Είναι αυτό που και να ήθελες δεν θα τους είχες κάπου μαζί και τους τρεις, πρόθυμους να μιλήσουν για το πριν, το τώρα και το μετά του ελληνικού σινεμά από τη θέση τριών ενεργών κινηματογραφιστών που παρουσίασαν φέτος τις ταινίες τους στις αίθουσες, διασχίζοντας ο κάθε ένας με διαφορετικό τρόπο αλλά για ακόμη μια φορά τη μεγάλη απόσταση ανάμεσα στο «κάνω σινεμά» και «κάνω σινεμά στην Ελλάδα».
Και μπορεί οι θέσεις τους να μην διεκδικούσαν δάφνες πρωτοτυπίας σε μια συζήτηση για τα προβλήματα του ελληνικού σινεμά που έχει ξεκινήσει εδώ και δεκαετίες, αλλά το πάθος με το οποίο μίλησαν ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης («Το Ξύπνημα της Ανοιξης»), ο Τάσος Μπουλμέτης («Νοτιάς») και ο Αργύρης Παπαδημητρόπουλος («Suntan») για τον τρόπο παραγωγής και διανομής στο εσωτερικό, τη μόδα που λέγεται «Ελλάδα» στα κινηματογραφικά Φεστιβάλ του κόσμου, την έλλειψη μιας τηλεόρασης που θα στήριζε ουσιαστικά και σταθερά την κινηματογραφική παραγωγή, τα νέα μέσα εκμετάλλευσης ταινιών και το προσδοκώμενο μέλλον του ελληνικού σινεμά ήταν ανανεωτικό.
Κοιτάζοντας κατάματα τη συχνά δυσάρεστη αλήθεια του ελληνικού σινεμά, δεν έπαψαν να παθιάζονται με τις ιστορίες που θέλουν να πουν και την αποφασιστικότητα πως με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, λάθος ή σωστά, με μια κρυφή ελπίδα πως κάποτε ίσως όλα γίνουν πιο εύκολα, οι ιστορίες που θέλουν να πουν θα γίνουν ταινίες!
«Το σύγχρονο ελληνικό σινεμά ξεκίνησε τη ζωή του με μειονεκτήματα: δεν υπάρχει σύστημα στούντιο - αυτό τέλειωσε με τη Φίνος Φιλμς στα τέλη του '60, δεν υπάρχει τηλεόραση που να στηρίζει τηλεοπτικές και κινηματογραφικές παραγωγές και στην πραγματικότητα όλα βασίζονται στην καλή θέληση για να μην πούμε στην ηλιθιότητα αυτού που ο κόσμος περιγράφει ως "σινεμά του δημιουργού", ξεχνώντας πως ο "δημιουργός" αυτός σε άλλη χώρα, π.χ στην Ολλανδία, στηρίζεται από μια σειρά θεσμών, κρατικών ή ιδιωτικών και δεν χρειάζεται να κάνει τα πάντα μόνος του. Δεν παραπονιέμαι. Κανείς δεν έβαλε ένα όπλο στον κρόταφό μου και μου είπε ότι πρέπει να γίνω σκηνοθέτης. Ηταν κάτι που διάλεξα μόνος μου», συνοψίζει ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης για την κατάσταση της σύγχρονης ελληνικής κινηματογραφικής παραγωγής.
«Είναι λάθος να μιλήσουμε για το ελληνικό σινεμά και τα προβλήματα του, αν δεν μιλήσουμε πρώτα για την αποκρουστική κατάσταση της ελληνικής τηλεόρασης. Οπως σε κάθε άλλη χώρα δεν μπορείς να μιλήσεις για το σινεμά αν δεν μιλήσεις για την τηλεοπτική παραγωγή. Τα ελληνικά κανάλια διευθύνονται από γκάνγκστερ και πολιτικές ή οικονομικές μαφίες και δεν υπάρχει ίχνος πολιτιστικού προϊόντος που να υποστηρίζεται σε επίπεδο παραγωγών, ταινιών ή σειρών. Στη συνδρομητική τηλεόραση αυτό αρχίζει κάπως να αλλάζει. Στην Αγγλία όπου έζησα για πολλά χρόνια υπήρχε το BBC και αργότερα το Channel 4 το οποίο δημιουργήθηκε την εποχή της συντηρητικής κυβέρνησης της Μάργκαρετ Θάτσερ. Και τα δύο χρηματοδοτούσαν παραγωγές υψηλής ποιότητας, ντοκιμαντέρ ή μυθοπλασία, τρέφοντας με αυτόν τον τρόπο το βρετανικό σινεμά».
Διαβάστε ακόμη: Διεθνές Φεστιβάλ Πάτμου 2016: Τα ντοκιμαντέρ λένε πάντα την αλήθεια!
Σκηνή από το «Ξύπνημα της Ανοιξης» του Κωνσταντίνου Γιάνναρη
«Η κατάσταση στο ελληνικό σινεμά είναι ένα χάος. Δεν υπάρχουν θεσμοί που να στηρίζουν την παραγωγή, η ελληνική τηλεόραση είναι ένα από τα χειρότερα πράγματα που υπάρχουν στον πλανήτη. Τώρα υπάρχει μια νέα γενιά παραγωγών που προσπαθούν να κάνουν κάτι, να ευθυγραμμιστούν με την πρακτική του ευρωπαϊκού σινεμά και όλων όσων γίνονταν εδώ και δεκαετίες εκτός ελληνικών συνόρων», δηλώνει ο Αργύρης Παπαδημητρόπουλος. «Το ελληνικό σινεμά έχει γίνει πιο εξωστρεφές, αν και δεν είμαι μεγάλος φαν των συμπαραγωγών. Μια μικρή χώρα σαν την Ελλάδα αναγκάζεται σε μια συμπαραγωγή να πάρει χρήματα από μια άλλη χώρα και να ξοδέψει τα διπλά εκεί. Αυτό αυξάνει τις δυσκολίες της ταινίας και ανεβάζει αδικαιολόγητα και το budget της. Με κάποιο τρόπο είναι πιο εύκολο να κάνεις μια ταινία στην Ελλάδα. Είμαστε μια μικρή κοινότητα και μπορούμε να συνεργαστούμε. Αυτή είναι η αισιόδοξη πλευρά».
Σκηνή από το «Suntan» του Αργύρη Παπαδημητρόπουλου
«Είμαι πιο αισιόδοξος για την κατάσταση στο ελληνικό σινεμά», δηλώνει ο Τάσος Μπουλμέτης. «Για να κατανοήσει κανείς όμως την τωρινή κατάσταση του ελληνικού σινεμά, πρέπει να γνωρίζει πως ξεκίνησε να χρηματοδοτείται μέσα στα χρόνια. Η χρηματοδότηση του ελληνικού σινεμά ξεκίνησε επίσημα μετά το τέλος της δικτατορίας, το 1974. Τότε φτιάχτηκε και το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου που βρισκόταν κάτω από τον έλεγχο των συνδικάτων. Μέχρι και το 2000, η δημόσια χρηματοδότηση του ελληνικού σινεμά από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου αλλά και από την ΕΡΤ ήταν στην ουσία αποφάσεις των συνδικάτων. Από τις αρχές του 2000 ξεκίνησε και η προσπάθεια να διακοπεί η εσωστρέφεια του ελληνικού σινεμά. Από το 2000 μέχρι το 2004 - που ήταν και τα χρόνια της ευημερίας, εμφανίστηκαν και τα πρώτα ιδιωτικά χρήματα. Υπήρξαν μεγάλες εμπορικές επιτυχίες - ανάμεσα σε αυτές και η "Πολίτικη Κουζίνα" που χρηματοδοτήθηκαν από ιδιώτες, ιδιώτες που ήταν ιδιοκτήτες αιθουσών, διανομείς και παραγωγοί οι ίδιοι, κάτι που κανονικά απαγορεύεται αυστηρά στην Αμερική και σε άλλες πολιτισμένες χώρες. Επειδή κάποιες ταινίες πήγαν καλά εμπορικά, νόμιζαν όλοι ότι είχαν βρει τη συνταγή και έτσι ξεκίνησαν να φτιάχνουν φτηνά "τηλεοπτικά" προϊόντα που οδήγησαν το κοινό στο να νιώσει εξαπατημένο και να απομακρυνθεί από τις αίθουσες και από το ελληνικό σινεμά. Από το 2004 και μετά, μια νέα γενιά παραγωγών ακολούθησε το παράδειγμα της ευρωπαϊκής παραγωγής και προσπάθησαν να βρουν χρήματα εκτός Ελλάδας. Βρισκόμουν σε ένα πάνελ με επιχειρηματίες πριν από λίγες ημέρες. Οταν τους περιγράψαμε τα νούμερα του ελληνικού σινεμά, δήλωσαν πως δεν τους ενδιαφέρει να κάνουν επένδυση στο ελληνικό σινεμά αλλά μπορούν να προχωρήσουν σε χορηγίες. Νιώθω πως στην Ελλάδα σήμερα μπορούμε να κάνουμε τρία είδη ταινιών: πολύ φτηνές ταινίες, μέχρι 200.000 ευρώ, που μπορείς εύκολα να συγκεντρώσεις τα χρήματα και ενδεχομένως να τα πάρεις και πίσω και αν είσαι τυχερός να εξασφαλίσεις διανομή και στο εξωτερικό ή πολύ ακριβές ταινίες από τις οποίες όμως δεν περιμένεις να βγάλεις χρήματα, όπως έγινε με την περίπτωση της «Μικράς Αγγλίας». Ή ταινίες που θα κυκλοφορήσουν σε ένα φεστιβαλικό κύκλωμα και θα σου εξασφαλίσουν χρηματοδότηση για την επόμενη σου ταινία».
«Είμαστε μια χώρα που δεν υπάρχει καθόλου εκπαιδευτικός προσανατολισμός σχετικά με την τέχνη και την τεχνική του κινηματογράφου», θυμίζει ο Τάσος Μπουλμέτης. «Πράγμα πολύ σημαντικό όχι μόνο για το σινεμά, αλλά και για τον οπτικοακουστικό τομέα γενικά. Δεν είναι τυχαίο πως σε χώρες όπως η Ρουμανία, η Ουγγαρία, η Δανία υπάρχουν δυνατά ρεύματα εθνικού σινεμά. Εκεί υπάρχουν σχολές που δίνουν το στίγμα της κινηματογραφικής εκπαίδευσης και στηρίζουν την κινηματογραφική παραγωγή. Στην Ελλάδα έχουμε μόνο το αναγνωρισμένο έργο δημιουργών και κάθε φορά νέους ανθρώπους που προσπαθούν να γίνουν δορυφόροι των προηγούμενων. Δεν υπάρχει μια συντονισμένη προσπάθεια για εθνική κινηματογραφία».
Διαβάστε ακόμη: Διεθνές Φεστιβάλ Πάτμου 2016: Φέρνοντας το σινεμά στο νησί!
Σκηνή από το «Νοτιά» του Τάσου Μπουλμέτη
«Το πρόβλημα μου δεν ήταν να κάνω ταινία αλλά η διανομή της», λέει ο Τάσος Μπουλμέτης φτάνοντας στο ποιο πιστεύει ότι θα είναι το μέλλον του ελληνικού σινεμά. «Εχουμε μια παραγωγή περίπου 20 ελληνικών ταινιών το χρόνο, νούμερο τεράστιο και σε σχέση με τον πληθυσμό της Ελλάδας αλλά και σε σύγκριση με αναλόγου μεγέθους και πληθυσμό ευρωπαϊκές χώρες. Επίσης έχουμε περίπου 20 εταιρίες διανομής στην Ελλάδα, νούμερο τελείως αστρονομικό για μια τόσο μικρή αγορά. Ακόμη και οι ιδιοκτήτες κινηματογράφων γίνονται διανομείς. Αγοράζουν ταινίες φτηνά, τις πουλάνε στη συνδρομητική τηλεόραση και έτσι υπάρχει κέρδος. Μετά την κατάργηση του φόρου που επιστρεφόταν από τα εισιτήρια στην ελληνική κινηματογραφική παραγωγή και οι αιθουσάρχες δεν έχουν πλέον κανένα κίνητρο για να προβάλλουν ελληνική ταινία. Τα επόμενα πέντε χρόνια η κατάσταση στο ελληνικό σινεμά θα αλλάξει δραματικά. Σίγουρα στη διανομή. Οι διανομείς όπως τους γνωρίζαμε δεν θα υπάρχουν πια. Οι νέες μορφές διανομής (video on demand, διαδικτυακές πλατφόρμες) έρχονται δυναμικά και οι αιθουσάρχες έχουν αρχίσει να επαναστατούν απέναντι στη διανομή. Θα δούμε αλλαγές. Οι "μεγάλοι" της ελληνικής διανομής δεν θα είναι πια τόσο μεγάλοι».
«Τόσο στη διανομή όσο και στην παραγωγή, είναι συναρπαστικό πως η τεχνολογία οδηγεί τα πράγματα αλλού», συμπληρώνει ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης. «Γύρισα μεγάλο μέρος της ταινίας με ιPhone. Φτηνή τεχνολογία που μειώνει το κόστος των συνεργείων. Οπως και στη διανομή, οι ανεξάρτητες μορφές διανομής των ταινίων είναι αυτές που θα επικρατήσουν. Δεν ξέρω πως γίνεται, αλλά θα με ενδιέφερε πολύ να κυκλοφορούσαν οι ταινίες με ένα αντίτιμο του 0.50 σεντς ευρώ για όλους και να μπορεί από αυτό να ωφελείται ο δημιουργός της ταινίας και όχι μια εταιρία διανομής. Αν υπάρχει ελπίδα να βγάλουμε κάποια χρήματα για να μπουν σε μια επόμενη παραγωγή, είναι μόνο αυτός».
Διαβάστε αναλυτικά: Διεθνές Φεστιβάλ Πάτμου 2016: Αυτή η εποχή του χρόνου που πάμε σινεμά στο νησί της Αποκάλυψης
«Η Ελλάδα βρισκόταν στις ειδήσεις σαν πρώτο θέμα τα τελευταία πέντε χρόνια», επισημαίνει ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης. «Πλέον είμαστε χθεσινά νέα. Τον τελευταίο μόλις μήνα είχαμε το Brexit, δολοφονικές επιθέσεις στην Αμερική, τρομοκρατικές επιθέσεις στη Γαλλία, τη Γερμανία... Αυτό που βρίσκει πια ο κόσμος συναρπαστικό βρίσκεται αλλού. Η Ελλάδα έχει βρεθεί στο φόντο. Τώρα πια πρέπει να δούμε το ελληνικό σινεμά εκτός μόδας, σαν ένα διεθνές σινεμά, ενδεχομένως και σε ποια γλώσσα θα μιλάει αυτό».
«Δεν μου άρεσε καθόλου αυτό που συνέβαινε τα τελευταία χρόνια που όλοι ενδιαφέρονταν για το ελληνικό σινεμά λόγω της κρίσης», συμπληρώνει ο Αργύρης Παπαδημητρόπουλος. «Ηταν κάπως προσβλητικό. Κάναμε την παραγωγή μιας ταινίας και οι συμπαραγωγοί από την Ευρώπη μας ζητούσαν να βάλουμε περισσότερη "κρίση", ίσως κάποιους "αστεγους", κάτι... Ηταν μια τρέλα. Χαίρομαι που όλο αυτό τελειώνει. Η κρίση θα είναι πάντα στο φόντο των ιστοριών μας γιατί κάνουμε σινεμά μέσα στην ίδια κοινωνία κρίσης. Αν και πιστεύω πως η Ελλάδα δεν περνάει κρίση. Κρίση είναι κάτι που κάποια στιγμή τελειώνει. Η Ελλάδα μάλλον πρέπει να πάρει απόφαση πως αυτή είναι η κανονική της κατάσταση, πως είμαστε μια φτωχή χώρα και αυτό θα είναι για όλα τα επόμενα χρόνια που θα έρθουν. Ολα αυτά τα χρόνια τα φώτα στην Ελλάδα στράφηκαν για όλους τους λάθους λόγους. Καιρός είναι να στραφούν στο ελληνικό σινεμά, όχι με αφορμή την κρίση, αλλά με αφορμή τις καλές ελληνικές ταινίες που θα γίνουν στο μέλλον».
Το Διεθνές Φεστιβάλ της Πάτμου διεξάγεται φέτος από τις 21 έως και τις 27 Ιουλίου με την ευγενική υποστήριξη και υπό την αιγίδα του ΕΟΤ, ενώ σε κάθε μια από τις εκδηλώσεις - events του, το ρυθμό δίνει η μπίρα Fischer, αχώριστος σύντροφος της διοργάνωση. Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα και τις εκδηλώσεις του στο επίσημο site του Φεστιβάλ στο ιντερνετ και στην επίσημη σελίδα του στο Facebook.
