Στην τεράστια ακτογραμμή της Χιλής συναντά κανείς ηφαίστεια, βουνά και παγετώνες. Μέσα στο νερό βρίσκονται παγιδευμένες οι φωνές των ντόπιων ιθαγενών από περασμένους αιώνες, των ναυτικών που κατέφθασαν από την Αγγλία, μα και των πολιτικών κρατουμένων των σύγχρονων καθεστώτων. Και δύο κουμπιά που αναζητούν απεγνωσμένα να πουν την ιστορία τους...
«Χώρα χωρίς ντοκιμαντέρ είναι σαν μια οικογένεια χωρίς φωτογραφίες.»
Η παραπάνω διάσημη ρήση του Χιλιανού Πατρίσιο Γκουζμάν εξηγεί σχεδόν όλη τη φιλοσοφία του γύρω από το τι σημαίνει «τεκμηρίωση» σε μια χώρα όπως η Χιλή και έναν κόσμο σαν αυτό που ζούμε. Από τους διασημότερους ντοκιμαντερίστες του πλανήτη και εμβληματική προσωπικότητα στη Χιλή από την εποχή της προεκλογικής εκστρατείας του Σαλβαντόρ Αλιέντε, ο Γκουσμάν έζησε όλη την ταραγμένη ιστορία της πατρίδας του, αποτυπώνοντάς την σε πολύτιμα κουτιά φιλμ που τον οδήγησαν από το να γίνει persona non grata για την κυβέρνηση και μετά από δεκαετίες ο χρονογράφος της μνήμης της Χιλής.
Γνωστός στο ευρύτερο κοινό από το «Νοσταλγώντας το Φως» του 2010, ένα ποιητικό ημερολόγιο που συγκίνησε τους θεατές σε όλον τον κόσμο με την σύνδεση της αστρονομίας με την ανθρώπινή ύπαρξη, ο Γκουζμάν συνεχίζει την εξερεύνηση του (ανθρώπινου) σύμπαντος με το ανάλογης αισθητικής χειροποίητο «The Pearl Button», συνδέοντας την «ιστορία» του νερού της ακτογραμμής της Χιλής με την τραγική μνήμη που κρύβεται θαμμένη στο βυθό της θάλασσας.
O Γκουζμάν ξεκινάει με μια ωδή στο νερό, τη σημασία του, τους μύθους που το θέλουν να είναι το στοιχείο που μας ενώνει με το σύμπαν, τις δοξασίες για την υγρή απαρχή του κόσμου και την ζωοδότρα δύναμη που κρύβεται μέσα σε μια σταγόνα καθώς αυτή περιμένει υπομονετικά να πέσει στο χώμα από τα φύλλα ενός δέντρου. Οι εικόνες του μαγικές, λες τραβηγμένες από ένα προσωπικό οδοιπορικό στη φύση, τα ποτάμια και την (μία από τις μεγαλύτερες στον κόσμο) ακτογραμμή της Χιλής. Ο Γκουζμάν αφήνει το νερό να «μιλήσει» (ένας ειδικός βιολόγος μιμείται τη «φωνή» του σε μια αποκαλυπτική στιγμή), να διηγηθεί τις δικές του ιστορίες, να επιστρέψει στους πρώτους ιθαγενείς κατοίκους της χώρας και από εκεί να φτάσει μέχρι το διάστημα...
Και κάπου εκεί στα μισά, ενώ τίποτα δεν σε προϊδεάζει για ό,τι θα ακολουθήσει, ο Γκουζμάν αλλάζει ρότα για να συνδέσει το νερό και τον τίτλο του νέου του ντοκιμαντέρ με τις τραγικές ιστορίες της ρίψης των πτωμάτων των ιθαγενών από τους Καθολικούς και χρόνια αργότερα των αντιστασιακών κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Πινοσέτ, δίνοντας στο νερό τη μνήμη μιας από τις πιο μαύρες σελίδες της σύγχρονης ιστορίας της Χιλής.
Οι ιστορίες είναι ανατριχιαστικές, όπως και η εικόνα ενός κουμπιού που φαγωμένο από τον ωκεανό μαρτυρά τις ζωές που χάθηκαν στο βωμό της ελευθερίας, κλείνοντας το ντοκιμαντέρ με μια νότα τραγικότητας, αφήνοντας ωστόσο ανοιχτή την κριτική για μια μάλλον χαλαρή σύνδεση ανάμεσα στις δύο θεματικές αλλά και έναν ολόκληρο ωκεανό από εικόνες, λέξεις, ντοκουμένα και τεχνικές τεκμηρίωσης που απλώνονται με μαγικό τρόπο από τον Ουρανό μέχρι τη Γη, διασχίζουν τα στοιχεία της φύσης για να καταλήξουν στην ιστορία. Με γιώτα μικρό και κυρίως γιώτα κεφαλαίο.
Διαβάστε ακόμη: Ο Πατρίσιο Γκουζμάν, δύο κουμπιά και η τέχνη του να τεκμηριώνεις το άγνωστο
