Από χθες το βράδυ έχουμε αγρύπνια. Ολονύχτια κατάνυξη. Silencio. Ο Ντέιβιντ Λιντς ένας από τους πιο επιδραστικούς, καθοριστικούς για το σινεμά της γενιάς μας σκηνοθέτες έκλεισε τα μάτια του, αλλά μάς έμαθε αυτό να μην μάς τρομάζει. Ο θάνατος κι η ζωή, το όνειρο και η πραγματικότητα, ο χώρος και ο χρόνος, όλα είναι μία αχαρτογράφητη πλάνη που το ανθρώπινο μυαλό μάταια προσπαθεί να εκλογικεύσει. Ευτυχώς, υπάρχει το σινεμά.
Μέσα από το σινεμά του λοιπόν τον αποχαιρετούμε, ή μάλλον, τον κρατάμε αθάνατο. Από χθες, ένας μαραθώνιος εικόνων, στιγμών, σκηνών. Αλλά και μουσικών. Γιατί μπορεί ο Σκορσέζε να ξέρει να ηλεκτρίζει τα πλάνα του με ροκ ύμνους, ο Ταραντίνο να εμπλουτίζει την ατμόσφαιρα με cult vintage επιτυχίες, όμως κανείς δεν κινηματογραφούσε την μουσική ως ακόμα μία πρωταγωνίστρια των σκηνών του, όπως ο Ντέιβιντ Λιντς. Είτε επιλέγοντας ρομαντικούς crooners, είτε ποπ καραμελέ χιτς σε κόντρα χρήση ή γράφοντας ο ίδιος μουσική, ο Λιντς ήξερε πώς να εμπνέει τις δύο τέχνες να αλληλοεπιδρούν. Εικόνα και ήχος, κυριολεξία και συμβολισμοί, άνω και κάτω κόσμοι - όλα να πιάνονται σφιχτά και να λικνίζονται μαζί σε μαγεμένες στιγμές του σινεμά του.
Επιλέξαμε μερικά μόνο από τα πολλά τραγούδια που φώτισαν ή σκοτείνιασαν τους κόσμους του, χορογράφησαν ή ακινητοποίησαν τη δράση, μάς ανατρίχιασαν, μάς στοίχειωσαν, μας τρόμαξαν, μάς γλύκαναν.
Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα του Flix στο Ντέιβιντ Λιντς
Ο Ντέιβιντ Λιντς έφυγε από τη ζωή στα 78 του χρόνια
Ο Ντέιβιντ Λιντς φεύγει, όσο το Mulholland Drive φλέγεται
Πένθος: Ολος ο κινηματογραφικός κόσμος σήμερα θρηνεί τον Ντέιβιντ Λιντς
Η Kid Moxie μοιράζεται στο Flix την ανάμνησή της από τη γνωριμία της με τον ήρωά της, τον Ντέιβιντ Λιντς
Ο Κάιλ ΜακΛάχλαν αποχαιρετά τον Ντέιβιντ Λιντς
Ο Στίβεν Σπίλμπεργκ τιμά τη μνήμη του Ντέιβιντ Λιντς
Μπλε Βελούδο: «In Dreams» (Roy Orbison)
A candy-colored clown they call the sandman
Tiptoes to my room every night
Just to sprinkle stardust and to whisper
Go to sleep, everything is alright
In dreams I walk with you
In dreams I talk to you
In dreams you're mine all of the time
We're together in dreams, in dreams
Oταν το 1963 ο Ρόι Ορμπισον τραγουδούσε την σπαρακτική του εξομολόγηση σ' έναν ανεκπλήρωτο έρωτα που συναντά μόνο στα όνειρά του, δεν μπορούσε να προφητεύσει πώς ένας σκηνοθέτης θα εμπνεόταν από το βελούδινο μέταλλο της φωνής του και θα το έβαφε μπλε. Η σκηνή στο «Μπλε Βελούδο» που ο Μπεν (Ντιν Στόκγουελ) ανάβει ένα φανάρι που χρησιμοποιούν στα συνεργεία, το φως αντανακλάται στο βαμμένο λευκό σαν κλόουν δέρμα του και ξεκινάει το «In Dreams» είναι κάτι παραπάνω από εύρημα. Είναι το παρασύνθημα για να σου επιτραπεί η είσοδος στο όνειρο. Το πρόσταγμα των πρώτων χορδών του τραγουδιού, το κλικ του διακόπτη του φαναριού (πόσο μαγικά ένα εργαλείο μεταμορφώνεται σε vintage retro μικρόφωνο), το παιχνιδιάρικο κατεστραμμένο βλέμμα του Μπεν, όλα μάς καλωσορίζουν σε μία κινηματογραφική ονείρωξη. Παρατηρώντας άλλωστε τους στίχους του «In Dreams» μπορεί κανείς να βρει το σύμπαν του Λιντς συμπυκνωμένο: κλείνω τα μάτια, η αυλαία ανοίγει, ένας κλόουν με καλωσορίζει σ' έναν άλλον κόσμο, κι εκεί περπατάω μαζί σου.
Μόνο που το αθώα ρομαντικό σύμπαν του Ορμπισον έχει διαφορές από το στοιχειωμένο κόσμο του Λιντς. Ολοι οι χαρακτήρες στη σκηνή παρατηρούν ως ληθαργικά ζόμπι. Το πυκνό θεατρικό ημίφως που χρησιμοποιεί ο Λιντς στα κοντινά του Μπεν, χάνεται απότομα όταν η κάμερα πανάρει στο δωμάτιο που φωτίζεται αφιλόξενα, φλατ, Ολα είναι off. Μιλάμε για όνειρο ή εφιάλτη; Εχει σημασία; Το κλειδί κρατάει ο Φρανκ (Ντένις Χόπερ). Η μπαλάντα του Μπεν λειτουργεί ως αποπλανητική σειρήνα στη βαρβαρότητα της συνθήκης. Αποσυντονίζει τον Φρανκ, που αρχικά μουρμουρίζει κι εκείνος υπνωτισμένος τους στίχους, αλλά απότομα φρικάρει και σταματάει την κασέτα (!) και την crooning στιγμή. «Let's fuck. I'll fuck everything that moves».
Ατίθαση Καρδιά: «Love me» (Elvis Presley)
Treat me like a fool
Treat me mean and cruel
But love me
Wring my faithful heart
Tear it all apart
But love me (won't you love me?)
«Μία ερωτική ιστορία που δραπετεύει από τον έκφυλο μοντέρνο κόσμο μας, σπιντάροντας σε αλλόκοτες λεωφόρους». Ετσι είχε περιγράψει ο ίδιος ο Λιντς την «Ατίθαση Καρδιά», τον παράφορο έρωτα του Σέιλορ και της Λούλα, οι οποίοι αποδρούν από την Αμερική κι όσα τους απαγορεύονται σ' ένα ξέφρενο, παραληρηματικό, παθιασμένο road trip στον στον Αμερικανικό Νότο. Δώστε έμφαση στο «αλλόκοτες λεωφόρους». Πώς αλλιώς θα ήταν άλλωστε ένα αλά «Μπόνι και Κλάιντ», «Badlands», «They Live By Night» ερωτικό μελόδραμα μέσα από το φίλτρο της λιντσικής ματιάς, αν όχι αλλόκοτο; Αλλά παράλληλα παραισθησιογόνα ρομαντικό, σπαρακτικό κι απόλυτα καυλωτικό και καυλωμένο;
Η στιγμή που ο Σέιλορ τραγουδά στη Λούλα το «Love me» του Ελβις Πρίσλεϊ είναι μία στιγμή οργασμού. Ο Λιντς λούζει τον Νίκολας Κέιτζ με ένα κόκκινο ψυχεδελικό φως, κάνει την εικόνα μεθυσμένη, σαν να έχεις σιγοκλείσει τα μάτια σου και η πραγματικότητα τρεμοπαίζει ανάμεσα στις βλεφαρίδες σου. Βλέπουμε την Λούλα, όπως την ρουφά με το ντελιριακό βλέμμα του ο Σέιλορ σαν τηλεπαθητικά να της κάνει σεξ. Βέβαια κι εδώ όλα είναι off. H φωνή του Κέιτζ (κάτι ανάμεσα στο βάθος του Ελβις και τον τόνο του Τζόνι Μπράβο) είναι αισθαντική, η μπάντα που τον συνοδεύει speed metal (Powermad). Με μία διάθεση χιούμορ (ή και υποταγής στην φαντασίωση του Σέιλορ για τον Ελβις), ο Λιντς παίζει με τον ήχο και το φως όταν ανοίγει τα πλάνα στο κοινό. Γυναίκες ουρλιάζουν από πόθο για τον τραγουδιστή, το κόκκινο φως εναλλάσσεται με λευκούς προβολείς live συναυλίας που τον λούζουν. Εκείνος όμως έχει μόνο μάτια για τη Λούλα.
Υπάρχει κάτι βαθιά συγκινητικό στην ερμηνεία του Κέιτζ - πέρα από τη σημασία της στην αφήγηση της ταινίας. Κάτι σαν inside joke. Φανατικός κι ο ίδιος με τον Ελβις κι άμεσα συνδεδεμένος μαζί του (από το «Honeymoon in Vegas» μέχρι... το γάμο του με την Λίζα Μαρί Πρίσλεϊ), και εξαφανίζεται εκείνη τη στιγμή, αλλά -ταυτόχρονα- δίνει και σάρκα και ψυχή στον Σέιλορ. Μπορεί το φιδίσιο σακάκι, η μίμηση της κινησιολογίας των χειλιών και των γοφών να ακολουθούν το είδωλό του, όμως ο ίδιος είναι ξεμαλλιασμένος, κάθιδρος, παραπατά, του ξεφεύγουν χαμόγελα αμήχανης αυτογνωσίας. Οπως κι ο Σέιλορ δεν είναι αντάξιος της Λούλα (και της τραγουδά «ακόμα κι αν μου φέρεσαι απαξιωτικά, σκληρά, σαν να είμαι ηλίθιος, σε παρακαλώ αγάπα με», ο Κέιτζ δεν είναι ο Ελβις, Ολα είναι ένα όνειρο. Από το οποίο μοιραία όλοι θα ξυπνήσουμε.
Οδός Μαλχόλαντ: «Llorando» (Rebekah Del Rio)
Yo estaba bien
Por un tiempo
Volviendo a sonreír
Luego anoche te vi
Tu mano me tocó
Y el saludo de tu voz
Te hablé muy bien
Y tú sin saber
Que he estado
Llorando
Por tu amor...
Μία ακόμα αισθαντική μπαλάντα του Ρόι Ορμπισον, το «Crying» (που πολλά χρόνια μετά διασκεύασε και η Kέι Ντι Λανγκ) αλλά στην los angelinos εκδοχή του - στα ισπανικά από την ντόπια αρτίστα Ρεμπέκα Ντελ Ρίο, μένει στην ιστορία αιώνια συνδεδεμένη με τον παράδοξο, σκοτεινό ρομαντισμό του Ντέιβιντ Λιντς, έτσι όπως την κινηματογραφεί - μελαγχολικά, αινιγματικά, παραισθησιογόνα. Ακαταμάχητα.
Το «Mulholland Drive» είναι έτσι κι αλλιώς η πεμπτουσία του σαιξπηρικού «ένα όνειρο μέσα σε όνειρο», όμως η συγκεκριμμένη σκηνή το αποδεικνύει. Η κόκκινη βελούδινη βαριά αυλαία ανοίγει και η Ρεμπέκα Ντελ Ρίο, σαν νεκραναστημένη παιδική κούκλα, βγαίνει υπνωτισμένη στη σκηνή. Η Μπέτι (Ναόμι Γουότς ως πειραγμένη μετάλλαξη της Ντόρις Ντέι) και η Ρίτα (ξανθιά, ως παράλλαξη της Μπέτι) κάθονται φανερά τρομαγμένες, παραζαλισμένες στις θέσεις τους στο άδειο ερημωμένο θέατρο. Η παράσταση αρχίζει. Η σπαρακτική α καπέλα ερμηνεία της Ντελ Ρίο μεταλλάσσει τα πρόσωπά τους - από φόβο σε θρήνο. Ο Λιντς εγκλωβίζει σε ασφυκτικά κοντινά τόσο τα δάκρυα της Ντελ Ρίο, όσο και τη βουρκωμένη συγκίνηση των κοριτσιών. Δεν καταλαβαίνουν, όμως αισθάνονται. Μήπως μόνο αυτό έχει σημασία; Αλλωστε δεν υπάρχει κάτι να «καταλάβεις». Η ζωή είναι ένα σουρεαλιστικό αίνιγμα. Η Ντελ Ρίο καταρρέει πάνω στη σκηνή, αλλά η φωνή της συνεχίζει - για να σε ξυπνήσει από την πλάνη της στιγμής. Ηταν playback και η «πραγματικότητα» κατακερματίζεται. Επιστροφή στο όνειρο...
Χαμένη Λεωφόρος: «I’m Deranged» (David Bowie)
And the rain sets in
It's the angel-man
I'm deranged
Cruise me, cruise me, cruise me, babe
O Ντέιβιντ κι ο Ντέιβιντ - οι δύο γοητευτικοί εξωγήινοι, τα αγόρια που έπεσαν στη Γη αλλά δεν μπορούσαν να κρύψουν την φωσφωρούχα καλλιτεχνική επιδερμίδα τους, είχαν βαθιά επιρροή κι αλληλεπίδραση. Ο Λιντς επέλεξε τον Μπόουι στο ρόλο του πράκτορα του FBI Φίλιπ Τζέφρις στο «Twin Peaks: Fire Walk With Me» (1992). Τρία χρόνια αργότερα, ο Μπόουι έβγαλε το «Outside» (1995), ένα concept album άμεσα εμπνευσμένο από το σκοτεινό, μελαγχολικό «deranged» σύμπαν του σκηνοθέτη. Ολα τα τραγούδια περιέγραφαν την αναζήτηση του δολοφόνου μίας έφηβης κοπέλας. Η εγγραφή του άλμπουμ με τον Μπράιαν Ινο έχει τη δική της ιστορία αυτοσχεδιασμών και live ηχογραφήσεων, αλλά οι στίχοι που έγραψε ο Μπόουι έγιναν και διήγημα από τον ίδιο με τίτλο «The diary of Nathan Adler or the art-ritual murder of Baby Grace Blue: A non-linear Gothic Drama Hyper-cycle.»
Δύο χρόνια μετά, ο κύκλος συνεχίστηκε όταν ο Λιντς (και ο soundtrack producer του, Τρεντ Ρέζνορ) επέλεξε ένα κομμάτι από το άλμπουμ για να ντύσει τους τίτλους αρχής της «Χαμένης Λεωφόρου» (1997). Ποιος μπορεί να ξεχάσει το παραληρηματικό συναίσθημα που σε έπιανε κατευθείαν από το στομάχι όταν καθισμένος στη σκοτεινή αίθουσα, η οθόνη άναβε, οι πειραγμένες πρώτες synth νότες του κομματιού, σπιντάρανε στην ακόμα πιο πειραγμένη ταχύτητα της ατμοσφαιρικής εικόνας: δύο κίτρινες διαχωριστικές γραμμές μιας λεωφόρου που τρέχουν λυσσαλέα σε είχαν ήδη εγκλωβίσει σ' ένα καθηλωτικό νεο-νουάρ ταξίδι δρόμου - με σπασμένα τα φρένα και χωρίς ζώνη ασφαλείας και με την βαθιά moody φωνή του Μπόουι να σου ψυθιρίζει. Και η ταινία δεν είχε ακόμα ξεκινήσει...
Twin Peaks, Fire Walk With Me: «Sycamore Trees» (Jimmy Scott)
I got an idea man
You take me for a walk
Under the sycamore trees
The dark trees that blow, baby
In the dark trees that blow
And I'll see you
And you'll see me
Μία από τις πιο διάσημες σκηνές, στο φινάλε του original «Twin Peaks» των 90ς - μία από τις πιο μαγικές στιγμές χασίματος στον σουρεαλιστικό χωροχρόνο του Λιντς. Ο Πράκτορας Ντέιλ Κούπερ βυθίζεται στο πόρταλ του Black Lodge και των τύψεων για όλους τους φόνους που δεν μπόρεσε να αποτρέψει, τις γυναίκες που δεν κατάφερε να σώσει. Με διαστελμένες κόρες, μπαίνει στο κόκκινο δωμάτιο, ο νάνος λικνίζεται, τα στρόμπο φώτα προειδοποιούν αινιγματικά, αλλά μία τζαζέ ρομαντική φωνή μασκαρεύει την ατμόσφαιρα με πλαστή αθωότητα: ο Τζίμι Σκοτ τραγουδά το «Sycamore Trees», μία σύνθεση Λιντς/Μπανταλαμέντι. Ο τίτλος φυσικά, καθόλου τυχαίος. Οι συκομουριές, τα πλατάνια, στην Αρχαία Αίγυπτο σηματοδοτούσαν τα όρια της ζωής και του θανάτου. Οι 12 συκομουριές του Glastonbury Grove δάσους του Twin Peaks ήταν η είσοδος στο μακάβριο μυστικό. Ο Κούπερ έπρεπε να χαθεί, για να το ξεκλειδώσει. Το τραγούδι του το ψιθυρίζει. «Σε βλέπω. Με κοιτάς και σε κοιτάω κρυμμένος μέσα στα κλαδιά των συκομουριών...»
Inland Empire: «Τhe Loco-motion» (Little Eva)
You gotta swing your hips now
Come on, baby
Jump up
Jump back
Well now, I think you've got the knack
Whoa, whoa
Οταν ο Λιντς είναι έτοιμος για κάτι πιο ποπ. Οχι όμως η ηρωίδα του. Η αγωνιώδης σπιράλ κατάδυση της Νίκι (Λόρα Ντερν), μίας πάλαι ποτέ ντίβας του χόλιγουντ που έχει παραμείνει στην αφάνεια αλλά τώρα της υπόσχονται τον ρόλο της ζωής της, στα σκοτάδια του περιθωριοποιημένου εφιάλτη της γίνεται μιούζικαλ. Μία ομάδα γυναικών (οι αντίζηλές της στο κάστινγκ; Οι προκάτοχες που χάθηκαν στο λαγούμι του industry κυνηγώντας την επιτυχία;) εμφανίζονται στην παραισθησιογόνα παραζάλη της, ο Λιντς φωτίζει ανατριχιαστικά την παράνοια, ο τόνος παλεύει μεταξύ της ανέμελης φωνής της Little Eva και του ανατριχιαστικού λιντσικού εξπρεσιονισμού. Η Νίκι ανοικογλείνει τα μάτια της, οι χορεύτριες εξαφανίζονται. Κι η ησυχία του μυαλού της είναι ακόμα πιο εκκωφαντική. Πόσο πρέπει να κουνήσεις τους γοφούς σου, να πηδήξεις ψηλότερα για να τα καταφέρεις στη Λεοφώρο των Αγγέλων;
Twin Peaks: «Falling» (Julia Cruise)
Don't let yourself be hurt this time
Don't let yourself be hurt this time
Then I saw your face
Then I saw your smile
The sky is still blue
The clouds come and go
Yet something is different
Are we falling in love?
Για όσους μεγαλώσαμε στα 90ς, αυτό είναι το μουσικό σκορ που συνόδευε την εφηβική μας μελαγχολία - σχεδόν προσωπικά. Ολα ξεκίνησαν όταν ο αγαπημένος συνεργάτης του Λιντς, Αντζελο Μπανταλαμέντι, του σύστησε την Τζούλι Κρουζ, το κορίτσι με την πιο αιθέρια, πικρά και μελένια μελαγχολική φωνή. Η συνεργασία τους οδήγησε και στο δισκογραφικό ντεμπούτο της Κρουζ, «Floating Into the Night». Το «Falling» δεν μπήκε απλώς στο soundtrack του «Twin Peaks» - καθόρισε τη συναισθηματική μας ταύτιση με τη Λόρα Πάλμερ. Ενα απόκοσμο μοιρολόγι, ένα κάλεσμα σειρήνας από παράλληλα σύμπαντα που θα ακολουθούσαμε οικειοθελώς, μαγεμένοι, κάθε φορά κι ας έτρεμε η ψυχή μας.
Η instrumental εκδοχή έντυσε τα credits του «Twin Peaks», η Κρουζ έκανε μερικά κάμεο σε επεισόδια ως η σαγηνευτική τραγουδίστρια-φάντασμα των τοπικών roadhouse, το τραγούδι κέρδισε Grammy το 1991 και μία ολοόκληρη γενιά έζησε τι σημαίνει falling, falling, falling in love με την θλίψη της ενηλικίωσης.
Βέβαια δεν ήταν ποτέ μόνο το «Falling». Το συνολικό μουσικό σκορ που συνέθεσε ο Αντζελο Μπανταλαμέντι για το «Twin Peaks» στέκεται ως ένα αυτόφωτο αριστούργημα από μόνο του. Από ό,τι έχει ομολογήσει σε συνέντευξή του ο μουσικό, ο Λιντς του είχε δώσει σαφείς οδηγίες για το τι είδους μελωδία επιζητούσε να ντύσει το μυστήριο σύμπαν του. «Ξεκίνησε με κάτι δυσοίωνο, κάτι που να καθρεφτίζει την προειδοποιητική αίσθηση που έχει κανείς όταν μπαίνει σε επικίνδυνο δάσος. Και μετά άλλαξε τον τόνο σε κάτι πανέμορφο - κάτι ποπ που θα αντιπροσωπεύει το σύμβολο της εφηβείας, ενός όμορφου κοριτσιού με όλη τη ζωή μπροστά του. Μετά κάνε αναστροφή και πάμε πίσω. Σε κάτι σκοτεινό, ελεγειακό, πένθιμο. Κάπως έτσι ο Μπανταλαμέντι ακολούθησε τα ψίχουλα στο δάσος του εγκεφάλου του Λιντς και συνέθεσε το «Laura Palmer’s Theme». Και τα υπόλοιπα αποτελούν ιστορία για τη δημιουργία ενός από τα πιο επιδραστικά soundtracks της ιστορίας.
Eraserhead: «In Heaven» (by Peter Ivers)
In Heaven
Everything is fine
In Heaven
Everything is fine
Εσύ έγραψες τους στίχους, Ντέιβιντ Λιντς. Μία καθησυχαστική λούπα, μία προσευχή για το τι μας περιμένει από την άλλη πλευρά. Να κρύβεται το πόρταλ του Παραδείσου μέσα σ' ένα καλοριφέρ; Να ανάβει ένα ασπρόμαυρο παλκοσένικο και τα τέρατα που κατοικούσαν στους γήινους εφιάλτες μας τώρα να φωτίζονται γλυκά, να γίνονται όμορφα, να μάς νανουρίζουν αγγελικά, φροντιστικά, χαμογελαστά;
Η κυρία του καλοριφέρ που τραγουδά σε αυτά τα διάσημα 98 δευτερόλεπτα του «Eraserhead» έγινε iconic και μέσα σε 50 χρόνια από την πρώτη της εμφάνιση στις cult πίστες του μυαλού μας κέρδισε αμέτρηρες διασκευές (από τους Devo, Tuxedomoon, Bauhaus, Pixies).
Ελπίζουμε να σε καλωσόρισε. Το γέλιο της να σου χάρισε γέλιο. Εμάς μάς βουρκώνει κάθε φορά.
Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμα του Flix στο Ντέιβιντ Λιντς
Ο Ντέιβιντ Λιντς έφυγε από τη ζωή στα 78 του χρόνια
Ο Ντέιβιντ Λιντς φεύγει, όσο το Mulholland Drive φλέγεται
Πένθος: Ολος ο κινηματογραφικός κόσμος σήμερα θρηνεί τον Ντέιβιντ Λιντς
Η Kid Moxie μοιράζεται στο Flix την ανάμνησή της από τη γνωριμία της με τον ήρωά της, τον Ντέιβιντ Λιντς
Ο Κάιλ ΜακΛάχλαν αποχαιρετά τον Ντέιβιντ Λιντς
Ο Στίβεν Σπίλμπεργκ τιμά τη μνήμη του Ντέιβιντ Λιντς
