Γυρισμένο ως επί το πλείστον στο Μπέη Χαμάμ της Θεσσαλονίκης, μια παραγωγή Γαλλίας, Ελλάδας, Αλγερίας, το «Ακόμη Κρύβομαι για να Καπνίσω», στήνει μια τραγι-κωμωδία μέσα στους γεμάτους υγρασία τοίχους ενός γυναικείου χαμάμ και φέρνει κοντά όλες τις πλευρές της γυναικείας χειραφέτησης ή υποδούλωσης στον μουσουλμανικό κόσμο, σ' ένα φιλμ που απευθύνεται, όμως, στις απανταχού γυναίκες και άντρες. Η Ραϊανά, Γαλλίδα ηθοποιός αλγερινής καταγωγής και η Μισέλ Ρέι - Γαβράς, μας μίλησαν για την δύσκολη αλλά κι όμορφη περιπέτεια της δημιουργίας της ταινίας.
Διαβάστε εδώ την κριτική της ταινίας.
Ραϊανά: Η ιστορία υπήρχε ήδη στο κεφάλι μου και ήθελε να βγει, ήθελα να πως όλα όσα έζησα στην Αλγερία. Ηθελα να μιλήσω για τις γυναίκες, για τις συνθήκες της ζωής στους κάτω από ένα ισλαμικό καθεστώς, αλλά όχι μόνο, για τις γυναίκες γενικότερα. Και σκέφτηκα την ιδέα ενός χαμάμ, ενός μέρους όπου οι γυναίκες θα μπορούσαν να εκφραστούν. Να εκφραστούν με απόλυτη ειλικρίνεια.Ηλπιζα ότι θα μπορούσα να κάνω κάτι με αυτό το έργο, αλλά δεν είχα αυταπάτες. Είχα μόλις έρθει από την Αλγερία, κάνεις δεν με γνώριζε στη Γαλλία και είχα γράψει ένα θεατρικό που έχει 12 ηθοποιούς στην σκηνή. Κι ακόμη κι αν πήρα πολλά κολακευτικά σχόλια, κανείς δεν ήθελε να το ανεβάσει, μέχρι την στιγμή που κέρδισα ένα βραβείο για έργο που δεν έχει ανέβει ακόμη και ξαφνικά το τοπίο άλλαξε.
Μισέλ: Ανακάλυψα το έργο εξ’ αιτίας ενός γεγονότος που συνέβη όταν παιζόταν σε ένα θέατρο απέναντι από ένα τζαμί. Ενα βράδυ μετά την παράσταση, καθώς η Ραϊανά έφευγε από το θέατρο, δυο άντρες την πλησίασαν και προσπάθησαν να της βάλουν φωτιά. Από καθαρή τύχη, είχε μόλις κατέβει από την σκηνή και είχε λούσει τα μαλλιά της. Ηταν υγρά και ήταν ο μόνος λόγος που δεν πήραν φωτιά. Οταν διάβασα αυτή την είδηση, ήξερα ότι αυτό είναι ένα έργο που πρέπει να δω. Τόσο εγώ όσο κι ο Κώστας [Γαβράς], θέλουμε να ξέρουμε ότι το έργο που θα δούμε αξίζει τον κόπο. Εχω προβλήματα με την μέση μου και για μένα το να κάθομαι γαι δυο ώρες σε μια καρέκλα είναι κάτι δύσκολο. Και το θέατρο δεν είναι ένα μέρος από το οποίο μπορείς να φύγεις αν η παράσταση είναι φρικτή. Ομως διαβάζοντας για το έργο και σκεπτόμενη ότι αυτό το έργο έκανε κάποιους ανθρώπους να επιχειρήσουν μια τόσο ακραία πράξη, ήξερα πως θα έχει μια δύναμη. Κι όταν το είδα, αυτή δύναμη έγινε απόλυτα σαφής.
Μισέλ: Συναντηθήκαμε την επόμενη κι όλας μέρα, στο διαμέρισμά μας στο Παρίσι. Και με ρώτησε αν μπορώ να καπνίσω και παρ΄ότι της δεν αντέχω τον καπνό της είπα ναι γιατί ήθελα πολύ να δουλέψω μαζί της. Και ενώ κάπνιζε και κάπνιζε και κάπνιζε, της είπα ότι είμαι σίγουρη πως αυτό το έργο πρέπει να γίνει ταινία. Πως αξίζει να βρει ένα μεγαλύτερο κοινό, αλλά είναι μια ταινία που μόνο εκείνη μπορεί να σκηνοθετήσει. Θυμάμαι της είπα χαρακτηριστικά «η τεχνική του σινεμά είναι κάτι που μπορείς να μάθεις, το ταλέντο δεν μπορείς να το μάθεις, απλά το έχεις». Μας πήρε έξι χρόνια να κάνουμε την ταινία, αλλά άξιζε τον κόπο με το παραπάνω.
Ραϊανά: Θυμάμαι της είπα ότι αυτό που μου ζητά είναι αδύνατον, δεν είχα κάνει ποτέ ξανά σινεμά και ομολογώ ότι πήγα στην συνάντησή μας ελπίζοντας ότι θα μου πρότεινε να ζητήσει τα δικαιώματα για να το γυρίσει ο Κώστας. Ομως η Μισέλ ήταν σίγουρη. «Αν μπορείς να σκηνοθετήσεις τις ηθοποιούς, μην ανησυχείς. Κι αν μπορείς να μεταφέρεις την ζωή και την δύναμη που έχουν οι χαρακτήρες σου στην σκηνή, τότε τα υπόλοιπα είναι πολύ εύκολα». Κι έτσι ξεκίνησα να γράφω το σενάριο.
Μισέλ: Εγώ ήμουν το «κόκκινο μολύβι» είμαι πάντα το κόκκινο μολύβι, αυτή που σβήνει και κάνει τις διορθώσεις στα σενάρια που μου φέρνουν, είμαι το κόκκινο μολύβι και στις ταινίες του Κώστα, μέχρις ότου φτάσαμε σε ένα σημείο που μπορούσαμε να ξεκινήσουμε τα γυρίσματά. Η αρχική ιδέα να γυρίσουμε στην Αλγερία φυσικά εγκαταλείφθηκε γρήγορα. Ακόμη κι αν βρίσκαμε ηθοποιούς εκεί που αν δέχονταν να το κάνουν, πράγμα δύσκολο, αφου ακόμη κι αν οι ίδιες δέχονταν, η οικογένειά τους δεν θα τις άφηνε, ξέραμε ότι θα συναντούσαμε πολλά προβλήματα. Το πιο απλό: οι γυναίκες που θα έπαιζαν βοηθητικούς ρόλους. Θα τις χρειαζόμασταν για μέρες και είμασταν σίγουρες πως ακόμη κι αν έλεγαν το ναι, μετά από μερικές μέρες όταν οι άντρες τους τις ρώταγαν τι έκαναν σήμερα και μάθαιναν την αλήθεια, δεν θα τις άφηναν ποτέ να επιστρέψουν στο γύρισμα. Κι έτσι άρχισα να ψάχνω άλλες τοποθεσίες και οθωμανικά χαμάμ σε άλλα μέρη του κόσμου. Και βρήκα ένα στην Λέσβο και το Μπέη Χαμάμ στην Θεσσαλονίκη.
Ραϊανά: Την ίδια στιγμή που η Μισέλ έψαχνε το χαμάμ, έψαξα κι εγώ στο ίντερντ με λέξη κλειδί «το πιο όμορφο χαμάμ του κόσμου» και αυτό που βρήκα πρώτο, ήταν αυτό της Θεσσαλονίκης. Ηταν γραφτό να γίνει.
Μισέλ: Θυμάμαι όταν βρεθήκαμε στη Θεσσαλονίκη για πρώτη φορά για να δούμε το μέρος χιόνιζε. Ηταν πολύ όμορφα, αλλά φυσικά, έπρεπε να βρούμε άκρη με την αρχαιολογική υπηρεσία και οι αρχαιολογικές υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο, είναι πολύ δύσκολες. «Δεν μπορείτε να αγγίξετε» τίποτα ήταν το πρώτο πράγμα που μας είπαν. «Τουλάχιστον μπορούμε να δούμε;» ήταν η απάντηση. Κι όταν άκουσαν ότι θα υπάρχει νερό στον χώρο, φυσικά αφού είναι χαμάμ, ήταν σχεδόν αδύνατον να τους πείσουμε ότι μπορεί να γίνει, αλλά τελικά τα καταφέραμε.
Ραϊανά: Η ταινία φυσικά δεν έχει παιχτεί στην Αλγερία, αν και στην Τυνησία όπου παίχτηκε είχε μεγάλη επιτυχία. Αλλά ακόμη κι έτσι δεν μπορείτε να φανταστείτε το πόσο μίσος έχω δεχτεί στο internet, σε σχόλια κάτω από το τρέιλερ, ή σε άλλα μέρη. Με κατηγορούν, με απειλούν με προειδοποιούν να μην πατήσω το πόδι μου στην Αλγερία. Ομως όταν πηγαίνω εκεί και φυσικά πηγαίνω γιατί οι γονείς μου ζουν ακόμη εκεί, κανείς δεν ξέρει ποια είμαι, αφού δεν χρησιμοποίησα το αληθινό μου όνομα κι έτσι μπορώ να πηγαίνω δίχως πρόβλημα. Οσο για το Παρίσι, αυτή είναι η ζωή μου και δεν μπορώ να φοβάμαι. Ομως όλοι αυτοί που με κατηγορούν ή με απειλούν δεν έχουν δει την ταινία. Το ξέρω γιατί όσοι το κάνουν, όχι μόνο οι γυναίκες μα και οι άνδρες έχουν μια εντελώς άλλη αντιμετώπιση. Ξέρουν ότι η ταινία μου δεν θέλει να προσβάλει κανέναν, δεν θέλει να είναι εμπρηστική, είναι μια ταινία που θέλει να είναι αληθινή, ειλικρινής.
Μισέλ: Και είναι μια ταινία που δεν μιλά μόνο για την Αλγερία, η για την κατάσταση των γυναικών εκεί, αλλά για όλο τον κόσμο, για μια αλήθεια πανανθρώπινη που αφορά ειδικά όμως την πραγματικότητα ολόκληρης της Μεσογείου. Είμαι παντρεμένη με Ελληνα, κάτι ξέρω κι εγώ...
Δείτε το τρέιλερ της ταινίας:
