Ο Κώστας Γαβράς βρισκόταν στο Παρίσι τον Μάη του '68, ζώντας από πολύ κοντά τις μέρες της επανάστασης.
Λίγους μήνες μετά, το Φεβρουάριο του 1969 θα γινόταν η πρώτη προβολή του «Ζ» στο Παρίσι και τον επόμενο Μάη η ταινία θα συμμετείχε στο αλλαγμένο - μετά τη διακοπή του το 1968 - Φεστιβάλ Καννών, πριν γνωρίσει τεράστια επιτυχία, κερδίσει το Οσκαρ Καλύτερης Ξένης Ταινίας και ορίσει μια ολόκληρη εποχή για το δημιουργό του που ξεκίνησε από το 1963 με τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, το βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού που έφτασε στα χέρια του Γαβρά λίγο πριν την 21η Απριλίου του 1967, τα γυρίσματα στην Αλγερία και τη διεθνή αναγνώριση.
Το «Ζ» μπορεί να οφείλει σε ένα μεγάλο μέρος την επιτυχία του στο πνεύμα του Μάη, αλλά την ίδια στιγμή συμβαίνει και το αντίστροφο. Ιστορίες σαν αυτή της δημιουργίας του «Z», που ξεκίνησε πριν τον Μάη και ολοκληρώθηκε μετά, υπήρξαν καθοριστικές για το πνεύμα της αλλαγής στο (πολιτικό) σινεμά, όπως το ξέραμε.
Ο Κώστας Γαβράς (δεξιά) με τον Ραούλ Κουτάρ, διευθυντή φωτογραφίας του «Ζ» στα γυρίσματα της ταινίας στην Αλγερία
«Το 1968 ήταν παντού - στο μυαλό μας, στο πως αντιλαμβανομαστε την αστυνομία, τη δικαιοσύνη στη γαλλική κοινωνία», θα πει χρόνια αργότερα, το 2009, ο Κώστας Γαβράς σε μια συνέντευξη του στην Guardian, φανερά σκεπτικός σε σχέση με τις διαδηλώσεις των μαθητών στο Παρίσι.
«Η ταινία βγήκε ακριβώς τη σωστή στιγμή. Πολλές φορές μετανιώνω που δεν είχα τότε ον ίδιο ενθουσιασμό με τους διαδηλωτές, γιατί το πνεύμα του '68 ήταν ένα ισχυρό κίνητρο ακόμη για την προσωπική αλλαγή του καθενός. Ερχόμουν όμως από μια χώρα που οι άνθρωποι προσπαθούσαν να αλλάξουν κάτι όταν ήμουν έφηβος και κατάφερα να δω τον τρόπο με τον οποίο τελειώνουν τα ιδανικά της επανάστασης.»
Ο Κώστας Γαβράς με τον Ιβ Μοντάν στο Φεστιβάλ Καννών το Μάη του 1969
Σήμερα, 50 χρόνια μετά, ο Κώστας Γαβράς μιλάει στο Flix με αφορμή το αφιέρωμα στο Μάη του '68 και νιώθει σίγουρος πως το πνεύμα εκείνης της εποχής, εκτός από διαχρονικό, παραμένει απαραίτητο.
Που βρισκόσασταν το Μάη του '68; Στο Παρίσι. Εμενα στο Καρτιέ Λατέν, δίπλα στη Σορβόνη, εκεί ακριβώς που ήταν το κέντρο των διαδηλώσεων.
Για ποιο λόγο κάποιος να «πιστέψει» στον Μάη του '68; Ηταν κάτι που έπρεπε να γίνει. Ηταν ακριβώς η εποχή όπου η πολιτική, οικονομική και πολιτιστική αλλαγή της γαλλικής κοινωνίας είχε υποχωρήσει κάτω από συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα.
Φωτογραφία του Κώστα Γαβρά από τους δρόμους του Παρισιού το Μάη του '68
Φωτογραφία του Κώστα Γαβρά από τους δρόμους του Παρισιού το Μάη του '68
Ζούσα στην οδό Σεντ-Σεβερίν, 100 μέτρα από τη Σορβόνη. Εβγαζα φωτογραφίες όλες τις μέρες. Η ατμόσφαιρα ήταν απίστευτη: κάτω στο δρόμο όλοι μιλούσαν μεταξύ τους, στο Odeon, ανέβαιναν στη σκηνή για να πάρουν το λόγο, από κάτω χειροκροτούσαν ή αποδοκίμαζαν. Τα σλόγκαν πλήθαιναν στους τοίχους σε όλη την πόλη. Εχω την ανάμνηση μιας μεγάλης λαϊκής γιορτής.
Φωτογραφία του Κώστα Γαβρά από τους δρόμους του Παρισιού το Μάη του '68
Φωτογραφία του Κώστα Γαβρά από τους δρόμους του Παρισιού το Μάη του '68
Πόσο μεγάλη πιστεύετε ότι ήταν η επίδραση της εποχή στις τέχνες, το σινεμά, τη λογοτεχνία; Πιστεύω ότι ο Μάης άλλαξε πολύ το πνεύμα των τεχνών εν γένει. Ειδικά στο χώρο του σινεμά, μια νέα ανάσα ήρθε για να αλλάξει τα πάντα. Στη δημιουργία, το σχεδιασμό και την οργάνωση.
Σε ποια ταινία θα παραπέμπατε κάποιον ως ενδεικτική του πνεύματος του Μάη του '68; Το «Le Fond de l’air est Rouge» («Το Βάθος του Ουρανού είναι Κόκκινο») του Κρις Μαρκέρ.
Τι μένει σήμερα από το πνεύμα του Μάη του '68; Μια διάθεση για αλλαγή με δυνατές ιδέες όπως το σλόγκαν - μεταφορά "Sous le Pavés la Plage" («Κάτω από την Ασφαλτο το Περιγιάλι») ή ξανά, ως απόρροια του προηγούμενου, το σύνθημα «Soyez réalistes, demandez l'impossible» («Να είστε Ρεαλιστές, να Ζητάτε το Αδύνατο»).
Χρειαζόμαστε σήμερα ένα «Μάη του "68»; Απόλυτα. Εχουμε ανάγκη το πνεύμα του Μάη του '68, δηλαδή μια μόνιμη αλλαγή προς μια καλύτερη ποιότητα ζωής προς όλους.
Δείτε εδώ σπάνιο υλικό από τα γυρίσματα του «Ζ» στην Αλγερία το 1968:
Αφιέρωμα | Μάης '68 | Οι καρτ-ποστάλ του Ροβήρου Μανθούλη και του Νίκου Παναγιωτόπουλου
