Ολοι αγαπήσαμε το σκηνοθετικό του ντεμπούτο. Ο Φλόριαν Χένκελ φον Ντόνερσμαρκ μάς συστήθηκε με τις «Ζωές των Αλλων», κι έφτασε, επάξια, στα Οσκαρ. Πρωτάρης ακόμα, είχε αποδείξει μάστορας του προσωπικού σινεμά, αποτυπώνοντας το πολιτικό και ιστορικό πλαίσιο της ταινίας, μέσα από τις ιστορίες, τα πάθη, τις επιλογές των ηρώων του.

Δώδεκα χρόνια μετά (κι ενώ έκανε μία πιο light, χολιγουντιανή, λαμπερή στάση με τον «Τουρίστα», τον Τζόνι Ντεπ και την Αντζελίνα Τζολί) επιστρέφει για να αφηγηθεί μία ακόμα σοβαρότατη πολιτική ιστορία, μέσα από την προσωπογραφία ενός ζωγράφου.

Οχι, δεν πρόκειται για πιστή βιογραφία. Πιστεύω ότι δε θα μας ενδιέφερε τόσο ο «Πολίτης Κέιν» αν ήταν η αληθινή ιστορία και λεγόταν «Πολίτης Χερστ». Ο Χερστ σίγουρα δεν είχε «Rosebud» έλκυθρο...» | Φλόριαν Χένκελ φον Ντόνερσμαρκ

Το «Μη Χαμηλώνεις το Βλέμμα» μάς επιστρέφει στην ναζιστική Γερμανία και στην παιδική ηλικία ενός αγοριού, ο οποίος αντιμετωπίζει τη σκληρότητα και την τραγωδία: μέσα από το διαβόητο πρόγραμμα «ευθανασίας», οι Ναζί θανατώνουν την αγαπημένη του θεία - εκείνη που τον μύησε στη ζωγραφική και τις τέχνες- καθώς τη θεωρούν σχιζοφρενή. Κι εκείνοι θέλουν να δημιουργήσουν μία άρια, άτρωτη και άριστη φυλή. Οπου όσοι δεν καλύπτουν τις απαιτήσεις των κανόνων του θα πρέπει να εξολοθρεύονται για να μην μολύνουν τις μελλοντικές γενιές αριστείας.

Διαβάστε ακόμα μία συνέντευξη στο Flix: To πιο «ελληνικό» πράγμα που έχει κάνει ο Τζον Γουότερς στη ζωή του δεν είναι αυτό που φαντάζεστε

Ο φον Ντόνερσμαρκ εμπνέεται και βασίζει την ταινία σε πραγματικά περιστατικά που σημάδεψαν τη ζωή και το έργο του Γερμανού ζωγράφου Γκέρχαρντ Ρίχτερ, όμως το «Μη Χαμηλώνεις το Βλέμμα» είναι μία ταινία φιξιόν. Γιατί τόσο ο ίδιος, όσο κι ο πρωταγωνιστής του (στο ρόλο του Ες-Ες διευθυντή της ψυχιατρικής κλινικής και υπεύθυνου για το πρόγραμμα ευθανασίας) Σεμπάστιαν Κοχ, πιστεύουν ότι το σινεμά έχει πολύ μεγαλύτερη δύναμη για να ξεκινήσει έναν ηχηρό πολιτικό διάλογο, που δεν μένει στα -τότε- γεγονότα, αλλά αγγίζει κι όσα στοιχειώνουν τη σύγχρονη εποχή μας.

Το Flix τους συνάντησε για μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση στο περσινό φεστιβάλ Βενετίας, όπου η ταινία έκανε την πρεμιέρα της.

Φλόριαν Χένκελ φον Ντόνερσμαρκ

Η ταινία εμπνέεται από τον Γκέρχαρντ Ρίχτερ, δεν είναι η βιογραφία του Δεν ήθελα να κάνω την τυπική βιογραφία. Ο ήρωάς μου είναι εμπνευσμένος από τον Ρίχτερ, δεν είναι ο Ρίχτερ. Εψαξα πολύ για τη ζωή του, τον συνάντησα, μιλήσαμε εκτεταμένα, πήγα στην Δρέσδη έκανα έρευνα, αλλά στο τέλος έγραψα μία ιστορία που εξυπηρετούσε αυτό που ήθελα να πω. Πιστεύω στο σινεμά. Το σινεμά έχει μία μεγαλύτερη ειλικρίνεια, μπορεί να σε φέρει πολύ πιο κοντά στην αλήθεια, από ότι η εξιστόρηση των γεγονότων. Πιστεύω ότι δε θα μας ενδιέφερε τόσο ο «Πολίτης Κέιν» αν ήταν η αληθινή ιστορία και λεγόταν «Πολίτης Χερστ». Ο Χερστ σίγουρα δεν είχε «Rosebud» έλκυθρο.

Ειρωνική σύμπτωση: έμαθα για τον Ρίχτερ από τον Ούλριχ Μούε Μπορεί ο πρωταγωνιστής του «Οι Ζωές των Αλλων» να έφυγε νωρίς από τη ζωή αλλά μου άφησε μεγάλη κληρονομιά – σε πολλά επίπεδα. Σε αυτή την περίπτωση ο Ούλριχ είχε έναν πίνακα του Ρίχτερ στο διαμέρισμά του, γιατί ο ζωγράφος τον είχε δωρίσει στην μητέρα της γυναίκας του. Για τον Ούλριχ αυτός ο πίνακας αποτελούσε σημείο αναφοράς, τον θεωρούσε σπουδαίο. Είχε αποτυπωθεί στο μυαλό μου, αλλά δεν τον είχα ψάξει μέχρι σήμερα.

Ηθελα να κάνω μία ταινία που να με βοηθήσει να αντιμετωπίσω τις τραγωδίες της ζωής Πάντα προσπαθώ να βρω έναν θετικό τρόπο να κοιτάζω τη ζωή κι όλες τις τραγωδίες που μάς συμβαίνουν. Ο καλύτερος μου φίλος αυτοκτόνησε, ταυτόχρονα έχασα τον πατέρα μου και στην μεγαλύτερη επιτυχία της ζωής μου, έχασα τον ηθοποιό μου. Θέλησα να κάνω μία ταινία για την δημιουργία – πώς οι μεγάλοι καλλιτέχνες παίρνουν την ασχήμια της ζωής και την μεταμορφώνουν σε ομορφιά. Νομίζω ότι αγαπάμε τις τέχνες -τη ζωγραφική, την μουσική, το σινεμά- γιατί μάς βοηθάνε να αντιμετωπίσουμε τα σκοτάδια μας και μάς κρατάνε στη ζωή προσφέροντας ομορφιά. Σκεφτείτε το: μία πολύ καλή ταινία, ακόμα κι αν είναι με πολύ σκληρό θέμα, έχει πάρει κάτι άσχημο και το έχει μεταμορφώσει σε τέχνη. Κι αυτό μας γαληνεύει. Γιατί κλαίμε στην Οπέρα, ή γιατί ακούμε, ξανά και ξανά, τα σπαραχτικά τραγούδια στην ιστορία της ποπ και της ροκ; Γιατί αισθανόμαστε λιγότερο μόνοι, αλλά και γιατί βρίσκουμε ένα φως μέσα στο σκοτάδι.

Δεν μπορείς να κάνεις μεγάλη τέχνη, αν δεν κρύβεις κάποιο μεγάλο τραύμα...»

Η μούσα του Ρίχτερ ήταν η τραγωδία της ζωής του Αυτό με ενέπνευσε. Η δολοφονία της αγαπημένης του θείας από τους Ναζί, τα σκληρά χρόνια της παιδικής του ηλικίας και ότι εκείνος πήρε όλα αυτά και τροφοδότησε την τέχνη του. Αυτό με ενδιέφερε.

Στηρίχτηκα σε κάτι που είπε ο Ελία Καζάν Είμαι μεγάλος θαυμαστής του Καζάν, έχω δει όλες τις ταινίες του, έχω διαβάσει 5 φορές την αυτοβιογραφία του. Σε κάποια στιγμή λέει ότι, κάνοντας παρέα με τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες της εποχής του (από τον Τένεσι Γουίλιαμς μέχρι τον Μάρλον Μπράντο) συνειδητοποίησε ότι δεν μπορείς να κάνεις μεγάλη τέχνη, αν δεν κρύβεις κάποιο μεγάλο τραύμα.

Μετά τον θάνατο του Ούλριχ, έπεσα σε κατάθλιψη Ζούσα με το μυστικό του (ο καρκίνος του είχε επιστρέψει κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων και το ξέραμε μόνο η γυναίκα του κι εγώ) για πάρα πολύ καιρό. Εδωσε τον καλύτερο εαυτό του στην ταινία, ήταν ένα δώρο, αλλά ταυτόχρονα ήξερα ότι έχανα τον φίλο μου. Οταν πέθανε, αντιμετώπισα το πιο βαθύ σκοτάδι. Εκείνος μου έλεγε πάντα “να προσπαθώ να βρίσκω τα πιο λαμπερά χρώματα”.

Για αυτό γύρισα τον «Τουρίστα» Δύο λαμπεροί ηθοποιοί με φόντο τη Βενετία. Η ταινία απέτυχε γιατί οι κριτικοί περίμεναν κάτι παρόμοιο με τις «Ζωές των Αλλων». Αν μπεις σ' ένα εστιατόριο και περιμένεις μπριζόλα, κ εγώ σου φέρω την πιο νόστιμη τιραμισού, δε θα το εκτιμήσεις. Ηθελες μπριζόλα. Αλλά εγώ δεν παίρνω παραγγελίες.

Το σινεμά είναι εξ ορισμού πολιτικό Οσο κι αν το αρνούμαστε, η πολιτική σου φωνή βγαίνει στις ταινίες που γυρίζεις. Κι όχι μόνο από τις θεματικές που επιλέγεις αλλά ακόμα κι από τον τρόπο που στήνεις την κάμερα. Η εικόνα έχει πολιτική δύναμη, η αφήγηση έχει πολιτική δύναμη, το μοντάζ έχει πολιτική δύναμη. Ο διάλογος που ανοίγεις με τον θεατή έχει μεγάλη τεράστια πολιτική δύναμη.

Σεμπάστιαν Κοχ

Γνώρισα τον Φλόριαν πριν από 8 χρόνια στην πρεμιέρα μιας ταινίας μου. Μού μίλησε με τέτοιο γνήσιο ενθουσιασμό για την ερμηνεία μου, μου ανέλυσε κάθε μου σκηνή – τι αισθανόμουν, πώς προσέγγισα τον ήρωα- που έμεινα άφωνος. Κυριολεκτικά. Αυτός ο άνθρωπος είναι ευφυής και διορατικός και προσέχει τον ηθοποιό, σκέφτηκα. Οπότε έψαχνα την ευκαιρία να συνεργαστώ μαζί του. Παραμείναμε φίλοι και πέρσι μου έφερε αυτό το υπέροχο σενάριο.

Οχι δεν με τρομάζουν οι ρόλοι των κακών – μεγάλωσα με τους αντιήρωες των 70ς...»

Ατσαλάκωτος ήρωας, βρώμικος ρόλος Αγαπώ το σινεμά, το θεωρώ ανώτερη τέχνη, μεγάλωσα με αυτό. Η αγαπημένη μου κινηματογραφική εποχή είναι τα βρώμικα 70ς – Κόπολα, Σκορσέζε. Τότε που οι ήρωες έγιναν πιο σκοτεινοί, πιο αμαρτωλοί. Μπορώ να βυθιστώ στα σκοτάδια μου και να κατασκευάσω τέτοιους χαρακτήρες. Εχουν πιο μεγάλο ενδιαφέρον, ακριβώς για αυτό το λόγο.

Κανένα κτήνος, δεν ξέρει ότι είναι κτήνος Φυσικά και ο ήρωάς μου πιστεύει στην προσωπική του ηθική. Κανένα κτήνος, δεν ξέρει ότι είναι κτήνος. Εχει τη δική του ιδεολογία – πιστεύει ακράδαντα στην άρια φυλή, την αριστεία, την πειθαρχία, την ανωτερότητα. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν μορφωμένοι, δυναμικοί, ενοχικοί, προτεστάντες, καταπιεσμένοι σεξουαλικά.

Η αριστεία του ναζισμού: να είσαι ο καλύτερος, να εξουσιάζεις Ετσι μεγάλωσε ο ήρωάς μου. Στο μυαλό μου έπλασα το παρελθόν του. Πήγε στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο γεμάτος ιδανικά και ήρθε αντιμέτωπος με το θάνατο. Κι αποφάσισε ότι δε θα ξαναείναι ποτέ θύμα. Δε θα επιτρέψει ποτέ σε κάποιον άλλον να έχει ισχύ – θα γίνει ο καλύτερος κι εκείνος θα έχει πάντα τον έλεγχο. Τα ρούχα του είναι ατσαλάκωτα – σαν να φοράει στολή. Η σκέψη του είναι 10 βήματα μπροστά, σαν να παίζει σκάκι. Χρησιμοποιεί τη γλώσσα αυστηρά, σαν εργαλείο, σαν νυστέρι. Τα πάντα για να έχει τον έλεγχο.

Η ταινία αναφέρεται στο παρελθόν, αλλά κοιτά το παρόν Δυστυχώς, ο ναζισμός ξεπροβάλει ξανά το απαίσιο κεφάλι του. Πρέπει να το δούμε σαν μία πολύ σοβαρή απειλή και να τον αποκεφαλίσουμε. Το σινεμά μπορεί μόνο να πατήσει τον κόκκινο συναγερμό, να ανοίξει έναν πολύ ηχηρό διάλογο. Εμείς όμως πρέπει να δράσουμε.

Επιλέγω τους ρόλους με το ένστικτο Το σενάριο, ο ρόλος, ο σκηνοθέτης – όλα έχουν σημασία. Ομως ισορροπώ ανάμεσα στο ευρωπαϊκό και το χολιγουντιανό σινεμά, επιλέγοντας με ένστικτο. Πρέπει κάτι να με πιάσει από το στομάχι. Δεν έχω καμία στρατηγική για την καριέρα μου. Μόνο αυτό το ένστικτο. Η μεγαλύτερη δύναμη ενός ηθοποιού είναι να λες όχι. Και εγώ αυτό έκανα από τα πρώτα χρόνια της δουλειάς, όταν ήταν ιδιαίτερα δύσκολο. Αγαπώ την ελευθερία μου πάρα πολύ. Επαιζα στο θέατρο κι επέλεγα τους ρόλους μου στο σινεμά πολύ προσεχτικά.

Το «Mη Χαμηλώνεις το Βλέμμα» κάνει πρεμιέρα στις ελληνικές αίθουσες την Πέμπτη 10 Οκτωβρίου από τη Feelgood Entertainment.

Διαβάστε περισσότερες συνεντεύξεις στο Flix

• «Οποιος λέει ότι η ταινία του δεν είναι πολιτική, νιώθει καλά με το πώς λειτουργεί ο κόσμος.» Η Σελίν Σιαμά μας βάζει φωτιά, με απόλυτη ηρεμία
• «Αγαπώ τη γεωγραφία και την αστρονομία, επειδή αυτές είναι το τοπίο που περιβάλλει τον άνθρωπο». Ο Πατρίσιο Γκουσμάν μιλά στο Flix
• To πιο «ελληνικό» πράγμα που έχει κάνει ο Τζον Γουότερς στη ζωή του δεν είναι αυτό που φαντάζεστε