Από το πρώτο κιόλας μαγικό πλάνο της ταινίας της Ιλντικο Ενιέντι «Η Ψυχή και το Σώμα», όπου δυο ελάφια περιπλανιούνται σε ένα χιονισμένο ονειρικό τοπίο, νιώθεις ότι έχεις να κάνεις με κάτι ξεχωριστό. Κι αυτή η ιστορία μιας αμήχανης, μετ΄ εμποδίων αγάπης, δυο ατελών «παράξενων» χαρακτήρων που λαμβάνει χώρα μεταξύ των κοινών τους ονείρων (κυριολεκτικά, από αυτά που βλέπουμε όταν κοιμόμαστε), και της καθημερινής δουλειάς τους σε ένα σφαγείο, μας γοήτευσε από το πρώτο ως το τελευταίο πλάνο.
Η Ενιέντι, βραβευμένη το 1989 με την Χρυσή Κάμερα στις Κάννες για το «My 20th Century» και με τις επόμενες ταινίες της να έχουν συμμετάσχει σε φεστιβάλ όπως της Βενετίας ή του Λοκάρνο, επιστρέφει στο σινεμά μετά από 9 χρόνια απουσίας και τιμάται με τη Χρυσή Αρκτο στο Βερολίνο. Ενα μεγάλο μέρος αυτής της περιόδου το πέρασε δουλεύοντας στην τοπική εκδοχή του «In Treatment», μια σειρά που δεν υπήρξε απλώς καλή τηλεόραση, μα που όπως λέει η ίδια «απενοχοποίησε την ψυχανάλυση στα μάτια μιας ολόκληρης κοινωνίας».
Το καινούριο υπέροχο φιλμ της όμως, δείχνει πως ο καμβά στον οποίο πραγματικά θριαμβεύει είναι αυτός του σινεμά, αφού το «Η Ψυχή και το Σώμα» είναι μια από εκείνες τις ταινίες που μοιάζουν να γίνονται κομμάτι σου, να κατοικούν για πάντα σε ένα σημείο του μυαλού και της καρδιάς σου. Συναντώντας της Ιλντικο Ενιέντι, μια μικροσκοπική, εξαιρετικά γλυκιά γυναίκα που μιλά χαμηλόφωνα μα που δεν μπορεί να κρύψει την δύναμη των ιδεών της και την ειλικρίνεια των προθέσεών της, καταλαβαίνεις από που προέρχεται το φιλμ της.
Διαβάστε εδώ την κριτική του Flix για το «Η Ψυχή και το Σώμα»
Στην πραγματικότητα το φιλμ ξεκίνησε από την ιδέα δυο ανθρώπων που ονειρεύονται τα ίδια όνειρα και ο τίτλος της ήταν εκεί από την αρχή. Παραδόξως, η μόνη στιγμή που σκέφτηκα ότι ίσως πρέπει να τον αλλάξω ήταν λίγο πριν το τέλος. Οταν η ταινία ήταν σχεδόν έτοιμη φοβόμουν ότι μπορεί να έχει μια new age ηχώ και θέλαμε να τον αλλάξουμε, αλλά τελικά μείναμε σε αυτόν. Γιατί ο τίτλος ήταν κάπως η καρδιά της ταινίας, αφού το φιλμ μιλά για το πως το σώμα και η ψυχή κινούν το ένα το άλλο ή πως εμποδίζουν το ένα το άλλο. Δεν είναι ότι η ψυχή έχει πάντα δίκιο, μερικές φορές πρέπει να αφήνεις το σώμα να παίρνει τις αποφάσεις. Ομως δεν ήθελα να κάνω μια ταινία που να μιλά για πολύ βαθιά πράγματα, δεν ήθελα να είναι γεμάτη μεταφορές που να νιώθεις ότι πρέπει να αναλύσεις. Ηθελα να αναδίδει μια αίσθηση, μια κατάσταση της καρδιάς και του σώματος. Κι με ενδιέφερε η απλότητα. Γιατί οι ήρωες μου στην πραγματικότητα είναι πολύ απλοί άνθρωποι κι ήθελα αυτή η απλότητα να αντηχεί και στην ταινία μου. Δεν είμαι από τους ανθρώπους που φοβούνται την απλότητα. Αντίθετα νιώθω ότι τα πιο απλά πράγματα μερικές φορές έχουν την πιο μεγάλη δύναμη.
Μερικές φορές υπάρχει μια τεράστια επιθυμία να επικοινωνήσεις, αλλά απλά δεν ξέρεις πως. Εγώ το κάνω ταινίες. - Ιλντικο Ενιέντι
Μπορεί οι χαρακτήρες μου να μοιάζουν ιδιαίτεροι, αλλά στ΄ αλήθεια δεν είναι τόσο ξεχωριστοί. Βρίσκονται δίπλα μας, περπατούν μαζί μας στον δρόμο. Και με κάποιο τρόπο μπορώ να πω ότι ήμουν η Μαρία για αρκετά χρόνια πριν κάνω παιδιά. Οχι σε αυτό τον βαθμό αμηχανίας και δυσκολίας–πάντα σπρώχνεις τα πράγματα στα άκρα όταν κάνεις σινεμά- αλλά ήμουν πολύ άτσαλη κι αβέβαιη σε κοινωνικές καταστάσεις. Όταν έχω έναν σκοπό να φέρω εις πέρας τα καταφέρνω μια χαρά, παραδείγματος χάριν τώρα σε αυτή την συνέντευξη έχω έναν στόχο, να εκφράσω τις σκέψεις μου, τον εαυτό μου, οπότε θα το κάνω δίχως δυσκολία, αλλά αν πρέπει να κάνω κουβεντούλα, ή ακόμη και στο να μιλήσω περί ανέμων και υδάτων με φίλους, μου ήταν, μου είναι πολύ πιο δύσκολο. Και κάπως έτσι αν νιώθεις τόσο κλειστός, δεν σημαίνει ότι δεν θέλεις να συνδεθείς, να έρθεις κοντά με άλλους ανθρώπους. Μερικές φορές υπάρχει μια τεράστια επιθυμία να επικοινωνήσεις, αλλά απλά δεν ξέρεις πως. Εγώ το κάνω ταινίες. Για μένα είναι η ιδανική μορφή κοινωνικής ζωής γιατί όταν δουλεύουμε σε μια ταινία, όλοι μας έχουμε έναν σκοπό για τον οποίο πρέπει να δουλέψουμε πολύ σκληρά, κάτι που κάνει την επικοινωνία πολύ εντατική. Και κάπως έτσι κάθε λέξη κάθε χειρονομία, ας πούμε ευγένειας ή καλοσύνης, αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Ετσι βρίσκω τον εαυτό μου να λειτουργεί στο μέγιστο των δυνατοτήτων του στα γυρίσματα μιας ταινία κι όχι σε ένα πάρτι.
Δείτε ακόμη: Berlinale 2017: Τα βραβεία - Χρυσή Αρκτος στον ρομαντισμό
Ξέρω ποιοι είναι οι χαρακτήρες μου, αλλά δεν μου αρέσει να φτιάχνω λεπτομερείς βιογραφίες τους στο μυαλό μου, ή λίστες με τις προηγούμενες ζωές τους, πριν τους συναντήσουμε στην οθόνη. Νομίζω ότι στην ταινία, βλέποντας την καθημερινότητά τους, τα σπίτια τους, ακόμη και την συμπεριφορά τους μπορείς να δημιουργήσεις την δική σου εικόνα γι αυτούς. Μερικές φορές καθόμαστε με τους φοιτητές μου σε μια πλατεία και αυτό που τους βάζω να κάνουν είναι να παρατηρούν τους ανθρώπους και να φαντάζονται ποιοι είναι, τις ζωές τους. Τις περισσότερες φορές από τις πιο μικρές λεπτομέρειες μπορείς να καταλάβεις πάρα πολλά και νομίζω ότι αυτό ισχύει και για τους ήρωες της ταινίας μου.
Το σφαγείο είναι απλά ένα περιβάλλον. Θα μπορούσα να είχα κάνει την ταινία μου στην Κίνα και να είχα ως ήρωες τους εργάτες σε ένα εργοστάσιο της Apple, τα θύματα εκεί δεν θα ήταν ζώα αλλά άνθρωποι. Αλλά είχε σημασία να είναι ένα σφαγείο ο τόπος όπου οι πρωταγωνιστές συναντιούνται, επειδή βλέπουν τα όνειρα που βλέπουν. Πριν πάμε στο σφαγείο για τα γυρίσματα, το είχα επισκεφθεί ήδη αρκετές φορές με τον διευθυντή φωτογραφίας μου και είχα γράψει ένα γράμμα στην διοίκηση τους. Αυτό που δεν ήθελα με τίποτα ήταν να έχω μια υποκριτική στάση, σαν αυτή που έχουν συχνά οι άνθρωποι: δείχνουν σοκαρισμένοι από τους θανάτους των ζώων, αλλά δεν έχουν πρόβλημα να φάνε μια μπριζόλα λίγη ώρα μετά. Είναι κομμάτι της πραγματικότητας και στο συγκεκριμένο σφαγείο, οι άνθρωποι προσπαθούν να κάνουν τις τελευταίες ώρες των ζώων όσο το δυνατόν πιο ανώδυνες. Ο θάνατός τους είναι ζήτημα μερικών λεπτών, αλλά τα ζώα περνούν μια ολόκληρη μέρα εκεί πριν πεθάνουν. Κι αυτή η μέρα έχει σημασία να μην είναι εφιαλτική. Όσο για μένα, τρώω κρέας, όχι συχνά αλλά δεν είμαι χορτοφάγος, αλλά όσο γυρίζαμε έτρωγα κρέας κάθε μέρα με το συνεργείο μου, αφού το μόνο εστιατόριο που υπήρχε εκεί κοντά ήταν αυτό του σφαγείου και το κρέας προερχόταν από την δική του παραγωγή. Ηταν το κρέας ζώων που είχαμε κινηματογραφήσει. Και ήθελα το συνεργείο να καταλάβει πως το κρέας που τρώμε φτάνει στο πιάτο μας. Γιατί ο άνθρωπος είναι θηρευτής. Δεν έχουμε μάτια στις άκρες του κεφαλιού μας όπως τα ελάφια για να βλέπουμε τον κίνδυνο που έρχεται, έχουμε τα μάτια μας μπροστά για να επικεντρώνουμε το βλέμμα στην λεία μας. Αυτοί είμαστε και δεν πρέπει να το κρύβουμε από τον εαυτό μας.
Ηθελα να κάνω ένα ρομαντικό φιλμ, ήταν κάτι πολύ σημαντικό για μένα, αλλά ήθελα να καταλάβει ότι ο θεατής ότι αυτοί οι δυο άνθρωποι την ιστορία των οποίων ακολουθούμε, δεν είναι στ αλήθεια τόσο ξεχωριστοί. Νομίζω πως αν σταματούσαμε σε κάθε ένα από τα τραπέζια του εστιατορίου του σφαγείου και παρατηρούσαμε τους ανθρώπους που τρώνε εκεί το μεσημέρι, θα ανακαλύπταμε σπουδαίες ιστορίες σε κάθε ένα από αυτά. Η ταινία αφορά την Μαρία και τον Εντρε αλλά ήθελα κάθε χαρακτήρας στο φιλμ να έχει ένα μικρό ταξίδι από το οποίο μπορείς να πάρεις μια ιδέα, να δεις πολλές αποχρώσεις του, να υποπτευθείς το δικό του προσωπικό σύμπαν στο οποίο κατοικεί και το οποίο ίσως θα άξιζε την δική του ταινία. Αυτά τα μικρά πράγματα έχουν για μένα τεράστια σημασία.
Δεν είμαι από τους ανθρώπους που φοβούνται την απλότητα. Αντίθετα νιώθω ότι τα πιο απλά πράγματα έχουν την πιο μεγάλη δύναμη. - Ιλντικο Ενιέντι
Δυστυχώς δεν πηγαίνουν πάρα πολλοί άνθρωποι στο σινεμά σήμερα, και μάλιστα σε ταινίες σαν την δικιά μου, αλλά ξέρετε, ναι, πιστεύω ότι ένα έργο τέχνης μπορεί να αλλάξει κάτι, ακόμη και σε ένα πολύ μικρό επίπεδο. Και θα πάρω ως παράδειγμα την σειρά στην οποία δουλεύαμε για πολύ καιρό την Ουγγρική εκδοχή του «In Treatment» η οποία είχε μια σημαντική επίδραση στην κοινωνία μας. Εκανε τους ανθρώπους, ακόμη και τους πιο συντηρητικούς να ξανασκεφτούν τις προκαταλήψεις τους για την ψυχανάλυση και μια ολόκληρη κοινωνία να μιλήσει ανοιχτά για την ψυχική υγεία. Κι αν μια ταινία μπορεί να κάνει ακόμη και μια μικρή ομάδα ανθρώπων να σκεφτεί με έναν διαφορετικό τρόπο, για μένα έχει πετύχει τον στόχο της.
Στις μέρες μας μοιάζει να επικεντρωνόμαστε στις πιο αρνητικές πλευρές της πραγματικότητάς, στα προβλήματα, στα όσα πηγαίνουν στραβά, αλλά ειλικρινά πιστεύω ότι υπάρχει μια διαφορετική ζωή όχι πολύ μακριά από αυτή που βιώνουμε και η οποία είναι εφικτή. Για παράδειγμα οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η τεχνολογία υπάρχει, η δυνατότητα να έχεις θέρμανση ή ενέργεια από την φύση είναι εκεί, γιατί να πληρώνεις γι αυτό όταν μπορείς να το βρεις δωρεάν; Ή αν θέλετε ένα άλλο παράδειγμα, ο καταναλωτισμός. Υπάρχουν ήδη πολλά κινήματα που πρεσβεύουν την απόλυτα λογική άποψη ότι τα υλικά αγαθά δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός κι ότι όπως όλοι ξέρουμε δεν φέρνουν την ευτυχία. Μπορεί να μην είμαστε ακόμη στο σημείο που μια τέτοια αλλαγή στην ανθρώπινη νοοτροπία να γίνει μαζική, αλλά κάθε μικρή σταγόνα προς αυτή την κατεύθυνση είναι μια πρόοδος. Κι αν αυτά που λέω μπορεί να ακούγονται ουτοπικά τώρα, σκεφτείτε κάτι πολύ απλό: μόλις πριν από πενήντα χρόνια η κοινά αποδεκτή νοοτροπία στον κόσμο μας ήταν πως ένας δάσκαλος όχι μόνο μπορεί να δείρει έναν μαθητή του, αλλά πως αυτό αποτελεί μια θεμιτή παιδαγωγική μέθοδο. Κάτι που σήμερα μοιάζει απλά εξωφρενικό. Οπότε ποιος ξέρει, μπορεί σε διακόσια χρόνια από τώρα, ο τρόπος που ζούμε σήμερα να μοιάζει επίσης αδιανόητος.
Δείτε ακόμη:
