Τι κάνεις όταν ο πατέρας σου πεθαίνει στα μισά του γυρίσματος της τελευταίας σου ταινίας, η οποία έχει να κάνει με την απρόσμενη επανασύνδεσή σας έπειτα από 20 χρόνια; Ποια είναι τα όρια ανάμεσα στη φαντασία και στην πραγματικότητα;
Από την εκκεντρική οικογενειακή σάγκα ενός αινιγματικού κομπάρσου στο «A Story for the Modlins» σε έναν διαγωνισμό για σωσίες του Ερνεστ Χέμινγουεϊ στο «Notes on the Other», και από τη συναρπαστική μαρτυρία μιας ηλικιωμένης κοκκινομάλλας για τη γνωριμία της με τον Μένγκελε στο «The Beautician» μέχρι το «On Football», μέσω του οποίου ο σκηνοθέτης πασχίζει να ξαναχτίσει τη σχέση του με τον πατέρα του, οι ταινίες του Σέρχιο Οξμάν μοιάζουν να προκαλούν την καθιερωμένη αντίληψή μας για το ντοκιμαντέρ και τη σχέση του με τη πραγματικότητα, φλερτάροντας ενίοτε με τη μυθοπλασία.
Διαβάστε ακόμη: «Με τα Μάτια Ανοιχτά» στο ελληνικό ντοκιμαντέρ και το βλέμμα στη Συρία
Ολοκληρώνοντας το αφιέρωμα που διοργανώνει στον Ισπανο-Βραζιλιάνο σκηνοθέτη, το Exile Room υποδέχεται τον Σέρχιο Οξμάν στην Αθήνα, όπου κατά τη διάρκεια δύο ημερών ο ταλαντούχος ντοκιμαντερίστας θα ψηλαφίσει δικές του και άλλες ταινίες, επιδεικνύοντας το πώς η φαντασία και η πραγματικότητα είναι τελικά αλληλένδετες στο ντοκιμαντέρ. Το εργαστήριο θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 27 και την Πέμπτη 28 Απριλίου, 19:00 με 21:00, και θα εξερευνήσει τα όρια ανάμεσα στα δύο είδη και το πώς τα σκηνοθετικά εργαλεία του ενός μπορούν να χρησιμεύσουν στο άλλο. Από την αρχική ιδέα μέχρι το τελικό cut, θα λύσει όλες τις απορίες, τις αμφιβολίες και τα ηθικά διλήμματα που ταλανίζουν κάθε σκηνοθέτη, θα μιλήσει για το σενάριο, το γύρισμα και το μοντάζ, ώσπου το τελικό αποτέλεσμα να μιμείται αψεγάδιαστα την πραγματικότητα.
Γεννημένος το 1970 στη Βραζιλία, ο Οξμάν σπούδασε δημοσιογραφία στη Βραζιλία και σκηνοθεσία στη Νέα Υόρκη. Από το 1999 ζει και εργάζεται στη Μαδρίτη, έχοντας σκηνοθετήσει επτά μεγάλου μήκους ταινίες που έχουν ταξιδέψει σε περισσότερα από 200 φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο (Σάντανς, Σαν Σεμπαστιάν, Viennale, Λοκάρνο κ.α.). Επιπλέον, έχει ιδρύσει τη δική του εταιρεία παραγωγής, Dok Films, ενώ διδάσκει στη σχολή κινηματογράφου της Μαδρίτης (ECAM).
Λίγο πριν από την επίσκεψή του στην Αθήνα, το Flix μίλησε με τον ταλαντούχο Σέρχιο Οξμάν, προσπαθώντας να του αποσπάσει λίγα από τα μυστικά της ιδιαίτερης μεθοδολογίας του.
Διαβάστε ακόμη: SXSW 2016 «A Song for You»: το ντοκιμαντέρ για το Austin City Limits είναι η ιστορία της σύγχρονης αμερικανικής μουσικής
Θα μπορούσες να συνοψίσεις την πορεία σου μέχρι τώρα. Πώς κατέληξες από τη Βραζιλία στην Ισπανία μέσω Νέας Υόρκης;
Σπούδασα δημοσιογραφία στο Σάο Πάολο, την πόλη όπου γεννήθηκα. Αφού εργάστηκα στον τοπικό τύπο για μερικά χρόνια, σκηνοθέτησα το πρώτο μου ντοκιμαντέρ το 1995. Την επόμενη χρονιά πήγα στην Ισπανία για να γυρίσω ένα ντοκιμαντέρ για τον Ρονάλντο, ο οποίος εκείνη την περίοδο έπαιζε στην Μπαρτσελόνα. Στη συνέχεια, πέρασα ενάμισι χρόνο σπουδάζοντας κινηματογράφο στη Νέα Υόρκη. Το 1998 μετακόμισα οριστικά στη Μαδρίτη. Έτσι, παρ’ όλο που είμαι Βραζιλιάνος, θα έλεγα ότι ολόκληρη η καριέρα μου δημιουργήθηκε στην Ισπανία. Και παρ’ όλο που είμαι δημοσιογράφος, σταδιακά αποστασιοποιήθηκα από τη δημοσιογραφία και άρχισα να κατανοώ το ντοκιμαντέρ ως σινεμά, ως τέχνη, ως έναν τρόπο να επανεφευρίσκεις την πραγματικότητα με έναν πολύ υποκειμενικό τρόπο (το αντίθετο, δηλαδή, από αυτό που πίστευα όταν σπούδαζα δημοσιογραφία στο πανεπιστήμιο).
Στην τελευταία σου δουλειά, «On Football», πώς και αποφάσισες να μετατρέψεις την επανασύνδεσή σου με τον πατέρα σου σε ταινία; Αισθανόσουν αρκετά αποστασιοποιημένος από αυτόν ώστε να τον αντιμετωπίσεις ως χαρακτήρα αντί για ένα επώδυνο κομμάτι από το παρελθόν σου;
Το 2013 ταξίδεψα από την Ισπανία στο Σάο Πάολο για να παρουσιάσω μία ταινία σε ένα φεστιβάλ κινηματογράφου. Σε αυτό το σημείο, είχα περάσει περισσότερα από 20 χρόνια χωρίς καμία επαφή με τον πατέρα μου. Κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού, όμως, αποφάσισα να του τηλεφωνήσω. Συναντηθήκαμε και μιλήσαμε πολύ, για το παρελθόν, για το παρόν. Το ποδόσφαιρο ήταν ένα θέμα που διαρκώς επανερχόταν στη συζήτηση. Το ποδόσφαιρο από τη δεκαετία του ’70. Έναν χρόνο αργότερα, ακριβώς πριν από το Παγκόσμιο Κύπελλο (που θα διεξαγόταν συγκεκριμένα στη γενέτειρά μου), κάλεσα τον πατέρα μου και του έκανα μία πρόταση: οι δυο μας θα βλέπαμε ολόκληρο το πρωτάθλημα μαζί, από το πρώτο μέχρι το τελευταίο παιχνίδι. Και θα γυρίζαμε μια ταινία για την εμπειρία μας.Δεν ήθελα να κάνω θεραπεία μέσα από την ταινία. Δεν ήταν μια αυτοβιογραφία. Η πρόταση ήταν να είμαι μαζί του, να περάσω χρόνο μαζί του. Να αναπαραστήσουμε μια κατάσταση που είχε συμβεί πριν από 40 χρόνια: πατέρας και γιος να βλέπουν μαζί ποδόσφαιρο.Αλλά δεν νομίζω ότι έχει να κάνει με αποστασιοποίηση. Το ποδόσφαιρο και το σινεμά ήταν ένα πρόσχημα για έναν πατέρα και έναν γιο να βρεθούν μαζί. Η αρχική ιδέα ήταν ότι φτιάχναμε κάποιου είδους ταινία μυθοπλασίας, με εκείνον να κάνει τον πατέρα και εγώ τον γιο. Φυσικά, δεν είχαμε ιδέα ότι αυτή η συνάντηση θα κατέληγε όπως κατέληξε.
Πες μου λίγα πράγματα για το παρασκήνιο πίσω από το «A Story for the Modlins». Πώς ανακάλυψες τα θραύσματα του παρελθόντος αυτής της αλλόκοτης οικογένειας. Έκανες κάποια έρευνα ή πρόκειται για ένα φιλμ εξ ολοκλήρου κατασκευασμένο; Ανακάλυψες όντως ανέπαφο το διαμέρισμά τους με την τεφροδόχο-άγαλμα;
Δεν ήμουν εγώ αυτός που βρήκε τις φωτογραφίες στο δρόμο. Ήταν κάποιος άλλος. Αυτό το πρόσωπο διερεύνησε ο ίδιος τη ζωή τους και προσπάθησε να κάνει μια ταινία, αλλά τελικά τα παράτησε.Κάποια στιγμή μού προσέφερε το υλικό και την έρευνα έτσι ώστε να προσπαθήσω εγώ να κάνω μια ταινία. Από την αρχή ήξερα ότι μπορούσα να διηγηθώ μονάχα μια πλευρά της ζωής τους. Αν προσπαθούσα να πω «ολόκληρη την ιστορία», θα αποτύγχανα. Από πολύ νωρίς ήξερα ότι αυτή η ιστορία (όπως και κάθε ιστορία) είχε πολλά κενά. Και ότι δεν έπρεπε να γεμίσω αυτά τα κενά, αλλά να υποθέσω ότι υπήρχαν πολλά κομμάτια που έλειπαν κι ότι έπρεπε να εμπλέξω τον θεατή προκειμένου να ολοκληρώσει το παζλ. Όπως είπα νωρίτερα, νομίζω ότι ως σκηνοθέτης –και ως σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ– έχω το δικαίωμα να κάνω εικασίες. Περισσότερο από το να πω ποιοι ήταν οι Μόντλιν, προσπάθησα να μοιραστώ μια αίσθηση τού ποιοι μπορεί να ήταν. Και να εικάσω τι μπορεί να τους είχε συμβεί.
Η μυθοπλασία έχει έρθει για να μείνει; Πώς και πότε άρχισες να θολώνεις τα όρια ανάμεσα στη μυθοπλασία και το ντοκιμαντέρ; Θα επέστρεφες ποτέ σε ντοκιμαντέρ αμιγώς βασισμένα στην πραγματικότητα;
Δεν υπάρχουν ντοκιμαντέρ αμιγώς βασισμένα στην πραγματικότητα. Τη στιγμή που καδράρεις την πραγματικότητα με την κάμερά σου, ήδη επιλέγεις. Ακόμα κι όταν τραβάς αληθινούς χαρακτήρες, αναπτύσσεις μια συνομιλία. Αυτό για μένα είναι μυθοπλασία. Θα πήγαινα ακόμα παραπέρα: η πραγματικότητα δεν υπάρχει. Ως ντοκιμαντερίστας συλλέγεις θραύσματα και κατασκευάζεις την πραγματικότητα με τον δικό σου τρόπο. Γι’ αυτό και δεν υπάρχουν οδηγίες χρήσης. Κάθε ταινία, το θέμα της απαιτεί τη δική του μοναδική προσέγγιση, και ο κινηματογραφιστής πρέπει να δημιουργήσει μια πολύ συγκεκριμένη μεθοδολογία που υπηρετεί το χτίσιμο της ταινίας – και την πραγματικότητα (αυτή δεν θα εξυπηρετεί το επόμενο πρότζεκτ).
Πώς προσεγγίζεις, λοιπόν, το ντοκιμαντέρ όταν διδάσκεις; Πώς ορίζεις το είδος όταν εισάγεις για πρώτη φορά τους μαθητές σου στον κόσμο του ντοκιμαντέρ; Γιατί προφανώς ο όρος μη-μυθοπλασία δεν ισχύει!
Συνήθως χρησιμοποιώ τα λόγια του Τζον Γκρίρσον, ο οποίος όρισε το ντοκιμαντέρ ως μια «δημιουργική μεταχείριση της πραγματικότητας».
Μοιάζεις να μην αφήνεις πολλά πράγματα στην τύχη στις ταινίες σου...
Προσπαθώ να μην αφήνω. Αλλά στο «On Football» μπορείς να δεις έναν σκηνοθέτη να προσπαθεί να καθορίσει μια πολύ σχολαστική μέθοδο γυρισμάτων, αλλά τότε η μοίρα κάνει την εμφάνισή της με τον πιο άγριο τρόπο.
Info:
Τετάρτη 27/04 & Πέμπτη 28/04, ώρα 19:00-21:00, στο Exile Room (Αθηνάς 12, Μοναστηράκι, 3ος όροφος, τηλ. 210 3223395). Η διδασκαλία θα γίνει στα αγγλικά και η είσοδος είναι δωρεάν.
Διαβάστε ακόμη
- 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Τα βραβεία και ο (απο)χαιρετισμός του Δημήτρη Εϊπίδη
- SXSW 2016: «The American Epic Sessions» - Oι Τζακ Γουάιτ & Τ-Μπόουν Μπερνέτ σ' ένα μουσικό ντοκιμαντέρ που θα σας συγκλονίσει
- Berlinale 2016: Η Τίλντα Σουίντον παρουσιάζει το ντοκιμαντέρ της
Tags: Exile Room, Σέρχιο Οξμάν
