Blade Runner 2049 του Nτενί Βιλνέβ
Πριν από χρόνια, στην είδηση «ετοιμάζεται το sequel του Blade Runner» η αντίδραση ήταν μία, αυτόματη και παγκόσμια: «Fuck no!»
Κι αυτό, γιατί αν πρέπει να υπάρχει ένας κανόνας στο σινεμά (ο οποίος, δυστυχώς καταπατείται από το Χόλιγουντ) είναι ότι «ποτέ, και για κανένα λόγο, δεν αγγίζεις τα αριστουργήματα». Και το 1982, o Ρίντλεϊ Σκοτ είχε κατασκευάσει ένα αριστούργημα. Με το πρόσχημα του genre, και πατώντας στο μυθιστόρημα του Φίλιπ Κ. Ντικ, είχε πλάσει ένα επικό, σκοτεινό, νιχιλιστικό σύμπαν που σε υπνώτιζε με τα σκηνικά και την sci-fi επιδερμίδα του, ενώ στην ουσία έκανε αυτό που το μεγαλειώδες σινεμά ξέρει να κάνει: μέσα από το ψέμα να σου αποκαλύπτει την μεγάλη αλήθεια. Κι εδώ, μέσα από τον εξ ορισμού φιξιόν κόσμο της επιστημονικής φαντασίας (από το «Metropolis» του Φριτς Λανγκ, μέχρι το «2001: η Οδύσσεια του Διαστήματος» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ), να σου αποκαλύπτει τον πιο προσωπικό δικό σου. Τι είναι ο άνθρωπος; Πώς ορίζεται η ζωή; Ποιος έχει ψυχή; Τι είμαστε αν δεν είμαστε κάτι παραπάνω από το σύνολο του DNA μας;
Μην ξεχνάτε: Flix Top Ten 2017: Ψηφίστε την καλύτερη ταινία της χρονιάς!
Κι αν βγήκαμε από την πρώτη προβολή του «Blade Runner 2049» με την καρδιά παγωμένη από το χιόνι της τελευταίας σκηνής και στο μυαλό να βουίζουν χιλιάδες μέλισσες με τις αντίστοιχες αναγνώσεις της ιστορίας είναι γιατί ο Ντενί Βιλνέβ (ένας από τους μεγαλύτερους auteurs της γενιάς μας, τελικά) σεβάστηκε απόλυτα τα ερωτήματα -35 χρόνων- και τα άφησε αναπάντητα. Προχωρώντας όμως με γενναιότητα το φιλοσοφικό νήμα της αυθεντικής ταινίας, έτσι ώστε να ταιριάζει στην ακόμα πιο κυνική εποχή μας.
Και ο εμβληματικός «Ρικ Ντέκαρντ» είχε κάνει την Οδύσσειά του για να ανακαλύψει την ψυχή του, αλλά στο τέλος (ακόμα και με την εξήγηση του Director's Cut του Ρίντλεϊ Σκοτ) δεν έμοιαζε τόσο μα τόσο μόνος, όσο ο «Κ» στα χιονισμένα σκαλιά του τελευταίου πλάνου (ναι, «Κ» όπως λέμε Φίλιπ «Κ» Ντικ).
Υπάρχει μία θεωρία στην Κοινωνιολογία που λέγεται «J Curve theory». Οι λαοί δεν επαναστατούν όταν είναι στην απόλυτη φτώχια κι απόγνωση. Οι λαοί επαναστατούν όταν είναι στην απόλυτη φτώχια κι απόγνωση (το χαμηλότερο σημείο του γράμματος J), τους δώσεις ελπίδα (ανέβουν στην κορυφή) και μετά τους την ξαναπάρεις πίσω (ελεύθερη πτώση από ψηλά). Αυτό κάνει ο Βιλνέβ στον Κ. Τον θυσιάζει σε μία ελεύθερη πτώση αυτογνωσίας. Δεν είναι αυτό που νόμιζε, είναι όμως κάτι μεγαλύτερο. Και τελικά, δεν ήταν ούτε αυτό. Η μόνη χαρά της ζωής του («Joy»), ο έρωτας, η σύντροφός ήταν ένα αγορασμένο ψηφιακό πρόγραμμα. Οι μνήμες του, ένα προγραμματισμένο τσιπάκι. Η παιδική του ηλικία, το ξύλινο αλογάκι του (κλείσιμο ματιού στον «μονόκερο»), κάποιου άλλου. Η ηρωική του επανάσταση, δεν ήταν δική του για να την κάνει. Ο πατέρας του τον (ξανα)άφησε ορφανό.
Οχι, το «Blade Runner 2049» δεν είναι «μόνο ωραίες εικόνες», όπως το κατηγόρησαν οι επικριτές του. Είναι πολύ άσχημες εικόνες. Γεννιόμαστε μόνοι, ζούμε μόνοι, αγαπάμε μόνοι, πεθαίνουμε μόνοι σε κάτι χιονισμένα σκαλοπάτια.
Power Points
Σε αυτό το σημείο όλοι περιμένετε να αναφέρουμε τη φωτογραφία του Ρότζερ Ντίκινς. Και φυσικά θα το κάνουμε. Αλλά μαζί με τη σκηνοθεσία του Ντενί Βιλνέβ και την αρχιτεκτονική των production designs του Nτένις Γκάσνερ. Γιατί είναι ξεκάθαρο ότι τρεις καλλιτέχνες συνεργάστηκαν με απόλυτη αρμονία σε ένα κοινό όραμα: αυτό της μοναξιάς. Ο Ντίκινς, στην 3η του συνεργασία με τον Βιλνέβ, μετά το «Prisoners» και το «Sicario», φωτίζει εξπρεσιονιστικά κι αριστουργηματικά τον νεονουάρ κόσμο της ταινίας (από τα παγερά μπλε της φουτουριστικής, εχθρικής μητρόπολης με τα νέον φώτα των διαφημίσεων και το απειλητικό γκριζόλευκο των high tech γραφείων της Γουάλας, μέχρι τα σάπια λαδιά των σκουριασμένων, ραδιενεργών κουφαριών της καλιφορνέζικης ερήμου) με έναν τρόπο που μας κάνει να αισθανόμαστε, συνεχώς, καταδικασμένοι σ' ένα μόνιμο απειλητικό λίμπο. Σε twilight παρατεταμένης καταστροφής. Κι όταν φτάνουμε στη διάσημη σεκάνς με τα ζεστά πορτοκαλί του Λας Βέγκας, της πόλης με τα μόνα ίχνη ζωής, η ειρωνεία είναι διάχυτη: δεν πρόκεται για ζεστό φως, αλλά για το απόλυτο κάψιμο.
Αυτό το αλά «The Cabinet of Dr Caligari» σουρεαλιστικό σύμπαν, κινηματογραφείται από τον Βιλνέβ σε ένα slo-mo ρυθμό δέους και σεβασμού. Οχι μόνο για να μας ρουφήξει η ατμόσφαιρα του Ντίκινς και οι (παραδόξως) επισκέψιμοι χώροι του Γκάσνερ, αλλά για να καταλάβουμε το ταξίδι του ήρωα. Ενα ταξίδι στο άγνωστο - πέρα από αυτόν και μέσα σ' αυτόν.
Θα μείνει κλασικό:
Γιατί, όχι: το «Blade Runner 2049» δεν είναι «μόνο ωραίες εικόνες», όπως το κατηγόρησαν οι επικριτές του. Είναι πολύ άσχημες εικόνες. Γεννιόμαστε μόνοι, ζούμε μόνοι, αγαπάμε μόνοι, πεθαίνουμε μόνοι σε κάτι χιονισμένα σκαλοπάτια.
Κι, από την άλλη, ίσως όχι και πάλι.
«Ηer eyes were green, mother fucker», είναι η ατάκα της ταινίας που ραγίζει κάθε κυνική αντίληψη. Like «father», like son. Οπως το σινεμά, έτσι και η ζωή, είναι θέμα αντίληψης. Είναι θέμα αποσκευών. Είναι θέμα ψυχής. Ποιος μάς λέει ότι το «σ' αγαπώ» που προλαβαίνει το άυλο, ψηφιακό κορίτσι δεν είναι δυνατότερο από όλα όσα έχουν αντιχήσει από τα αντίστοιχα κλισέ συμβιβασμένων θνητών; Ποιος είναι αυτός που θα πει ότι ό,τι ονειρευτήκαμε ήταν ψεύτικο; Ποιος θα χαρακτηρίσει ό,τι νιώσαμε, μάταιο;
«Γιατί τα έκανες όλα αυτά; Τι σου είμαι;» λέει ο Ντέκαρντ στον «Κ». Κι εκείνος δεν του απαντάει ποτέ. Το βλέμμα του Ράιαν Γκόσλινγκ, κρύβει όλους τους μονόκερους, όλα τα παιδικά παιχνίδια του κόσμου. Εχει σημασία που τελικά δεν μοιράζονται το ίδιο αίμα; Στα βήματά του ανδρώθηκε, περπάτησε, θυσιάστηκε.
«Ο πατέρας μου» ακούστηκαν να φωνάζουν εκατομμύρια βουβοί θεατές σε σκοτεινές αίθουσες σε όλο τον κόσμο. Κι αν το σινεμά δεν μας χάρισε αυτό το χάπι εντ, αυτή είναι η δική μας αλήθεια. Και θα (επι)μείνουμε πιστοί σε αυτήν.
Η σκηνή που δε θα ξεχάσουμε:
Η σκηνή της συνάντησης του Κ με τον Ρικ Ντέκαρντ είναι αυτόματα κλασική. Πρώτον γιατί είναι κινηματογραφημένη μαγικά, με τον Βιλνέβ να μας περιηγεί με μία νωχελική κίνηση της κάμερας στα μόνα σκονισμένα απομεινάρια ζωής με τη μελαγχολία που αρμόζει σε συγγενείς που, με αργές κινήσεις, βγάζουν τα σεντόνια από τα έπιπλα πεθαμένων προγόνων. Δεύτερον, γιατί η ειρωνεία (αλλά και η ενίσχυση της άποψης ότι «όλα είναι θέμα αντίληψης») είναι εμφανής: τα μόνα απομεινάρια «πραγματικής» ζωής στον πλανήτη το 2049 είναι τα πάλαι ποτέ κατασκευασμένα, συνθετικά όνειρα που πρόσφεραν τα ξενοδοχεία/καζίνο του Λας Βέγκας (ο Φράνκι ως ολόγραμμα δεν αφήνει καμία αμφιβολία για αυτό). Και τρίτον, και κυριότερον, γιατί ξανασυναντάμε τον Ντέκαρντ. And it was about fucking time. Οι φανς ένιωσαν να χάνουν έναν χτύπο από την καρδιά τους όταν ο Χάρισον Φορντ εμφανίζεται επιτέλους μετά τα μισά της ταινίας σε αυτή τη σκηνή (φορώντας τα δικά του ρούχα και κουβαλώντας μία ενέργεια που έμοιαζε να κουφόβραζε εδώ και δεκαετίες). Και να δίνει την καλύτερη ερμηνεία της πρόσφατης καριέρας του - ωμός, εύθραυστος, δυνατός, απερίγραπτα συγκινητικός.
Γράψαμε στο Flix
Οχι, η νοσταλγία δεν αναφέρεται σε όσους θυμούνται όταν είδαν πρώτη φορά το «Blade Runner» (τι στιγμή!), αλλά σε κάτι πιο εγγενές, κάτι που έχει να κάνει με την ίδια την ιστορία (και τη διαδρομή του ήρωα) της καινούριας ταινίας. Μια νοσταλγία για ένα παρελθόν που διακόπηκε απότομα, που χάθηκε μέσα στις ατραπούς μιας δυστοπίας γραμμένης με πολύχρωμο νέον πάνω στις ρεκλάμες των υγρών δρόμων μιας άγνωστης πλέον μητρόπολης. Μια νοσταλγία για ό,τι θα ενώνει (ή θα χωρίζει) πάντα τον άνθρωπο πριν από οποιονδήποτε άλλο με τον εαυτό του.
Διαβάστε εδώ ολόκληρη την κριτική του Flix για το «Blade Runner 2049»
Και κάτι ακόμη
H προώθηση του «Blade Runner 2049» δεν ήταν ούτε σκοτεινή, ούτε νιχιλιστική, ούτε δυστοπική. Το δίδυμο των πρωταγωνιστών αποδείχθηκε ορεξάτος και ... μεθυσμένα ξεκαρδιστικό. Κανείς δεν ήθελε να συζητήσει για βάθος πεδίου, ανθρωπισμό, μητροπολιτική μοναξιά, μονόκερους. Ειδικά ο Χάρισον Φορντ που με κάθε του τηλεοπτική εμφάνιση μάς έκανε να αναρωτιόμαστε αν είναι μονίμως αγκαλιά με το black label Johnny της ταινίας, σε πρόθυρα μίνι εγκεφαλικού, ή βαριέται τόσο πολύ που θέλει να τρολάρει τους πάντες. Δείτε ένα παράδειγμα κι απολαύστε τα υπόλοιπα βίντεο εδώ.
Το κινηματογραφικό top-ten του Flix
Μην ξεχνάτε: Flix Top Ten 2017: Ψηφίστε την καλύτερη ταινία της χρονιάς!
