Ο Πατρίσιο Γκουσμάν είναι πάντα και βαθιά Χιλιανός, έστω κι αν έχει ζήσει περισσότερα χρόνια στη Γαλλία: πάντα για τις ταινίες του γυρίζει στην πατρίδα του, κοιτάζει, καταγράφει και φεύγει, για να επεξεργαστεί τις αισθήσεις και τα συμπεράσματά του και να επιστρέψει.
Επειτα από το αριστουργηματικό «Νοσταλγώντας το Φως» (2010) και το βραβευμένο με Αργυρή Αρκτο «Μαργαριταρένιο Κουμπί» (2015), ο Πατρίσιο Γκουσμάν προσανατολίζει αυτή τη φορά τη sui generis ματιά του στην Κορδιγιέρα, την χαρακτηριστική οροσειρά των Χιλιανών Ανδεων που κοιτάζει από τη μια πλευρά της το Σαντιάγκο κι από την άλλη το γεμάτο τίποτα. Εκεί, με την «Οροσειρά των Ονείρων» που έκανε πρεμιέρα και βραβεύτηκε στο τελευταίο Φεστιβάλ Καννών, ο Γκουσμάν αναζητά ξανά, με το δικό του τρόπο, την αλήθεια στην ιστορία και τους ανθρώπους της γενέτειράς του. Ο σπουδαίος ντοκιμαντερίστας, μια μορφή του ποιητικού και πολιτικού σινεμά, μίλησε στο Flix για όσα φαίνονται από ψηλά και αφήνουν το σημάδι τους στο χώμα και την πέτρα.
Κοιτάζοντας τις Ανδεις Θεωρώ ότι η Κορδιγιέρα, όπως στέκεται όρθια πάνω από το Σαντιάγκο, μας βοηθά να συντηρούμαστε, είναι ένα προστατευτικό τείχος, πολύ όμορφο, πολύ βολικό. Είναι ένα σύνορο ανάμεσα στη Χιλή και στον κόσμο. Είναι όπως όταν έχει έξω κρύο και φτάνεις στο σπίτι σου, κλείνεις πίσω σου την πόρτα και νιώθεις μόνο ζεστασιά. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει η αίσθηση ότι είσαι περιορισμένος σ’ αυτή τη χώρα και θέλεις να σπάσεις το τείχος και να βγεις έξω, να φύγεις. Εξαιτίας της Κορδιγιέρα, ο αέρας στο Σαντιάγο είναι πολύ μολυσμένος, ταυτόχρονα είναι ένας εκπληκτικός αέρας γεμάτος ανθρώπινη ζωή και μνήμη.
Η ποίηση Οταν ξεκινάω να σκέφτομαι το θέμα μιας ταινίας, γράφω σε μια ποιητική γλώσσα, δεν ξέρω γιατί, αλλά η ποίηση ανέκαθεν με έλκυε και σ’ αυτήν ανατρέχω, ασυνείδητα. Μου αρέσει η αμφισημία που κρύβεται στην ποίηση και αυτό επιδιώκω και στο σινεμά μου.
Η επανάσταση δεν αργεί Παντού κρύβεται μια δυνάμει επανάσταση. Ζούμε σε μοιραίους καιρούς, με ένα σκληρό καπιταλισμό, με δικτατορικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι άνθρωποι αναζητούν διαρκώς έναν τρόπο να εκφραστούν. Και στη Χιλή, σήμερα, κάτω από μια επίφαση ηρεμίας κρύβεται μια επαναστατικότητα που βράζει και στον υπόλοιπο κόσμο, ιδιαίτερα στην Ευρώπη όπου και ζω, πια. Την ίδια στιγμή, σήμερα κανείς δεν μιλά, ζούμε σε μια εποχή σιωπής, δεν ξέρω γιατί. Ο καιρός περνά και τίποτα δεν συμβαίνει κι αυτό είναι πολύ δραματικό και πολύ δύσκολο να το δεχτείς. Δεν ξέρω καθόλου ποιο είναι το μέλλον της Χιλής, σήμερα είναι μια χώρα σιωπηλή, μια χώρα παγωμένη που, πιθανότατα, σύντομα θα εκραγεί, απλώς δεν ξέρουμε πότε. Η ψυχή της Χιλής είναι μοναχική, είναι μια πολύ απομονωμένη χώρα. Κάθε φορά που πηγαίνω στη Χιλή, γεμίζω με περισσότερες ερωτήσεις παρά απαντήσεις, είναι μια χώρα αινιγματική για μένα.
Η φιγούρα του Πάμπλο Σάλας Επέλεξα ένας από τους ανθρώπους που «πρωταγωνιστούν» στην «Οροσειρά των Ονείρων» να είναι ο Πάμπλο Σάλας. Είναι γνωστός στη Χιλή, το όνομά του έχει γίνει διάσημο και σκέφτηκα ότι θα ήταν ενδιαφέρον να του μιλήσω γιατί, ως κινηματογραφιστής, ως ντοκιμαντερίστας κι αυτός, θα είχε ίσως μια παρόμοια οπτική με τη δική μου. Ο Πάμπλο, με τη βιντεοκάμερά του, καλύπτει εδώ και χρόνια κάθε εξέγερση, κάθε λαϊκή διαμαρτυρία στην πρωτεύουσα της χώρας. Μου φαίνεται ότι πάντα έχει ενδιαφέροντες καρπούς η συνάντηση ενός κινηματογραφιστή μ’ έναν άλλον. Βρίσκω τη δουλειά του ιδιοφυή. Στο γραφείο του έχει περίπου 3.000 κασέτες ιστορίας, 40 χρόνια ιστορίας της Χιλής, αυτό είναι συγκλονιστικό.
Η Χιλή κρατά τα μυστικά της Ο κόσμος δεν γνωρίζει τι έχει συμβεί στη Χιλή, οι ίδιοι οι Χιλιανοί προτιμούν να ξεχάσουν την ιστορία τους, να την κρύψουν σ’ ένα ντουλάπι, να την απωθήσουν. Ζούμε σε μια τεχνητή ζωή, τα media δεν μιλούν ποτέ για το παρελθόν της χώρας, που είναι, όμως, τόσο πρόσφατο. Είναι μια χώρα που υπερίπταται, στον αέρα, δεν έχει μια βάση για να στηριχτεί. Είναι μια παράξενη χώρα.
Η ιστορία, αυτό το μεγάλο παρόν Εγώ δουλεύω γιατί μ’ αρέσει το παρελθόν κι είμαι καλός στο να το εξερευνώ. Μ’ αρέσουν οι ήρωες από το παρελθόν κι όποτε μαθαίνω για παλιά γεγονότα, μου έρχονται στο μυαλό ιστορίες που θέλω να τις κάνω ταινίες. Είναι προσωπικό θέμα, βρίσκω τον εαυτό μου να τον συνεπαίρνουν τα περασμένα χρόνια. Περισσότερο από το να περάσω ένα μήνυμα, ή να διδάξω κάτι, είναι η δημιουργική επιθυμία μου. Επιπλέον, το θεωρώ σ’ ένα βαθμό χρέος μου. Δεν μ’ ενδιαφέρει καθόλου να καταδείξω εάν το παρελθόν ήταν καλό ή κακό, δεν είμαι στρατευμένος, δεν είμαι ιστορικός επιστήμονας. Είναι ένα σύμπαν που με ελκύει εδώ και πολλά χρόνια. Η πρώτη ταινία μου, «Η Μάχη της Χιλής», το 1975, ήταν για το παρόν, όσο προχωρούσε ο χρόνος έκανα σινεμά για το παρελθόν.
Ο άνθρωπος και το σύμπαν Μ’ αρέσει πολύ η γεωγραφική εξερεύνηση, πάντα ενθουσιαζόμουν μ’ αυτό το αντικείμενο, όπως και με την αστρονομία. Μ’ ενθουσιάζει ολόκληρο το τοπίο που περιβάλλει την ανθρωπότητα. Και μέσα απ’ αυτή τη συνολική εικόνα, αρχίζω να «ζουμάρω» στον άνθρωπο. Αυτή τη διαδρομή ακολουθώ σε όλες τις ταινίες μου. Οπως, εξάλλου, λατρεύω την επιστημονική φαντασία και, φυσικά, όπως όλοι οι fans της, ενδιαφέρομαι για το χώρο που καταλαμβάνει εκεί μέσα ο άνθρωπος.
