Ο Γιώργος Μανιάτης γεννήθηκε το 1939 στη Μεσσήνη και μεγάλωσε στο Νέο Ψυχικό. Στα 15 του χρόνια γράφτηκε στη Σχολή Ναυτοπαίδων Πόρου και σε ηλικία 17 ετών εγκατέλειψε τις σπουδές του και εγκαταστάθηκε στο Βέλγιο, όπου εργάστηκε σε ανθρακωρυχείο. Τον επόμενο χρόνο έφυγε στο Παρίσι, κατατάχτηκε στη Λεγεώνα των Ξένων και βρέθηκε στην Αλγερία κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας της, το 1959. Παρέμεινε λεγεωνάριος επί τρεισήμισι χρόνια, καταγράφοντας τη βαρβαρότητα των Γάλλων εναντίον των Αλγερινών, απέδρασε από τη Λεγεώνα και κατάφερε να γυρίσει στην Ελλάδα, περιπλανώμενος μέσα από την έρημο Σαχάρα, το 1961.
Στη συνέχεια δημοσιοποίησε την περιπέτειά του στο βιβλίο του «Δραπέτευσα από τη Λεγεώνα των Ξένων: Το τρίτο αντάρτικο: Αλγερία 1957-1961», με αποτέλεσμα να καταδικαστεί από τις Γαλλικές αρχές.
Διαβάστε ακόμη: 21ο ΦΝΘ | «Diamonds in the Night Sky»: O Mελέτης Μοίρας νοσταλγεί παρέα με το Flix τις μέρες ενός τζαζ ραδιοφώνου
Με την επιστροφή του στη χώρα μας εργάστηκε ως ανταποκριτής σε αθηναϊκές εφημερίδες. Από τα ιδρυτικά μέλη της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, τη δεκαετία του '60, ζωγραφίζει, γράφει και παίρνει το πρώτο βραβείο ποίησης σε πανελλήνιο διαγωνισμό για την Ειρήνη. Δημοσιογραφεί στην εφημερίδα «Ελευθερία». Προβλέπει την επιβολή δικτατορίας στην Ελλάδα, και μετά το 1967 περνά στην παρανομία και κρύβεται στην δυτική Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Το 1973 ταξιδεύει στη Χιλή και γράφει για τις τελευταίες στιγμές του Σαλβατόρ Αλιέντε, ως αυτόπτης μάρτυς μέσα στο Προεδρικό Μέγαρο τη στιγμή που βομβαρδίζεται από τα πυρά του πραξικοπηματία Πινοσέτ. Επιστρέφει στην Αθήνα όπου πάλι κρύβεται μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου.
Στη συνέχεια μαθαίνει τρίχορδο μπουζούκι και αρχίζει να ασχολείται με τη μουσική, στην οποία αφιερώνεται περισσότερο ανάμεσα στο 1978 και το 1980. Εμφανίζεται σε μπουάτ, οργανώνει μαθήματα μουσικής, μαθήματα και μουσικές εκδηλώσεις για το ρεμπέτικο και ασχολείται με την έκδοση ενός περιοδικού για την ακοή που πίστευε πως ήταν η καρδιά του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
Το 1984 ιδρύει το «Ευρετήριο», μια συλλογική προσπάθεια από φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών με στόχο τη μουσική έρευνα και την ανακατασκευή των βασικών μουσικών οργάνων των Αρχαίων Ελλήνων. Σταθμός του έργου του ήταν η περίφημη διάλεξή του για την Ελληνική μουσική «Ρεμπέτικο και Αρχαίοι Ελληνες λυρικοί ποιητές» στους Δελφούς το 1986, στο πλαίσιο του Πρώτου Παγκόσμιου Συνεδρίου Ελληνικής μουσικής. Επίσης, γύρισε επτά ντοκιμαντέρ 45' για τη μουσική, το τραγούδι, τον χορό και την αρχαία Ελλάδα, με τίτλο «Ευρετήριο 1-7». Πέθανε στις 18 Ιανουαρίου του 2018 σε ηλικία 78 ετών, από φωτιά που έπιασε στο δωμάτιο του από την πίπα του. Κηδεύτηκε με πολιτική κηδεία, σύμφωνα με την τελευταία του επιθυμία, στο νεκροταφείο Ζωγράφου.
Ο,τι διαβάσατε παραπάνω είναι η επίσημη βιογραφία του Γιώργου Μανιάτη, ενός όχι και τόσο γνωστού συγγραφέα, δημοσιογράφου, μελετητή, ανθρώπου των γραμμάτων και των τεχνών, που έζησε τον δικό του 20ο αιώνα σε μια διαρκή αναζήτηση πατρίδας, εαυτού, επαφής με την αλήθεια.
Τώρα ξεχάστε την, καθώς στο «Για Χωρίς Λόγους: Συναντήσεις με τον Γιώργο Μανιάτη» του Σταύρου Ψυλλάκη που έκανε την πρεμιέρα του στο 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, η βιογραφία του Γιώργου Μανιάτη μετατρέπεται σε ένα χείμαρρο από εξομολογήσεις, αναμνήσεις, περιγραφές, σκέψεις και συμπεράσματα για τη ζωή, τον έρωτα, την πατρίδα, τη γλώσσα, το θάνατο που σε παρασέρνει ακριβώς τη στιγμή που δεν το καταλαβαίνεις. Ο ορμητικός λόγος του Μανιάτη συναντά τον κάθε φορά και πιο καίριο «εξομολογητή» Σταύρο Ψυλλάκη σε μια σειρά από συναντήσεις που προφανώς γίνονται για έναν (μπορεί και περισσότερους) πολύ σοβαρό λόγο: χαρίζουν στον Μανιάτη ένα αντάξιο της πολυπραγμοσύνης του ντοκιμαντέρ, αλλά και στο θεατή μια ευκαιρία να γνωρίσει έναν άνθρωπο που διατρέχει τη σύγχρονη ελληνική ιστορία με... ιστορικό τρόπο.
Διαβάστε παρακάτω πως περιγράφει ο ίδιος ο Σταύρος Ψυλλάκης την εμπειρία των συναντήσεων του με τον Γιώργο Μανιάτη.
Για την ιστορία αυτού του ντοκιμαντέρ… (σχόλια του σκηνοθέτη)
«Οι λέξεις έλκονται ή απωθούνται ή αδιαφορούν, το ίδιο όπως οι άνθρωποι. Εξαρτάται από την ποιότητα της συναντήσεως. … Ένα κείμενο σπινθηροβολεί από τον ηλεκτρισμό που παράγουν οι λέξεις στις "περιπέτειές" τους (ερωτικού χαρακτήρα). Δύο γηραιές, ακόμη και τετριμμένες, λέξεις που συναντώνται για πρώτη φορά, παρθενοποιούνται και μπορούν να δώσουν σφριγηλό αποτέλεσμα. Όποιος δεν ξέρει να επινοεί τέτοιες συναντήσεις, να εκμεταλλεύεται δηλαδή (και μάλιστα να αποκαλύπτει) τον ερωτισμό των λέξεων, δεν ξέρει να γράφει. Γράφει, όποιος ξέρει να κάνει τις λέξεις να γίνονται αγνώριστες.» («ΜΙΔΑΣ», Γιώργου Μανιάτη, 1972)
«Αλλάζει τη ζωή όποιος αλλάζει ζωή» (Γιώργος Μανιάτης)
Με τον Γιώργο Μανιάτη συναντηθήκαμε πρώτη φορά το 2014. Ήταν προτροπή και σύσταση του κοινού φίλου Γ. Πανουσόπουλου. Σύντομα βρήκα και διάβασα τη Λεγεώνα των Ξένων. Με καθήλωσε. Aναζήτησα και άλλα γραπτά του και πληροφορίες γι΄αυτόν. Ο Αιμίλιος Καλιακάτσος που τον ήξερε σχεδόν από την αρχή, μου τα παρείχε γεναιόδωρα. Η αρχική γοητεία πολλαπλασιάστηκε. Η γραφή του με συνεπήρε: σύλληψη, περιεκτικότητα και χρήση της γλώσσας, στο τέλος σε αφήνουν με την απορία: μέχρι που μπορεί να φτάσει το ανθρώπινο μυαλό; Δεν μπορεί, αυτό είναι ύβρις!!! Παρακολουθούσα ένα φανταστικό άλμα τριπλούν εις ύψος (δική του έκφραση). Πολύ αργότερα θα κουβεντιάζαμε για την εντροπία της ύπαρξης.
Οι συναντήσεις μας πολλαπλασιάστηκαν και ουσιαστικά ξεκίνησε η γνωριμία και η σχέση μας. Λίγο μετά του ζήτησα να κινηματογραφήσουμε αυτές τις συζητήσεις, με απροσδιόριστη ακόμη προοπτική όσον αφορά την τύχη του υλικού. Ίσως γινόταν ταινία... Θα το αποφασίζαμε από κοινού. Οι δυό μας, χωρίς πρόσθετο συνεργείο, καταγράψαμε εννέα τέτοιες συναντήσεις (12h υλικό, σε HD). Μετά σταματήσαμε, να δούμε τι θα γίνει. Ήταν μια πρώτη προσπάθεια, η συνέχεια όταν ωρίμαζαν τα πράγματα…
Καθιερώσαμε, σε εβδομαδιαία βάση, τις συναντήσεις μας. Οι δυο μας και χωρίς κάμερα, βρεθήκαμε έκτοτε περισσότερες από 80 φορές. Η φιλία και η οικειότητα στέριωναν όμως το θέμα της ταινίας εκκρεμούσε σιωπηρά. Για μένα το εγχείρημα αυτό δεν έμοιαζε με ό,τι είχα κάνει μέχρι τώρα. Ο Μανιάτης ήταν κάτι πολύ ιδιαίτερο. Η συνήθης φόρμα των πορτρέτων (συνεντεύξεις του ίδιου αλλά και άλλων προσώπων που θα μιλούσαν γι΄αυτόν και το Έργο του, σε συνδυασμό με άλλα βιογραφικά-πραγματολικά στοιχεία) δεν με ικανοποιούσε. Στην περίπτωσή του, η διαίσθηση με ωθούσε να αρκεστώ σε όσα μου πει ο ίδιος και στο Έργο του. Ήξερα το περιεχόμενο της ταινίας, οι συναντήσεις μας το εμπλούτισαν, αλλά μου έλειπε η φόρμα, η μορφή αυτής της βασικής επιλογής, να είναι μόνον αυτός και το Έργο του. Η φράση «εγώ σκαλίζω την πέτρα και θα μου δείξει αυτή τη μορφή θα της δώσω» με ανακούφιζε, αλλά λύση δεν μου έδινε ακόμα.
Τη λύση, όχι της μορφής, αλλά της συνέχειας του εγχειρήματός μας, την έδωσε η ζωή. Αρχικά μια άσχημη ιατρική διάγνωση (καρκίνος) μας θύμισε τη θνητότητα αλλά και την εκκρεμότητά μας. Την προηγούμενη της ιατρικής επέμβασης, βρεθήκεμε στο σπίτι του, και αποχαιρετισμός μας συνοδεύτηκε από την αμοιβαία επιθυμία και υπόσχεση: άντε να τελειώνουμε με αυτή τηη ιστορία και θα ξεκινήσουμε άμεσα την ταινία.
Η επέμβαση πήγε αρκετά καλά, τα πράγματα τελικά δεν ήταν τόσο σοβαρά, αλλά λίγο μετά, στις 18 Ιανουαρίου 2018, ο Γιώργος Μανιάτης πέθανε από αναθυμιάσεις και πυρκαγιά στο διαμέρισμά του. Η καύτρα από την πίπα του, το εύφλεκτο στρώμα, κ.λ.π., κ.λ.π. Δεν θέλησα να μάθω περισσότερες λεπτομέρειες. Δεν είχαν καμιά σημασία…Την επομένη της κηδείας, μετά από προτροπές κοινών φίλων, ξεκίνησα την καταγραφή και επεξεργασία του υπάρχοντας υλικού. Το είχα υποτιμήσει αρχικά. Ήταν γεμάτο διαμαντάκια. Το έβλεπα και παράλληλα ξαναδιάβαζα τα κείμενα του. Η ταινία υπήρχε και μάλιστα με πολλές δυνατότητες και αξιώσεις - και όχι μόνο εξ ανάγκης πια λόγω του θανάτου. Η έρευνα στο αρχείο του Μανιάτη, αλλά και γενναιόδωροι φίλοι, εμπλουτίζουν το διαθέσιμο υλικό. Σπάνια, πολύτιμα, ντοκουμέντα άρχισαν να προστίθενται.
«Αυτό που δαιμονίζει συνέχεια τον Γιώργο Μανιάτη… είναι πολύ απλά το ξεπέρασμα των ορίων. … Γυρεύει πάνω απ΄όλα να αποκρυσταλλώσει εκείνες τις οριακές στιγμές όπου ο άνθρωπος αισθάνεται πραγματικά διαθέσιμος, όταν γνωρίζει σε βάθος τις ίδιες τις δυνατότητές του. … Στο βιβλίο του έχει ενσωματωθεί, με τον πιο οργανικό τρόπο, η περιπέτεια της ψυχής του. Αυτή η αναζήτηση του παραναλώματος στη δράση, αυτή η απόσβεση στο αεικίνητο και όχι στο αμετακίνητο του ανθρώπου, αυτός ο παροξυσμός και ο αλκοολισμός της συνεχούς κίνησης, είναι ουσιαστικά ο πρωταγωνιστής του βιβλίου – και ίσως ο συγγραφέας του.»
Αυτές οι παρατηρήσεις του κριτικού Α. Ζήρα, γραμμένες για την επανέκδοση της «Λεγεώνας» το 1990, αφορούν σε μεγάλο βαθμό και την αύρα που αποπνέει το καταγεγραμμένο υλικό των δικών μας συναντήσεων με το Μανιάτη. Αυτή θέλουμε να είναι για το θεατή και η τελική αίσθηση της ταινίας μας.
Η ταινία δεν είναι ένα πορτρέτο-βιογραφία του Γιώργου Μανιάτη. Δεν θα ήταν ακόμα και αν ζούσε και συνεχίζαμε τα γυρίσματα. Ξεκινώντας από παιδικά και νεανικά βιώματα, εμπειρίες και ανησυχίες, του συγγραφέα (εδώ υπάρχουν πολύ καλές αφηγήσεις) παρακολουθούμε τον τιτάνιο, πολλές φορές, αγώνα μιας συνείδησης, σε διαρκή εγρήγορση, εμπρηστικής και αυτοπυρπολούμενης.
Κλείνουμε με μια παράγραφο από τον «Μίδα» του Μανιάτη: «Η πράξη της δημιουργίας είναι πράξη αποποιήσεως και αποσυρμού, εγώ και το έργο μου μαζί είμαστε κάτι όχι περισσότερο, αλλά κάτι λιγότερο από το εγώ σκέτο. Πρέπει λοιπόν να κατοικήσω στην άκρη, κάνοντας –όσο γίνεται– σαν να μην είχα περάσει. Και αν είμαι οπωσδήποτε υποχρεωμένος να γράφω σε κάποιον, τότε γράφω στους πεθαμένους. Δεν είμαι θέαμα, είμαι συγγραφέας».
Σταύρος Ψυλλάκης, Φεβρουάριος 2019
«Για Χωρίς Λόγους: Συναντήσεις με τον Γιώργο Μανιάτη» | σκηνοθεσία - σενάριο – κάμερα - ήχος Σταύρος Ψυλλάκης | συνεργασία στην ιδέα και την έρευνα της ταινίας Αιμίλιος Καλιακάτσος | μοντάζ Σπύρος Κόκκας | μουσική - μίξη ήχου Βαγγέλης Φάμπας | έργα ζωγραφικής Μιχάλης Μανουσάκης | απόδοση κειμένου Ρηνιώ Κυριαζή | αφίσα Δημήτρης Αρβανίτης | επεξεργασία εικόνας – παραγωγή 235
Το Flix βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και θα σας μεταφέρει όλα όσα θα συμβαίνουν εντός και εκτός των σκοτεινών αιθουσών του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Περισσότερα για το 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης:
- 21ο ΦΝΘ | «Diamonds in the Night Sky»: O Mελέτης Μοίρας νοσταλγεί παρέα με το Flix τις μέρες ενός τζαζ ραδιοφώνου
- 21 ΦΝΘ | Το «Isis, Tomorrow» είναι η ταινία τρόμου του 21ου αιώνα
- 21 ΦΝΘ | «Νορμάλ» είναι τα κορίτσια να παίζουν με κούκλες και τ' αγόρια πόλεμο
- 21 ΦΝΘ | «The City and the City»: O Σύλλας Τζουμέρκας και ο Χρήστος Πασσαλής ετοιμάζονται ν' αναβιώσουν τη μνήμη της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης
- 21ο ΦΝΚ | «California Dreaming»: Ο Φαμπρίτσιο Μαλτέζε εξηγεί στο Flix πώς το ντοκιμαντέρ του είναι γουέστερν
- 21ο ΦΝΚ | Το «Ιρβινγκ Παρκ» του Παναγιώτη Ευαγγελίδη είναι ένα sitcom για αφέντες και σκλάβους
- 21ο ΦΝΘ | Ο Λούι Ψυχογιός εξηγεί στο Flix πώς το σινεμά μπορεί να σώσει τον κόσμο
- 21 ΦΝΘ | Ο «Λεμεμπέλ» έντυσε την αντίσταση στον Πινοσέτ με φωτιά, αίμα και παγιέτες
- 21 ΦΝΘ | Ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος μιλά στο Flix. 20 χρόνια μετά, επιστροφή στον Ηρακλή, τον Αχελώο, τη Μεσοχώρα και την τιμή της μνήμης
- 21 ΦΝΘ | «Free Solo»: Το οσκαρικό ντοκιμαντέρ του National Geographic προκαλεί σωματικό και συναισθηματικό vertigo
- 21ο ΦΝΘ | «Film Catastrophe»: O Πολ Γρίβας εξηγεί στο Flix ότι σινεμά σημαίνει ελευθερία
- «What She Said» ή πώς η κριτικός κινηματογράφου Πολίν Κέιλ έκανε το Χόλιγουντ να την ακούσει
- 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Η Μόλυ κηρύσσει την έναρξη του φεστιβάλ!
- «Marianne & Leonard: Words of Love»: Η μεγάλη σκιά του Λέοναρντ Κοέν
- 21 (τουλάχιστον) λόγοι για να βρεθείτε στο 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσσαλονίκης
- Οσα δεν βλέπουμε με την πρώτη ματιά γύρω μας στις αφίσες του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
- Αυτές είναι οι ελληνικές ταινίες του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και της Αγοράς
- Αυτές είναι οι ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
- Carte Blanche στον Λούι Ψυχογιό από το 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
