρός Φώτης Βλαστός παίρνει μέρος στην ταινία, ανέβηκε και στη Θεσσαλονίκη) και άρχισε επιχείρηση διάσωσης, καταγραφής και ψηφιοποίησης του υλικού από τις βαλίτσες. Για ένα μελλοντικό μουσείο της «Σωτηρίας». Επιασε δουλειά και η «τυχερή» Οικονόμου για ένα σύνθετο και δύσκολο ντοκιμαντέρ, που δεν αρκείται στο παρελθόν, αλλά ξαναδίνει «ζωή» στους φυματικούς , συνδέοντας τρείς από αυτούς με την οικογένειά τους. Σήμερα.
Αυτή είναι και η ιδιαίτερη πινελιά, η υπεραξία των «Αζήτητων». Θα μπορούσε κάλλιστα η Οικονόμου να αρκεστεί στα ντοκουμέντα -διαθέτει, άλλωστε, ένα σπαραχτικό υλικό, πλήθος από ιστορίες και δυνατά πρωταγωνιστικά πρόσωπα. Θα έκανε τότε ένα καλό, τυπικό, αναμενόμενο, γεμάτο συναίσθημα ντοκιμαντέρ. Όμως, όχι. Μια ακόμα επιχείρηση με σασπένς και αγωνία ξεκινά. Επίμονα τηλεφωνήματα σε απομακρυσμένα χωριά, δημοτολόγια και υπηρεσίες. Αδιέξοδο. Μόνο τρείς επιζώντες ανακαλύπτει τελικά η Οικονόμου, αλλά φτάνουν και περισσεύουν, τους έφερε και στη Θεσσαλονίκη, τον ένα από τη Γαλλία. Είναι ο Αντωνάκης, που δεν έμαθε ποτέ γιατί πέθανε ο μπαμπάς του (έπρεπε να μείνει μυστικό το στίγμα της φθίσης). Είναι και ο Νικόλας, που παίρνει στα χέρια την παρτιτούρα του μουσικού μπαμπά του, τη δίνει στο δικό του παιδί να την παίξει, ο ίδιος δεν ξέρει νότες, αλλά τραγουδάει έναν δικό του, δημοτικοφανή αμανέ για τον χαμένο του πατέρα. Η δική τους συντριβή μπροστά στην κάμερα δεν κάνει τους «Αζήτητους» εύκολη υπόθεση για τους θεατές. Μα ποιο καλό ντοκιμαντέρ είναι;
Βένα Γεωργακοπούλου
H ταινία προβάλλεται σε επανάληψη στις 13 Μαρτίου στις 15.00 στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης και είναι διαθέσιμη ήδη online στην πλατφόρμα του Φεστιβάλ.
Tack της Βάνια Τέρνερ
Σε συνέντευξη της που δημοσιεύτηκε το Δεκέμβριο του 2020 και στα πλαίσια διαδικτυακής ημερίδας τον Ιανουάριο του 2021, η ολυμπιονίκης Σοφία Μπεκατώρου κατήγγειλε τη σεξουαλική κακοποίηση που είχε υποστεί το 1998 από τον εν ενεργεία (τη στιγμή της καταγγελίας) αντιπρόεδρο της Ελληνικής Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας και εκπρόσωπο της στην Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπής Αριστείδης Αδαμόπουλο.
Η απόφαση της υπήρξε καθοριστική όχι μόνο για ό,τι θα ακολουθούσε ως γέννηση του ελληνικού #metoo με το σπάσιμο σιωπής γυναικών που κατήγγειλαν περιστατικά κακοποίησης στους χώρους εργασίας, αλλά και επειδή η ιστορία της υπήρξε το «δείγμα» γύρω από τις απαντήσεις που χρειάζεται κανείς να δώσει στις αντιδραστικές ερωτήσεις - με εξάρχουσα το «γιατί τώρα;» - που συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να «προκαλούν» την αυθεντικότητα παρόμοιων εγχειρημάτων.
Αυτή είναι η μία ηρωίδα του «Tack», του πρώτου μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ της Βάνια Τέρνερ που γνωρίσαμε με το «Girlhood» - σε συνσκηνοθεσία με την Μαρία Σιδηροπούλου, το 2021. Η άλλη είναι η Αμαλία, μια νεαρή αθλήτρια της ιστιοπλοΐας που με αφορμή το θάρρος της Σοφίας Μπεκατώρου κατήγγειλε τον δικό της προπονητή που την κακοποιούσε από τα 11 μέχρι και τα 13 της χρόνια, οδηγώντας τον σε αυτό που θα ήταν η πρώτη δίκη #metoo στην Ελλάδα.
Υπάρχει και ένας τρίτος πρωταγωνιστής που είναι η αίθουσα του δικαστηρίου, εδώ στο ρόλο μιας μικρογραφίας μιας κοινωνίας που προσπαθεί με κάθε τρόπο να αναχαιτίσει την ορμή της Αμαλίας, να ανατρέψει τα γεγονότα, να υποβιβάσει τη σημασία της απόφασης της και να την εξαντλήσει, τόσο ψυχικά όσο και τελικά σωματικά από τις διαρκείς αναβολές και καθυστερήσεις.
Με την κάμερα διαρκώς ανοιχτή και με μια παρατήρηση που δεν εξαντλεί τα όρια της περιέργειας, παραμένοντας ευθαρσώς στο πλευρό της Αμαλίας, η Βάνια Τέρνερ τέμνει τις παράλληλες ζωές των δύο γυναικών σε αυτό που είναι σχεδόν ό,τι χρειάζεται να γνωρίζει κανείς για το #metoo στην Ελλάδα, απαλλαγμένο από το θόρυβο των κοινωνικών δικτύων και της γρήγορης, ημιμαθούς, εύκολης κρίσης μιας υποκριτικής, συντηρητικής κοινωνίας.
Ο ρυθμός του είναι αυτός ενός δικαστικού θρίλερ, στο κέντρο του όμως βρίσκεται η ανθρώπινη διάσταση μιας απόφασης που μοιρασμένη ανάμεσα σε δύο γενιές - και με σκηνές έως και πολύ δύσκολες που η Τέρνερ καταφέρνει να καταγράψει με διακριτικότητα, σεβασμό, αλλά κι αυτή με αποθέματα θάρρους - αναδεικνύει το βαθύτερο τραύμα που που παραμένει κρυμμένο διαχρονικά στα στάσιμα νερά της ελληνικής κοινωνίας. Και που απαιτείται ένα αποφασιστικό tack που στη γλώσσα της ιστιοπλοίας σημαίνει αναστροφή προς την επιθυμητή κατεύθυνση για να, ίσως, αρχίσει κάτι να αλλάζει.
Μανώλης Κρανάκης
Το «Tack» προβάλλεται στις 13 Μαρτίου στις 14.00 στην αίθουσα Σταύρος Τορνές και είναι ήδη διαθέσιμο online στην πλατόφρμα του Φεστιβάλ.
Το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης διεξάγεται φέτος από τις 7 μέχρι και τις 17 Μαρτίου. Το Flix βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και σας μεταφέρει όλα όσα συμβαίνουν μέσα κι έξω από τις αίθουσες. Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες στο επίσημο site του Φεστιβάλ, στη σελίδα του στο Facebook και στο λογαριασμό του στο Instagram.
