Σε επιστολή της προς τις Κάννες, τη Βενετία, το Κάρλοβι Βάρι και άλλα κινηματογραφικά φεστιβάλ, η Ουκρανική Ακαδημία Κινηματογράφου ζήτησε την ακύρωση της συμμετοχής των ρωσικών ταινιών που με κάποιον τρόπο έχουν τη σφραγίδα του επίσημου κράτους στις διεθνείς διοργανώσεις, ως αντίθεση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αλλά και ως πράξη αλληλεγγύης στους κινηματογραφιστές της χώρας.
Πρώτο το Φεστιβάλ της Γλασκώβης που διεξάγεται φέτος από τις 2 μέχρι και τις 13 Μαρτίου ακύρωσε την προβολή δύο ρωσικών ταινιών (το «No Looking Back» του Κιρίλ Σοκόλοφ και το «The Execution» του Λάντο Κβατανίγια), αναφέροντας σε δήλωση του το εξής: «Η απόφαση δεν αφορά τις απόψεις των δημιουργών των τίτλων αυτών. Απλά πιστεύουμε ότι θα ήταν ανάρμοστο να προχωρήσουμε χωρίς να συμβαίνει τίποτα με αυτές τις προβολές στις συγκεκριμένες συνθήκες.»
Την ίδια στιγμή, ρωσικές αποστολές αποσύρονται από διεθνείς διοργανώσεις (όπως το φεστιβάλ τηλεοπτικού προϊόντος Series Mania στην Γαλλία), ενώ το αίτημα της Ουκρανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου αφορά και τη διακοπή των ευρωπαϊκών και διεθνών συμπαραγωγών με τη Ρωσία, την απαγόρευση της συμμετοχής της Ρωσίας στο πρόγραμμα χρηματοδότησης Eurimages του οποίου είναι μέλος, την παύση διανομής ρωσικών ταινιών στον υπόλοιπο πλανήτη.
«Σας προτρέπουμε να τερματίσετε όλα τα συμβόλαια με τους Ρώσους. Θυμηθείτε ότι οποιαδήποτε συναλλαγή αυτή τη στιγμή αποφέρει φόρους στο ρωσικό προϋπολογισμό οποίος χρηματοδοτεί το στρατό και παραβιάζει τα σύνορα ενός ανεξάρτητου κράτους και αγοράζει πυραύλους για να βομβαρδίσει άμαχο πληθυσμό στην Ευρώπη», αναφέρει η η επιστολή που μπορείτε να διαβάσετε εδώ ολόκληρη.
Σκηνή από το «Χωρίς Αγάπη» του Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ
Σε καιρό πολέμου, οι αντιδράσεις δεν μπορεί και δεν είναι ποτέ ψύχραιμες.
Η Ουκρανία οφείλει να προστατεύσει με κάθε τρόπο την ανεξαρτησία της και να πιέσει όλες τις δημοκρατικές δυνάμεις (ανάμεσα στους οποίους οι καλλιτέχνες αποτελούν εξέχοντα μέλη) να πάρουν θέση κατά της βαρβαρότητας της εισβολής της Ρωσίας, η ουκρανική κινηματογραφική κοινότητα, ενεργή εδώ και χρόνια απέναντι στις παραβιάσεις της Ρωσίας, οφείλει να ζητήσει αλληλεγγύη από τον κόσμο του σινεμά στην Ευρώπη και την Αμερική, η Ευρωπαϊκή Ενωση ορθά ασκεί ισχυρές πιέσεις και επιβάλλει οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία (μέρος των οποίων είναι η σύσταση στα κράτη - μέλη να αναστείλουν τις συνεργασίες με ρωσικούς πολιτιστικούς οργανισμούς - πράγμα που εφάρμοσε και το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού), ενώ τα αμερικανικά στούντιο μεταφέρουν για αργότερα την έξοδο των μεγάλων ταινιών τους στη Ρωσία.
Και ίσως η αναβολή της προβολή του «The Batman» στη Ρωσία να μην είναι άξια λόγου, αφού αργά η γρήγορα θα βρει το δρόμο της προς το ρωσικό κοινό. Ποιος, όμως, τελικά κερδίζει αν μια ρωσική ταινία δεν προβληθεί κάπου στον κόσμο αυτή ακριβώς τη στιγμή; Ποιον θα ωφελήσει μακροπρόθεσμα αυτό το μποϋκοτάρισμα του ρωσικού σινεμά που ανοίγει μια πόρτα στη λογοκρισία, την απαγόρευση έργων τέχνης, στο διαχωρισμό καλών και κακών στη μοναδική γωνιά της ιστορίας όπου όλοι είναι ή θα έπρεπε να είναι εν δυνάμει καλοί;
Η απάντηση είναι ο Πούτιν. Αυτός θα ωφεληθεί, όταν ο Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ δεν παίρνει κρατική χρηματοδότηση από το Υπουργείο Πολιτισμού (λόγω της δυσαρέσκειας του κρατικού μηχανισμού για το «Leviathan» που είχε τη στήριξη του Υπουργείου), όταν ο Κιρίλ Σερεμπρένικοφ συλλαμβάνεται δήθεν για απάτη, ενώ στην πραγματικότητα πίσω από τη δίωξή του κρύβεται συγκάλυψη απαγόρευσης της ελευθερίας του λόγου, όταν ο Αλεξάντερ Σοκούροφ κλείνει το Ιδρυμα Κινηματογράφου που ίδρυσε για νέους δημουργούς μετά από πιέσεις της κυβέρνησης, όταν η Ρωσία είναι - και πριν τον πόλεμο και μετά - μια χώρα που δεν σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελεύθερη έκφραση, τη δημοκρατία.
Ο Πούτιν και το ολοένα και πιο περιχαρακωμένο, συντηρητικό ρωσικό κράτος θα ωφεληθεί όταν θα σωπάσουν φωνές που εδώ και χρόνια μιλούν ανοιχτά εναντίον του και εναντίον των απονενοημένων παραβιάσεών της Ρωσίας - εντός και εκτός συνόρων. Ο Πούτιν και το «κράτος του» θα ωφεληθεί αν οι κρατικοί οργανισμοί σταματήσουν να χρηματοδοτούν το ρωσικό σινεμά που, ακόμη και μέσα στα γρανάζια των κρατικών πιέσεων, καταφέρνει να μιλήσει για όλα όσα συμβαίνουν στη χώρα σήμερα. Ο Πούτιν και τα σχέδιά του θα ωφεληθούν αν γύρω του υπάρχουν τελικά μόνο άνθρωποι που στηρίζουν την προπαγάνδα του.
Σκηνή από το «Αγαπητοί Σύντροφοι!» του Αντρέι Κοντσαλόφσκι
Την Πέμπτη 3 Μαρτίου είναι προγραμματισμένη να βγει στις αίθουσες η τελευταία, βραβευμένη στο Φεστιβάλ Βενετίας, ταινία του Αντρέι Κοντσαλόφσκι «Αγαπητοί Σύντροφοι!» για τη σφαγή των εργατών το 1961 στο εργοστάσιο του Νοβοτσερκάσκ, μια από τις πολλές σκοτεινές άγνωστες σελίδες της Σοβιετικής Ενωσης. Ο Κοντσαλόφσκι, από τους διασημότερους Ρώσους σκηνοθέτες με καριέρα και στο Χόλιγουντ, δεν είναι αυτό που κάποιος θα έλεγε αντικαθεστωτικός. Υπήρξε ωστόσο ένθερμος υποστηρικτής των Pussy Riots, αλλά και την ίδια στιγμή της προσάρτησης της Κριμαίας στη Ρωσία.
Η ταινία του είναι ένα ιστορικό μάθημα για την προπαγάνδα, το φανατισμό και την απουσία της ελεύθερης βούλησης. Οπως υποστηρίζει ο ίδιος: «Οχι μόνο σε αυτήν την ταινία, αλλά και στις προηγούμενες που έκανα, άρχισα να αισθάνομαι έντονα πως η ζωή είναι ρευστή. Δεν υπάρχει απόλυτο κακό ούτε απόλυτο κακό. [...] Κάποιοι θα δουν την ταινία με ανοιχτό μυαλό. Κάποιοι άλλοι στη Ρωσία θα με φτύσουν λέγοντας ότι προδίδω τα σοβιετικά ιδεώδη. Εγώ τους απαντώ πως είμαι Σοβιετικός όσο και αυτοί, πως είμαι περισσότερο Σοβιετικός γιατί είμαι μεγάλος σε ηλικία και το έζησα όλο αυτό και το λάτρεψα και το μίσησα. [...] Η ζωή και η τέχνη είναι διαφορετικές. Η τέχνη είναι ένα μεγάλο ψέμα που μας κάνει να καταλάβουμε την αλήθεια της ζωής.»
Ζώντας σε ένα κόσμο που τρέφεται από fake news, ακραίες φωνές στα κοινωνικά δίκτυα που απαγορεύουν να είσαι ψύχραιμος γιατί έτσι είσαι κατά της Ουκρανίας και υπέρ του Πούτιν και μαζικές προσκλήσεις σε μποϋκοτάζ (που θα ξεχαστούν τόσο γρήγορα όταν ο φρικτός αυτός πόλεμος τελειώσει ή όταν - ακόμη χειρότερα - γίνει απλά ακόμη μια συνηθισμένη εικόνα στους δέκτες των τηλεοράσεων), το σινεμά και η τέχνη παραμένει η μοναδική ευκαιρία να γνωρίσει κανείς μια χώρα, τους ανθρώπους της, τους δαίμονες που την κατατρέχουν, τα εγκλήματά της. Ο διάλογος που ανοίγει μια ρώσικη ταινία αυτή τη στιγμή είναι ο πιο σημαντικός, αυτός που μπορεί να κάνει τον κόσμο να κατανοήσει τους λόγους της βάρβαρης εισβολής των Ρώσων στην Ουκρανία, τη σημασία της αντίστασης του ουκρανικού λαού, τους μηχανισμούς της διεθνούς διπλωματίας.
Σκηνή από το «Donbass» του Σεργκέι Λόζνιτσα
O Σεργκέι Λόζνιτσα του «Donbass» που αντέδρασε στην ήπια αρχική δήλωση της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου ζητώντας τη διαγραφή του από μέλος της Ακαδημίας και η οποία στη συνέχεια αποφάσισε να καταδικάσει ρητά τη Ρωσία και να εξαιρέσει τις ρωσικές ταινίες από τα φετινά βραβεία της, δηλώνει αντίθετος στο μποϋκοτάζ των ρώσικων ταινιών.
«Πολλοί φίλοι και συνεργάτες, Ρώσοι κινηματογραφιστές, πήραν θέση εναντίον αυτού του παράλογου πολέμου. [...] Οταν ακούω σήμερα τα καλέσματα για την απαγόρευση των ρώσικων ταινιών, σκέφτομαι τους κινηματογραφιστές που στέκονται στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Είναι κι αυτοί θύματα αυτής της βίας όπως κι εμείς. [...] Στις 22 Φεβρουαρίου, καθώς οι Ρώσοι στρατιώτες εισέβαλαν στην Ουκρανία, το πρώτο μήνυμα που έλαβα ήταν από τον φίλο μου Βίκτορ Κοσακόφσκι, ένα Ρώσο σκηνοθετη που μου έλεγε: "Συγγνώμη. Αυτό είναι μια καταστροφή. Ντρέπομαι τόσο πολύ". Την ίδια μέρα αργότερα, ο Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ που είναι ακόμη αδύναμος λόγω της περιπέτειάς του με την Covid-19 έγραψε σε βίντεο το μήνυμά του και μου το έστειλε. [...] Αυτό που συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας είναι φρικτό, αλλά σας ζητώ να μην πέσουμε στην τρέλα. Δεν πρέπει να κρίνουμε τους ανθρώπους από τα διαβατήριά τους. Μπορούμε να τους κρίνουμε από τις πράξεις τους. Ενα διαβατήριο είναι στενά συνδεδεμένο με ένα τόπο, ενώ η πράξη είναι κάτι που γίνεται μετά από ανθρώπινη θέληση.»
Σκηνή από το «Petrov's Flu» του Κιρίλ Σερεμπρένικοφ
Δεν χρειάζεται ή μάλλον, απ' ότι φαίνεται, χρειάζεται να επαναλάβει κανείς πολλές φορές πως η γνώση είναι το μεγαλύτερο όπλο για να μην γραφτούν κι άλλες σκοτεινές σελίδες στην ήδη σκοτεινή Ιστορία αυτού του κόσμου. Η εξομοίωση των κινηματογραφικών ταινιών με τα προπαγανδιστικά μέσα ενημέρωσης στη Ρωσία και η λογοκρισία των Ρώσων δημιουργών, ακριβώς τη στιγμή που αυτά που έχουν να πουν ίσως είναι τα πιο σημαντικά που θα ακουστούν διεθνώς από τη Ρωσία, δεν είναι παρά μια ήττα μεταμφιεσμένη σε εφήμερη νίκη.
