Με μια χαρακτηριστική επιλογή από τις φιλμογραφίες του Μανοέλ ντε Ολιβέιρα και του Μάρκο Μπελόκιο, συστήνει η Ταινιοθήκη το έργο δύο σπουδαίων δημιουργών και στις νεότερες γενιές, στο πλαίσιο του 10ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας που θα διεξαχθεί φέτος από τις 20 μέχρι και τις 5 Δεκεμβρίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, το Exile Room και το Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας.
12 μικρού, μεσαίου και μεγάλου μήκους ταινίες, oι περισσότερες από τις οποίες θα παρουσιαστούν σε πρώτη προβολή στην Ελλάδα ή σε αθηναϊκή πρεμιέρα από όλες τις περιόδους του «αιωνόβιου» Μανοέλ ντε Ολιβέιρα (γεννήθηκε το 1927 και πέθανε το 2015 σε ηλικία 106 ετών), δίνουν το στίγμα μιας πολυσυλλεκτικής φιλμογραφίας.
Αντιγράφουμε από το δελτιο Τύπου του Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου:
Γεννημένος το 1908, στο Πόρτο, από ευκατάστατους γονείς, ο Ολιβέιρα μυήθηκε στον κινηματογράφο το 1927. Πέθανε το 2015, στα 106 του χρόνια, έχοντας διανύσει 88 χρόνια μιας θαυμαστής κινηματογραφικής πορείας. Στη διάρκεια του πολέμου και υπό το αυταρχικό καθεστώς του Σαλαζάρ, σκηνοθέτησε την πρώτη του μυθοπλασία «Ανίκι-Μπόμπο» (1942), με προδρομικά νεορεαλιστικά στοιχεία, στην οποία αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας παιδιών σε μια φτωχογειτονιά του Πόρτο. Μετά τον πόλεμο αποφάσισε να σπουδάσει πάνω στο έγχρωμο φιλμ στη Γερμανία. Η εντυπωσιακή χρήση του χρώματος, καθώς και το αναδυόμενο, ασυμβίβαστα μοντέρνο ύφος του, διαφαίνεται στο αριστούργημα «Ιεροτελεστία της Ανοιξης» (1962), το οποίο εμπνεύστηκε από την τελετουργική αναπαράσταση των Παθών του Ιησού στην τοπική κοινότητα του χωριού Κουράλια της Πορτογαλίας.
Από τη δεκαετία του 1970 και από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, το πρόγραμμά μας προβάλλει για πρώτη φορά στην Ελλάδα τρεις ταινίες από την Τετραλογία των Ματαιωμένων Ερώτων: την μπoυνουελική μαύρη κωμωδία «Παρελθόν και Παρόν» (1972), τη μεγαλοπρεπή «Καταραμένη Αγάπη» (1979), μια τραγική ιστορία αγάπης, τοποθετημένη στα τέλη του 18ου αιώνα, για ένα ζευγάρι που είναι ερωτευμένο σε πείσμα των οικογενειών τους, και την απαράμιλλη «Φρανσίσκα» (1981), βασισμένη σε πραγματική ιστορία, που παρακολουθεί τις περιπέτειες ενός συγγραφέα και ενός φίλου του οι οποίοι ερωτεύονται δύο αδερφές.
Από τη δεκαετία του 1990 έως το θάνατο του, ο Ολιβέιρα γύριζε μία ταινία το χρόνο. Επιλέξαμε τις ταινίες «“Όχι” ή Η Μάταιη Δόξα της Διαταγής» (1990), που διαδραματίζεται στην πορτογαλική αποικία της Αγκόλα δίνοντας ένα σαφές αντί-πολεμικό μήνυμα: ότι οι αυτοκρατορίες πάντοτε αφήνουν πίσω τους μονάχα ερείπια, την «Κοιλάδα του Αβραάμ» (1993), μια πορτογαλική εκδοχή της Μαντάμ Μποβαρί, και «Το Κουτί» (1994), ένα ευαίσθητο πορτραίτο των φτωχών ανθρώπων στη Λισαβόνα με πρωταγωνιστές έναν τυφλό επαίτη και την κόρη του.
Τέλος, τόσο η ταινία «Ταξίδι στην Αρχή του Κόσμου» (1997) όσο και η αυτοβιογραφική «Το Πόρτο της Παιδικής μου Ηλικίας» (2001), αποκαλύπτουν έναν σκηνοθέτη που επιστρέφει στα μέρη της νιότης του. Αξίζει να αναφέρουμε πως στο Ταξίδι στην αρχή του κόσμου, ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, στην τελευταία του εμφάνιση, υποδύεται τον ηλικιωμένο πορτογάλο σκηνοθέτη Μανοέλ, ο οποίος, παρέα με φίλους ηθοποιούς, κάνει γυρίσματα στα μέρη της νιότης του.
Το αφιέρωμα μας προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία να παρακολουθήσουμε και δύο μικρού μήκους ταινίες του σκηνοθέτη: «Το Κυνήγι» (1963) μια σαρκαστική παραβολή για τον πορτογαλικό φασισμό, προέκυψε από την είδηση της επιχείρησης διάσωσης δύο αγοριών. Η ταινία κόπηκε στη λογοκρισία και στην εποχή της προβλήθηκε με διαφορετικό, αισιόδοξο τέλος. Το «Δουλεύοντας στον ποταμό Δούρο» (1931) είναι η πρώτη ταινία του Μανοέλ ντε Ολιβέιρα: ένα ποιητικό, ασπρόμαυρο, μικρού μήκους ντοκιμαντέρ με εικόνες από τον καθημερινό μόχθο στις όχθες του ποταμού Δούρου, καθώς διασχίζει την πόλη του Πόρτο.
Bασικός ομιλητής για τον Ολιβέιρα θα είναι ο Ζοζέ Μανουέλ Κόστα (διευθυντής της Πορτογαλικής Ταινιοθήκης), ενώ για τις πρώτες του ταινίες θα μιλήσει ο Μιγκουέλ Σάμπρα (Miguel Seabra Lopes), σεναριογράφος της ταινίας «Πυρετός» (Α Febre) της Maya Da-Rin που θα προβληθεί στην ενότητα Athenian Premieres.
Διαβάστε ακόμη: Αυτές είναι οι ταινίες του Διαγωνιστικού Τμήματος του 10ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας
Εξι εμβληματικές ταινίες γίνονται η αφορμή για να γνωρίσει κανείς από την αρχή τον Ιταλό Μάρκο Μπελόκιο, ειδικά φέτος όπου επιστρέφει με μια από τις καλύτερες στιγμές της καριέρας του, τον «Προδότη» που συμμετείχε στο Διαγωνιστικό Τμήμα του 72ου Φεστιβάλ Καννών.
Αντιγράφουμε από το δελτιο Τύπου του Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου:
Η πορεία του Μάρκο Μπελόκιο ακολούθησε τις πολιτικές αναταραχές της χώρας του, ενώ το έργο του δεν σταμάτησε να αφουγκράζεται την πηγή του κακού, στα πρόσωπα του φασισμού, της πολιτικής βίας και της μαφίας. Νεαρός επαναστάτης, ο Μάρκο Μπελόκιο εγκατέλειψε τις σπουδές φιλοσοφίας και βρήκε τον δρόμο του σπουδάζοντας κινηματογράφο στη Ρώμη και στο Λονδίνο. Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του, η ταινία «Γροθιές στην Τσέπη» (1965), με το άγριο, μαύρο χιούμορ της, σκανδάλισε την συντηρητική ιταλική κοινωνία της καθολικής ηθικής αλλά ταυτόχρονα τον καθιέρωσε ως μορφή ανανέωσης του ιταλικού κινηματογράφου: ένας νεαρός άντρας, που υποφέρει από τις διεστραμμένες επιθυμίες του, παίρνει δραστικά μέτρα προκειμένου να απαλλάξει τη γκροτέσκα δυσλειτουργική οικογένειά του από τα βάσανά της.
Ενώ όμως ο Μπελόκιο στην πρώτη του ταινία καυτηριάζει την αστική οικογένεια, στο «Θριαμβικό Εμβατήριο» (1976), σατιρίζει τη στρατιωτική πειθαρχία και εξερευνά τα παιχνίδια της υποταγής και της σεξουαλικότητας, για να επανέλθει, με «Τα μάτια, Το Στόμα» (1982), στη γλυκόπικρη κριτική της οικογένειας και της θρησκείας, με αφορμή την αυτοκτονία του αδερφού του ήρωα. Μέσα από αυτές τις 3 ταινίες της πρώτης περιόδου, αλλά και μέσω των ταινιών της ύστερης περιόδου του Μπελόκιο, το τρίπτυχο « πατρίς, θρησκεία, οικογένεια» μπορεί να λάβει μια εκ νέου ανάγνωση σήμερα.
_Το νέο, πιο θεαματικό, πρόσωπο του κινηματογράφου του Μπελόκιο εξερευνάται μέσα από 3 ακόμα ταινίες. «Η Ωρα των Θρησκευτικών (Το Χαμόγελο της Μητέρας μου)» (2002), με ήρωα έναν άθεο ο οποίος μαθαίνει πως το Βατικανό εξετάζει το ενδεχόμενο αγιοποίησης της μητέρας του, προσεγγίζει, στο πλαίσιο διαταραγμένων οικογενειακών σχέσεων, το εμπόριο της θρησκευτικής πίστης. Με την θρυλική ταινία «Καλημέρα, Νύχτα» (2003), αποδίδει με τον τελείως προσωπικό και ποιητικό του τρόπο, το σημαντικό πολιτικό γεγονός της απαγωγής και δολοφονίας του Αλντο Μόρο, τέως πρωθυπουργού της Ιταλίας και αρχηγού των Χριστιανοδημοκρατών, από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες. Tέλος, στην ταινία «Ο Σκηνοθέτης των Γάμων» (2006) που μοιάζει με παραμύθι, μεταξύ άλλων καυτηριάζει την ίδια την ιταλική κινηματογραφική βιομηχανία.Στο έργο του δημιουργικότατου Μάρκο Μπελόκιο τέμνεται το δημόσιο με το ιδιωτικό, το πολιτικό και το υπαρξιακό, και το συλλογικό με το ατομικό. Ο κινηματογράφος του είναι πολιτικός, όχι μόνο επειδή καταγγέλλει, ενίοτε σατιρικά, το κατεστημένο, άλλα και επειδή καταπιάνεται με την περιπλοκότητα της ανθρώπινης επιθυμίας.
Το 10ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας θα διεξαχθεί φέτος από τις 20 μέχρι και τις 5 Δεκεμβρίου στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, το Exile Room και το Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας.
