Η Πολίν Κέιλ ήταν η πιο διάσημη αμερικανίδα κριτικός κινηματογράφου. Και η πιο διαβόητη. Κι αυτό γιατί δεν μάσησε ποτέ τα λόγια της. Από την πρώτη κριτική που την έβαλε στο χάρτη (αρνητική, για το «Limelight» του Τσάρλι Τσάπλιν, που αποκάλεσε «Slimelight») το 1953, μέχρι την συνταξιοδότησή της (για λόγους υγείας) το 1991, η Κέιλ με τον άμεσο λόγο της, το καυστικό της φλέγμα και την τολμηρή της άποψη έφτιαξε και κατέστρεψε καριέρες. Καθόλου δεν την ενδιέφερε αυτό. Εκείνη στόχευε σε μία ειλικρινή αντιμετώπιση των auteurs και του έργου τους, χωρίς φόβο και με πολύ πάθος.
Η φωνή της Κέιλ ήταν αντίστοιχη των βιτριολικών ντάμσελς που τόσο της άρεσαν στο screwball σινεμά: πανέξυπνη, ατακαδόρικη, κοφτερή. Ο,τι αγαπούσε, το αγαπούσε πολύ. Ηθελε τους δημιουργούς να τολμούν (κι ας αποτύχαιναν), δεν την τρόμαζε η ωμότητα (αν είχε λόγο), τη μαγνήτιζε το παράδοξο, δεν την αφορούσε το πομπώδες («auterism»), απενοχοποίησε το «καλο trash cinema». Κάπως έτσι, έσωσε το «Μπόνι και Κλάιντ» από την απόλυτη καταστροφή - απέναντι σε όλες τις υπόλοιπες κριτικές, εκείνη έγραψε ένα δισέλιδο διθύραμβο για το πώς η καρδιά της Αμερικής έπρεπε να θρηνήσει στη μεγάλη οθόνη τόσο θάνατο (από τον πόλεμο του Βιετνάμ) που έμπαινε στα σπίτια από την ειδησιογραφία της μικρής. Ετσι, υπερασπίστηκε και το «Τελευταίο Τανγκό στο Παρίσι», όταν αρχικά θεωρήθηκε πορνογράφημα. Ετσι, σύστησε τους Μάρτιν Σκορσέζε, Μπράιαν Ντε Πάλμα, Σαμ Πέκινπα, Ντέιβιντ Λιντς (ανάμεσα σε πολλούς άλλους) στο mainstream κοινό κι έδειξε στους θεατές πώς να αποκωδικοποιούν τη βία, ως σύμβολο κάτι πολύ μεγαλύτερου και σημαντικότερου.
Διαβάστε περισσότερες κριτικές από το 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: «Marianne & Leonard: Words of Love»: Η μεγάλη σκιά του Λέοναρντ Κοέν
Και κάπως έτσι, δεν κώλωσε να επιτεθεί σε ταινίες που θεωρούμε αριστουργήματα. Οι Βρετανοί σκηνοθέτες, ειδικά, είχαν την τιμητική τους στη σκοτεινή πλευρά της γραφομηχανής της. Η κριτική της για τα «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» έκανε τον Κιούμπρικ έξαλλο («αντίθετα με όσα θέλει να πιστεύει, ο κύριος Κιούμπρικ έκανε μία μισανθρωπική ταινία»). Η απαξίωση που έδειξε στο «Blade Runner» οδήγησε τον Ρίντλεϊ Σκοτ να μην ξαναδιαβάσει ποτέ κριτικές. Το κείμενό της για το πώς ο «Πολίτης Κέιν» οφείλει την επιτυχία του περισσότερο στον σεναριογράφο του, Χέρμαν Τζ. Μάνκιεβιτς, παρά στον σκηνοθέτη του, πλήγωσε ανεπανόρθωτα τον νεαρό τότε Ορσον Ουέλς. Και, στην πιο διαβόητη στιγμή της καριέρας της, η επίθεσή της κατά τη διάρκεια ενός γκαλά στον Ντέιβιντ Λιν (όχι απλά δεν της άρεσε «Η Κόρη του Ράιαν», βρήκε ματαιοδοξία και στον «Λόρενς της Αραβίας») τάραξε τόσο τον σκηνοθέτη, ώστε να μην ξαναγυρίσει ταινία για 14 χρόνια.
Ο Ρομπ Γκάρβερ στο ντοκιμαντέρ του «What She Said: The Art of Pauline Kael», συγκέντρωσε πλάνα τεσσάρων δεκαετιών όπου θρυλικοί σκηνοθέτες είχαν μιλήσει για εκείνη (ή είχαν γράψει απειλητικά γράμματα, ή ευχαριστήρια τηλεγραφήματα), συνεντεύξεις με δημιουργούς νεότερης γενιάς (από τον Γούντι Αλεν, μέχρι τους Κουέντιν Ταραντίνο και Ντέιβιντ Ο Ράσελ), ανακάλυψε αρχειακό υλικό που η ίδια η Κέιλ εξηγεί το σκεπτικό της σε απολαυστικά debates με σύγχρονούς της κριτικούς και τέλος φώτισε και τον άνθρωπο πίσω από την πέννα - μέσα από τις ειλικρινείς αφηγήσεις της μοναχοκόρης της Τζίνα Τζέιμς (την οποία γέννησε στη δεκαετία του 40 ως single mother - κάτι που επίσης δείχνει ποια ήταν η Κέιλ).
Μπορεί το ντοκιμαντέρ του Γκάρβερ να μην προσθέτει κάτι περισσότερο από τη σύνθεση πληροφοριών και «talking heads» απόψεων - εκτός αν θεωρηθεί η φωνή της Σάρα Τζέσικα Πάρκερ που διαβάζει τις κριτικές της Κέιλ με την οικεία φωνή της Κάρι Μπράντσοου ως εύρημα. Ομως το αντικείμενό του είναι τόσο αυτόφωτα γοητευτικό, η προσωπικότητά της τόσο πιπεράτα σκανδαλώδης και η περσόνα της τόσο larger-than-life και, πάνω από όλα, η αγάπη της για το σινεμά αναμφισβήτητη και μεγαλειώδης, που καταλήγεις να απολαμβάνεις, με ένα τεράστιο χαμόγελο, κάθε λεπτό της ταινίας.
Το ερώτημα είναι... αν απαντά ξεκάθαρα στο ερώτημα; Το μεγάλο ερώτημα. Είναι αναγκαία η κριτική κινηματογράφου; Είναι χρήσιμη; Πόσο βοήθησε την εξέλιξη του σινεμά αυτό που έκανε η Κέιλ με την ανίερη γραφή της; Επιτρέπεται η βροντερή άποψη των κριτικών (δεν είναι τυχαίο το «what she said» στον τίτλο) να υπερβαίνει το θρύλο ενός σκηνοθέτη, να είναι σημαντικότερο και της ίδιας της ταινίας; Και πόσο πρωτοπόρο ήταν όλο αυτό όταν το προκάλεσε, το υπέγραψε και το επέβαλε μία γυναίκα σ' έναν ανδροκρατούμενο χώρο (όχι μόνο κριτικών κινηματογράφου, αλλά κυρίως δημιουργών στον κινηματογράφο).
«Οι άντρες σκηνοθέτες δεν έχουν πρόβλημα με τις γυναίκες στις τέχνες. Εχουν πρόβλημα με τις γυναίκες στην κριτική. Οι γυναίκες στις τέχνες κάνουν αυτό που επιτρέπεται να κάνουν: είναι δημιουργικές. Στην κριτική όμως έχουν γνώμη, έχουν άποψη, έχουν μυαλό. Ω, κι αυτό δεν μπορούν οι άντρες να το δεχθούν εύκολα...»
Το Flix βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και θα σας μεταφέρει όλα όσα θα συμβαίνουν εντός και εκτός των σκοτεινών αιθουσών του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Περισσότερα για το 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης:
- 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Η Μόλυ κηρύσσει την έναρξη του φεστιβάλ!
- «Marianne & Leonard: Words of Love»: Η μεγάλη σκιά του Λέοναρντ Κοέν
- 21 (τουλάχιστον) λόγοι για να βρεθείτε στο 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσσαλονίκης
- Οσα δεν βλέπουμε με την πρώτη ματιά γύρω μας στις αφίσες του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
- Αυτές είναι οι ελληνικές ταινίες του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και της Αγοράς
- Αυτές είναι οι ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
- Carte Blanche στον Λούι Ψυχογιό από το 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
