Oλα ήταν έτοιμα στις 10 Μαϊου του 1968 για την 21η διοργάνωση του Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών και η Κρουαζέτ υποδεχόταν για άλλη μια χρονιά την αφρόκρεμα του παγκόσμιου σινεμά για δύο εβδομάδες προβολών, με συμμετοχές από όλο τον κόσμο.
Τίποτα δεν φαινόταν να επισκιάζει για την ώρα την εύρυθμη λειτουργία του Φεστιβάλ και ο Πρόεδρός του Ρομπέρ Φαβρ Λε Μπρε διαβεβαίωνε πως όλα θα έβαιναν καλώς μέχρι τη λήξη του στις 24 Μαΐου, παρά τις απεργιακές κινητοποιήσεις, που είχαν παραλύσει τη χώρα, και τη μαζική αναταραχή στο Παρίσι. Μια παρέα σκηνοθετών ωστόσο κι ένα ολόκληρο έθνος σε αναβρασμό είχαν διαφορετική άποψη.
Πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής είχε οριστεί ο 68χρονος τότε συγγραφέας και μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Αντρέ Σαμσόν, μια (μάλλον ειρωνικά, ειδικά ενόψει όσων έμελλε να ακολουθήσουν) συντηρητική επιλογή, ενώ ανάμεσα στα ετερόκλητα μέλη της βρίσκονταν διασημότητες και φτασμένοι καλλιτέχνες, όπως η Μόνικα Βίτι, ο Ρομάν Πολάνσκι κι ο Λουί Μαλ, αλλά και πιο περίεργες επιλογές όπως ο σκηνοθέτης Τέρενς Γιανγκ, γνωστός κυρίως για τις ταινίες του Τζέιμς Μποντ που σκηνοθέτησε με τον Σον Κόνερι, ο Ρώσος ποιητής Ρόμπερτ Ροζντεστβένσκι κι ένας άσημος φοιτητής από τη Σουηδία με το όνομα Γιαν Νορντλάντερ.
Αφιέρωμα | Μάης '68 | Ο Κώστας Γαβράς μιλάει στο Flix για τον Μάη που χρειαζόμαστε
Στις Κάννες το 1968 ήταν ανάμεσα σε άλλους, ο Ρομάν Πολάνσκι με την Σάρον Τέιτ...
..ο Λουί Μαλ και η Μόνικα Βίτι (εδώ με τον Ρόμαν Πολάνσκι)...
... η Τζέιν Μπίρκιν με τον Τζορτζ Χάρισον...
Ανάμεσα στις 28 ταινίες που διεκδικούσαν το «Μεγάλο Βραβείο του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου», όπως ονομαζόταν εκείνη την περίοδο η κορυφαία διάκριση των Καννών, συγκαταλέγονταν δημιουργίες σκηνοθετών που θα άφηναν τελικά το στίγμα τους στο χρόνο, όπως το «Φωτια, πυροσβέστες» του Μίλος Φόρμαν, το «Je t’ aime, je t’ aime» του Αλέν Ρενέ, το «Peppermint Frappé» του Κάρλος Σάουρα, το «Πετούλια» του Ρίταρντ Λέστερ, το «Κορίτσι με τη Μοτοσικλέτα» του Τζακ Κάρντιφ, το «Κουρονέκο» του Κανέτο Σίντο και τα «The Red and the White» και «The Confrontation» του Μίκλος Γιαντσό (διπλή συμμετοχή για τον μεγάλο Ούγγρο σκηνοθέτη), ενώ το Επίσημο Διαγωνιστικό συμπλήρωναν μεταξύ άλλων συμμετοχές από τη Δανία, την Ιταλία, τη Σοβιετική Ένωση, την Γιουγκοσλαβία και το Ισραήλ, που έχουν δικαίως ή αδίκως ξεχαστεί στις μέρες μας.
Η επίσημη πρεμιέρα είχε την καθιερωμένη λάμψη που άξιζε στο μεγαλύτερο κινηματογραφικό φεστιβάλ του κόσμου, πόσο μάλλον όταν η ταινία έναρξης ήταν η ίσως πιο εμβληματική υπερπαραγωγή στην ιστορία, το «Οσα Παίρνει ο Ανεμος» του Βίκτορ Φλέμινγκ σε μια επετειακή προβολή με αναπαλαιωμένη κόπια και με οικοδέσποινα την απαστράπτουσα και ήδη εδώ και μια δεκαετία Πριγκίπισα του Μονακό Γκρέις Κέλι.
Αφιέρωμα | Μάης '68 | Ο Νίκος Θεοδοσίου μαρτυρά «δύο ή τρία πράγματα που ξέρει γι’ αυτήν»
Τα παρατράγουδα, ωστόσο, θα ξεκινήσουν την αμέσως επόμενη ημέρα, όταν η Ενωση Κριτικών Κινηματογράφου της Γαλλίας ζητήσει από τους διοργανωτές να σταματήσουν οι προβολές στις 12 του Μάη, ως ένδειξη συμπαράστασης στη γενική εθνική απεργία που είχε προκηρυχθεί. Το αίτημα δεν γίνεται φυσικά δεκτό κι ο Ρομπερ Φαβρ Λε Μπρε δηλώνει ότι οι προβολές θα συνεχιστούν κανονικά, εκτός αν προκύψει «ανωτέρα βία». Πού να ήξερε ότι τα λόγια του θα ήταν προφητικά.
Μια ομάδα φοιτητών πραγματοποιεί καθιστική διαμαρτυρία στην είσοδο του Παλέ στις 13 Μαϊου, ούτε αυτό όμως πτοεί τους διοργανωτές και οι προβολές συνεχίζονται κανονικά, παρά το γεγονός ότι τα δύο τρίτα του εργατικού δυναμικού της χώρας βρίσκονται πλέον σε απεργία και η ατμόσφαιρα μυρίζει μπαρούτι. Το πανεπιστήμιο της Σορβόνης βρίκεται υπό κατάληψη και οι καθημερινές οδομαχίες στο Παρίσι κορυφώνονται με τη Νύχτα των Οδοφραγμάτων, στη διάρκεια της οποίας αστυνομικοί εισβάλλουν στο οχυρωμένο από φοιτητές Καρτιέ Λατέν.
Την ίδια ημέρα στο Παρίσι, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των τεχνικών κινηματογράφου αποφασίζουν γενική απεργία όλων των στούντιο, ενώ το παράδειγμά τους ακολουθούν και οι φοιτητές των κινηματογραφικών σχολών που έμπλεοι ενθουσιασμού και μαχητικότητας δηλώνουν με τη σειρά τους πως ήρθε η ώρα το Φεστιβάλ των Καννών να λάβει τέλος.
Η λαίλαπα της επανάστασης είναι έτοιμη πλέον να σαρώσει (και) τις Κάννες και πρωτεργάτες στο να φέρουν εις πέρας αυτή την αποστολή είναι οι δύο κυρίαρχες μορφές της Νουβέλ Βαγκ, ο Φρανσουά Τριφό κι ο Ζαν Λικ Γκοντάρ, οι οποίοι καταφτάνουν στην Κρουαζέτ τις 17 Μαϊου με ξεκάθαρο στόχο να προκαλέσουν τη διακοπή της διοργάνωσης. Oπως δήλωσε ο Τριφό, άλλωστε, όταν όλα είχαν ήδη τελειώσει: «Σε μια χώρα χωρίς αεροπλάνα και τρένα, που σύντομα θα έμενε χωρίς τσιγάρα και βενζίνη, το να συνεχιστεί αυτό το Φεστιβάλ θα ήταν γελοίο».
Με πρόσχημα την απόλυση του αγαπημένου των Cahiers du Cinema, αλλά και σύσσωμης της σινεφίλ κοινότητας του Παρισιού, διευθυντή της Ταινιοθήκης Ανρί Λανγκλουά από τον Υπουργό Πολιτισμού Αντρέ Μαλρό και τη σύσταση μιας επιτροπής υπεράσπισης, συγκαλείται το πρωί της 18ης Μαϊου η Γενική Συνέλευση του Κινηματογράφου στην αίθουσα Ζαν Κοκτό, όπου γρήγορα αποκαλύπτεται ο πραγματικός σκοπός της συνάθροισης.
Η υπόθεση Λανγκλουά μετατρέπεται γρήγορα από τους Τριφό και Γκοντάρ σε «πολιτική διαμαρτυρία για την αναγκαιότητα διακοπής του Φεστιβάλ σε ένδειξη συμπαράστασης προς τους εργαζόμενους και τους φοιτητές κι ως επίθεση στην απαρχαιωμένη γαλλική κινηματογραφική βιομηχανία, η οποία προτιμά το εμπόριο σε βάρος της τέχνης».
Ο Λουί Μαλ, μέλος της κριτικής επιτροπής και παρών στη συνέλευση, δηλώνει πως παραιτείται από τη θέση του κι ο Τριφό ανακοινώνει πως ο Αλέν Ρενέ αποσύρει την ταινία του από το Διαγωνιστικό. Το ντόμινο μόλις έχει αρχίσει και μέσα στις επόμενες ώρες ανακοινώνουν την παραίτησή τους οι επιφυλακτικοί αρχικά Μόνικα Βίτι και Ρομάν Πολάνσκι, ενώ την απόσυρση των ταινιών τους αποφασίζουν και οι Μίλος Φόρμαν, Ρίτσαρντ Λέστερ και Κάρλος Σάουρα.
Αφιέρωμα | Μάης '68 | Οι καρτ-ποστάλ του Ροβήρου Μανθούλη και του Νίκου Παναγιωτόπουλου
Στην επίσημη προβολή του «Peppermint Frappé», της ταινίας του Κάρλος Σάουρα στην Grande Salle στις τρεις το απόγευμα εκείνης της ημέρας θα κορυφωθεί συμβολικά αλλά και ουσιαστικά το σαμποτάζ και θα ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση για να λάβει το 21ο Φεστιβάλ το πρόωρο τέλος του.
Σύσσωμη η συνέλευση έχει μεταβεί εκεί και λιγο πριν την έναρξη ο Γκοντάρ κι ο Τριφό ανακοινώνουν την οριστική παύση των προβολών.
Ακολουθούν σουρεαλιστικές σκηνές. Παρά την ανακοίνωση και μέσα στη γενική οχλοβοή, η προβολή ξεκινά και τότε είναι που τριάντα άτομα, μεταξύ των οποίων οι πρωτεργάτες Τριφό και Γκοντάρ, ο Ζαν Πιερ Λεό, αλλά και ο σκηνοθέτης της ταινίας Κάρλος Σάουρα μαζί με την πρωταγωνίστρια, μούσα και τότε σύντροφό του Τζεραλντίν Τσάπλιν ορμούν στη σκηνή και κρέμονται από τις κουρτίνες της αυλαίας, προκειμένου αυτές να μην ανοίξουν.
Τα φλας αστράφτουν μέσα στο σκοτάδι προκειμένου να απαθανατίσουν τις ιστορικές σκηνές που διαδραματίζονται: ο Γκοντάρ δέχεται ένα χτύπημα και χάνει τα γυαλιά του, ενώ ωρύεται εξαπολύοντας αφορισμούς και μύδρους, ο Τριφό πέφτει στο έδαφος, ενώ η Τσάπλιν παίρνει το μικρόφωνο για να διαμαρτυρηθεί για την παράνομη προβολή της ταινίας την ίδια ώρα που στη μεγάλη οθόνη εμφανίζεται το πρόσωπό της.
Ανάμεσα σε σφυρίγματα κι επευφημίες και με τα σώματα των διαδηλωτών να ρίχνουν τη σκιά τους στην οθόνη, είναι προφανές ότι η προβολή δεν μπορεί να συνεχιστεί άλλο κι ανακοινώνεται επίσημα ότι οι υπόλοιπες προγραμματισμένες προβολές της ημέρας ακυρώνονται. Η πρώτη μεγάλη νίκη έχει σημειωθεί. Η συνέχεια είναι διαδικαστική υπόθεση. Μέσα σε καθεστώς ασφυκτικής πίεσης πλέον, ο Φαβρ Λε Μπρε προτείνει ως έσχατη λύση και συμβιβασμό να προβληθούν δωρεάν όλες οι εναπομείνασες ταινίες χωρίς απονομή βραβείων. Ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ, ο οποίος μπορεί να έχασε τα γυαλιά του, αλλά ποτέ το πνεύμα του, απαντά σιβυλλικά: «Κάψτε όλες τις κόπιες».
Αφιέρωμα | Μάης '68 | H τεκμηρίωση, η επανάσταση και η αλήθεια κάπου ανάμεσα
Στις 19 Μαίου, πέντε μέρες πριν από το προγραμματισμένο κλείσιμο του Φεστιβάλ, ανακοινώνεται επίσημα και δια στόματος Φαβρ Λε Μπρε το άδοξο για τους διοργανωτες, αλλά ένδοξο για την ομάδα των ιδεαλιστών ονειροπόλων τέλος, με 11 μόλις από τις 28 συμμετοχές του Διαγωνιστικού να έχουν προβληθεί.
Ο αγώνας θα συνεχιζόταν στους δρόμους του Παρισιού και των υπόλοιπων γαλλικών πόλεων, όσα όμως διαδραματίστηκαν στην Κρουαζετ τον Μάη του 68 θα άφηναν το δικό τους ανεξίτηλο στίγμα στη διοργάνωση, καθώς από την επόμενη χρονιά κιόλας δημιουργήθηκε από το Σωματείο των Γάλλων Σκηνοθετών το παράλληλο και πιο ανήσυχο τμήμα του Δεκαπενθήμερου των Σκηνοθετών, ενώ τέσσερα χρόνια μετά θα άλλαζε ο κανονισμός και πλέον την επιλογή των ταινιών δε θα έκαναν οι χώρες παραγωγής, αλλά το ίδιο το Φεστιβάλ και ο καλλιτεχνικός διευθυντής του. Υπάρχουν, τελικά, φορές που μια παρέα μπορεί να γράψει όντως Ιστορία.
