«Δεν είμαι gay, μη με αποκαλείτε έτσι, είμαι αδερφή,» έλεγε ο Λεμεμπέλ σε μια εκπληκτική ανατροπή της ανατροπής της νόρμας. «Στη φτωχογειτονιά του Σαντιάγκο όπου μεγάλωσα, κανείς δεν ήξερε τη λέξη gay, εγώ ήμουν maricón, αδερφή. Κι όχι, δεν βγήκα ποτέ από την ντουλάπα, γιατί ήμασταν πολύ φτωχοί για να έχουμε ντουλάπες. Βγήκα από ένα τόσο δα συρταράκι που είχαμε στο χαμόσπιτό μας.»
Διαβάστε ακόμη: 21 ΦΝΘ | «Free Solo»: Το οσκαρικό ντοκιμαντέρ του National Geographic προκαλεί σωματικό και συναισθηματικό vertigo
Στο ντοκιμαντέρ (στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα του 21ου ΦΝΘ), που φέρει τ' όνομά του, του Λεμεμπέλ, γεννημένου ως Πέδρο Μαρδόνες που, στην πορεία, αρνήθηκε το επώνυμο του σκληροτράχηλου πατέρα του και υιοθέτησε εκείνο της τρυφερής μητέρας του, της καθαρίστριας της οποίας την όμορφη φωτογραφία είχε πάντα μαζί του, η σκηνοθέτης Ζοάνα Ριπόσι Γκαριμπάλντι εικονοποιεί ένα πολύ προσωπικό ημερολόγιο. Ο Χιλιανός performer, συγγραφέας, εικαστικός, μπορεί να είχε την εμφάνιση μιας punk drag queen, αλλά είχε δυο πολύ σημαντικότερες ταυτότητες: εκείνη του επαναστάτη εναντίον της δικτατορίας του Πινοσέτ κι εκείνη ενός σύγχρονου, αποφασισμένου «μάρτυρα» που αγκάλιασε τη μοναξιά του για έναν απώτερο σκοπό.
Ο νεαρός, «διαφορετικός» Λεμεμπέλ της δεκαετίας του '80 και της χούντας στη Χιλή, ήταν ένας επιθετικός, σοφιστικέ αντάρτης. Καλλιεργημένος και καλλιεπής, ξεκίνησε την αντίστασή του ιδρύοντας, με φίλους και συνοδοιπόρους, το σχήμα «Οι Φοράδες της Αποκάλυψης»: μαζί με τον Φρανσίσκο Κάσας, έστησαν αιχμηρές performances, τόσο για το αναστατωμένο κοινό, όσο και για να «μπουκάρουν» σε πολιτικές ομιλίες και άλλες δράσεις του status quo και να κάνουν τους ιθύνοντες να σαστίσουν. Αυτές οι performances ήταν γεμάτες εικαστική δημιουργικότητα, συνυφασμένη με οδύνη, ήταν από τη μια ξεκαρδιστικές στο θράσος τους κι από την άλλη ποτισμένες στο σωματικό πόνο και στην απόγνωση ενός τόπου εχθρικού - όχι μόνο της Χιλής του Πινοσέτ, αλλά κι ολόκληρου του συντηρητικού δυτικού κόσμου. Αυτή η εκρηκτική αρχή οδήγησε σε μια μεγάλη, πολυβραβευμένη πορεία ενός καλλιτέχνη και λογοτέχνη που ξύπνησε τα πλήθη που τον συνάντησαν και που έτσι πορεύτηκε, χωρίς συμβιβασμούς, ως το θάνατό του το 2015 από καρκίνο του λάρυγγα.
Επενδύοντας στη φιλική σχέση του με τη Ζοάνα Ριπόσι Γκαριμπάλντι, ο Λεμεμπέλ της ανέθεσε μια δουλειά γεμάτη ευθύνη: να τον κινηματογραφήσει, χωρίς περιορισμούς και όρια, για τα τελευταία επτά χρόνια της ζωής του και του σταδιακού θανάτου του: κι αυτό κάνει εκείνη, σ' ένα ντοκιμαντέρ με μεγάλη εγγύτητα, περισσότερο ιμπρεσιονιστικό παρά περιγραφικό, μιας προσωπικότητας που στάθηκε ένα σκαλοπάτι πάνω από τη λαϊκή μπαναλιτέ που ο ίδιος λάτρεψε. Για το πορτρέτο αυτό, η Γκαριμπάλντι ακολουθεί μια μέθοδο που θυμίζει αυτοπροσωπογραφία, σαν η ίδια να είναι μια παρένθεση. Χρησιμοποιεί εκπληκτικό υλικό, φωτογραφίες και βίντεο, από τη ζωή και τις performances του Λεμεμπέλ και τον φέρνει αντιμέτωπο, επαναλαμβανόμενα, με την εικόνα του, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Ακολουθώντας την αισθητική του κόκκου των παλιών home movies και των βίντεο από τις δράσεις του '80, η ταινία είναι χτισμένη πάνω στην αισθητική της μνήμης, του χρόνου που περνά κι αφήνει στην εικόνα το σημάδι του.
Μέσα στο κάδρο, μέσα στο σπίτι του, ο Λεμεμπέλ, με το φακιόλι του και τα ριχτά ρούχα των τελευταίων χρόνων του, κάθεται σε μια καρέκλα, βάζει στο κασετόφωνο (πράγματι, κασέτα), να παίζει το αγαπημένο του τραγούδι, το λιγωτικά ποπ «Corazón de poeta», η Καρδιά του Ποιητή, της Ζανέτ, κοιτάζει τις παλιές φωτογραφίες του που προβάλλονται σε σλάιντς στον τοίχο, πάνω από την μπογιά και τα έπιπλα και σχολιάζει. Μια meta εικόνα αντιθέσεων, ένας άνδρας που έχει βιώσει στην ψυχή και στο σώμα του τον αγώνα και την αγωνία, μια πληθωρική θεία με τις γραμμές της ηλικίας στο καλοσυνάτο πρόσωπό της, ένα σκανταλιάρικο χιούμορ του ανθρώπου που δεν έχει τίποτα να χάσει μέσα στην ελαφρότητα της ζωής, μια διάχυτη θλίψη του ανθρώπου που έχασε τα πάντα, εκούσια, για ένα ευρύτερο καλό που οραματίστηκε. Ο Λεμεμπέλ του Pride της Νέας Υόρκης που φόρεσε σύριγγες γύρω από το λαιμό του, που του τρυπούσαν το στέρνο, για να διαμαρτυρηθεί για την αδιαφορία προς τον ιό του AIDS, ο Λεμεμπέλ της νεανικής αναίδειας, της λυρικότητας των κειμένων του, ο Λεμεμπέλ που έβαλε φωτιά στο σώμα του, το ταλαιπωρημένο από τις χημειοθεραπείες. Ολα μαζί, σε κάθε κάδρο, σε κάθε στιγμή μιας πολυτάραχης ζωής που εμείς, εδώ, ποτέ δεν γνωρίσαμε.
Κι έτσι η Γκαριμπάλντι, μεταφέροντας αισθήσεις κι όχι τόσες πληροφορίες, φτιάχνει ένα ανθρώπινο δοκίμιο γεμάτο διπλοτυπίες, σχολιάζοντας το ζήτημα της αντίληψης της ανθρώπινης εικόνας, της ταυτότητας με τα πολλά της πρόσωπα. Του Λεμεμπέλ για τους θεατές και αναγνώστες του, εκείνων για τον ίδιο, των οικείων του, των εχθρών του, εμάς που βλέπουμε την ταινία: το ένα πρόσωπο πάνω στο άλλο, μιας πόλης, μιας χώρας, ενός κόσμου, ενός νέου κι ενός ώριμου ανθρώπου, απανωτές εικόνες μιας ταυτότητας που αλλάζει, αναλόγως του ποιος κοιτάζει και πού, ενός άνδρα που ντυνόταν γυναίκα, ενός performer που μέσα από το «ψέμα», από τη δημιουργία, ανέδειξε την αλήθεια σ' όλη της τη βιαιότητα, μιας γλώσσας που βγαίνει κοροϊδευτικά μπροστά στο δράμα της ζωής, μιας τεράστιας, μελαγχολικής μοναξιάς του ανθρώπου που έχει αναλάβει τον ακτιβισμό για ν' αλλάξει τον κόσμο, επειδή, απλώς, ο κόσμος, όπως είναι, δεν έχει θέση γι' αυτόν.
Κι είναι, η ταινία της Γκαριμπάλντι και το πορτρέτο του Λαμεμπέλ, ατίθασο και σκληρό: λίγο κέφι, λίγη καλοκαιρινή ζεστασιά, πολλή, σωματική, καλλιτεχνική εξώθηση στα άκρα, σ' ένα πολιτικό πλαίσιο τόσο σκοτεινό όσο η Χιλή του Πινοσέτ, της βίας και των νεαρών αγνοούμενων, του θανάτου και της δύσκολης ζωής. Το «Λεμεμπέλ» είναι απολαυστικό αλλά δεν έχει καθόλου πλάκα, είναι ρομαντικό με μια όψη μαύρη, σαν το μαύρο μολύβι που τονίζει τα μάτια του Πέδρο, μια ολόζεστη ταινία για ένα σώμα που γεννήθηκε, έπραξε κι έφυγε, ως εργαλείο επανάστασης. Με τα λόγια του Λεμεμπέλ, το σώμα είναι το τελευταίο σου όπλο, έστω κι αν έχει παραβιαστεί. Κι εκείνος το προσέφερε στο γενικότερο καλό.
Το Flix βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και θα σας μεταφέρει όλα όσα θα συμβαίνουν εντός και εκτός των σκοτεινών αιθουσών του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Περισσότερα για το 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης:
- 21 ΦΝΘ | «Free Solo»: Το οσκαρικό ντοκιμαντέρ του National Geographic προκαλεί σωματικό και συναισθηματικό vertigo
- 21ο ΦΝΘ | «Film Catastrophe»: O Πολ Γρίβας εξηγεί στο Flix ότι σινεμά σημαίνει ελευθερία
- «What She Said» ή πώς η κριτικός κινηματογράφου Πολίν Κέιλ έκανε το Χόλιγουντ να την ακούσει
- 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Η Μόλυ κηρύσσει την έναρξη του φεστιβάλ!
- «Marianne & Leonard: Words of Love»: Η μεγάλη σκιά του Λέοναρντ Κοέν
- 21 (τουλάχιστον) λόγοι για να βρεθείτε στο 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσσαλονίκης
- Οσα δεν βλέπουμε με την πρώτη ματιά γύρω μας στις αφίσες του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
- Αυτές είναι οι ελληνικές ταινίες του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και της Αγοράς
- Αυτές είναι οι ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού του 21ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
- Carte Blanche στον Λούι Ψυχογιό από το 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
