Ο Τζαφάρ Παναχί είναι έμβλημα όχι μόνο του αντικυβερνητικού ιρανικού σινεμά, αλλά και της Berlinale – πριν δυο χρόνια, με το «Parde», εκατοντάδες άνθρωποι φορώντας χάρτινες μάσκες με το πρόσωπο του Παναχί είχαν συγκεντρωθεί έξω από την αίθουσα προβολής της ταινίας, υποστηρίζοντας το δημιουργό της που, φυσικά, δεν μπορούσε να βρίσκεται εδώ. Η πρώτη του ταινία, το «Λευκό Μπαλόνι» του 1995, ήταν και η μοναδική που έγινε με τη σφραγίδα του Ιράν: οι επόμενες επτά, συμπεριλαμβανόμενης της φετινής του, έγιναν παράνομα και στάλθηκαν κρυφά έξω από τη χώρα. Ο Παναχί έχει καταδικαστεί σε 20ετή απαγόρευση να γυρίζει ταινίες, να γράφει σενάρια, να ταξιδεύει εκτός Ιράν και να δίνει συνεντεύξεις. Εάν συμβεί κάτι από τα παραπάνω, θα καταδικαστεί σε 6ετή φυλάκιση. Το «Taxi», ωστόσο, ταξίδεψε οδικώς ως την Berlinale κι απέδειξε ξανά ότι ο ένας από τους πιο δραστήριους και μαχητικούς απαγορευμένους Ιρανούς σκηνοθέτες, εκτός από ακτιβισμό, κάνει κι ωραίο σινεμά.
Το «Taxi» κι είναι ακριβώς αυτό που περιγράφει ο τίτλος. Ενα ταξί κάνει διαδρομές στους γεμάτους ζωντάνια δρόμους της Τεχεράνης: όσο το ταξί κινείται ασταμάτητα, στο ταμπλό είναι κολλημένη μια κάμερα, ακίνητη, που τραβά τους επιβάτες του πίσω καθίσματος. Τα υπόλοιπα πλάνα συμπληρώνοντας από τα κινητά και τις φωτογραφικές μηχανές των πελατών. Οι άνθρωποι που μπαινοβγαίνουν στο ταξί μιλούν στον οδηγό για όσα τους απασχολούν, μ’ ένα κοινό νήμα: το καταχρηστικό έγκλημα σε μια κοινωνία που δεν επιτρέπει μια έντιμη ζωή. Κι ο ταξιτζής εννοείται πως είναι ο Τζαφάρ Παναχί αυτοπροσώπως.
Καθώς ο Παναχί-ταξιτζής παίρνει διπλές και τριπλές κούρσες, ακριβώς όπως οι Ελληνες συνάδελφοί του, γνωρίζουμε τους ήρωές του, συνηθισμένους ανθρώπους της Τεχεράνης. Μια δασκάλα τσακώνεται μ’ ένα μικροκακοποιό για την αξία της τιμωρίας σε αντιδιαστολή με την εκπαίδευση. Ενας έμπορος παράνομα κατεβασμένων ταινιών αναγνωρίζει τον Παναχί και θέλει να τον κάνει συνέταιρο στην «μπίζνα» για ν’ ανεβάσει τις τιμές του. Μια γυναίκα μεταφέρει τον σοβαρά τραυματισμένο άντρα της που, αιμόφυρτος, επιμένει να μαγνητοσκοπήσει την κηδεία του για να εξασφαλίσει την αγαπημένη του. Ενας νέος σπουδαστής σκηνοθεσίας αναρωτιέται ποιον από τους «κλασικούς» δημιουργούς πρέπει να… κοπιάρει στην πρώτη του ταινία. Δυο μεγάλες γυναίκες επείγονται να μεταφέρουν δυο χρυσόψαρα σ’ ένα συντριβάνι και να πάρουν δυο άλλα, εγγύηση παράτασης της δικής τους ζωής. Η μικρή ανιψιά του Παναχί, ένα δυναμικό, φλύαρο, όλο καπατσοσύνη κοριτσάκι, προσπαθεί να γυρίσει για το σχολείο μια ταινία σύμφωνη με τις επιταγές του ισλαμικού νόμου και συγχύζεται όταν στο πλάνο της καταγράφεται ένα κλεφτρόνι επί το έργο, κάνοντας έτσι την ταινία «ακατάλληλη για διανομή». Ενας παλιός γείτονας συγχωρεί τον νεαρό που τον έκλεψε, καταλαβαίνοντας ότι μάλλον δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς. Και μια όμορφη, ελκυστική δικηγόρος με μ’ ένα μπουκέτο τριαντάφυλλα δίνει το ανυψωτικό φινάλε.
Το «Taxi» δεν είναι ντοκιμαντέρ. Αντίθετα, οι πελάτες είναι ερασιτέχνες ηθοποιοί, οι διάλογοί τους γραμμένοι, χωρίς αυθορμητισμό, αντίθετα με τις μικρές αμηχανίες της χειροποίητης ταινίας. Είναι όμως μια ταινία μυθοπλασίας απλή κι αυθεντική, που ντύνει τον πολιτικό της λόγο με ελαφρότητα και χιούμορ. Μ’ ένα naïf, κατά στιγμές και διδακτικό ύφος, ο Παναχί κι οι επιβάτες του σχολιάζουν την αδικία ενός συστήματος που κάνει το «έγκλημα» τρόπο ζωής, με την ίδια έννοια που κι ο ίδιος ο σκηνοθέτης είναι ένας εγκληματίας με κάθε πλάνο που γυρίζει. Κι αυτό είναι κάτι που μόνο ως κωμωδία μπορείς να το αντιμετωπίσεις, αιχμηρή κι εύστοχη.
Περισσότερες κριτικές από το 56ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης:
- Ηφαίστειο του Χάιρο Μπουσταμάντε
- Η Γη και η Σκιά του Σέσαρ Ασεβέδο
- Silent του Γιώργου Γκικαπέππα
- Cemetery of Splendour του Απιτσατπόνγκ Βιρασετάκουν
- Εύα Νόβα του Μάρκο Σκοπ
- Interruption του Γιώργου Ζώη
- Diary of a Teenage Girl της Μάριελ Χέλερ
- Ορκισμένη Παρθένα της Λάουρα Μπισπούρι
- Φρενίτιδα του Εμίν Αλπέρ
- Box του Φλορίν Σερμπάν
- Κισσός του Τόλγκα Καρατσελίκ
- Το Ξύπνημα της Ανοιξης του Κωνσταντίνου Γιάνναρη
- Rams του Γκριμούρ Χακόναρσον
- Mustang της Ντενίζ Γκαμζέ Εργκιουβέν
- Chronic του Μισέλ Φράνκο
- Καυτός Ηλιος του Ντάλιμπορ Μάτανιτς
- 600 Μίλια του Γκάμπριελ Ριπστάιν
- «Απο Μακριά» του Λορένσο Βίγας
- «Ο Γιος του Σαούλ» του Λάζλο Νέμες
