Οι θριαμβευτικές κριτικές για το «Εμφυτο Ελάττωμα» - μια από αυτές ήταν και του Flix - θα μπορούσαν να είχαν προκύψει από κεκτημένη ταχύτητα απέναντι στη νέα ταινία ενός σκηνοθέτη που λατρεύουν οι κριτικοί, κυρίως επειδή φτιάχνει την κάθε του ταινία σαν να επρόκειτο για την πρώτη του: με την ίδια μελέτη, το ίδιος δέος, την ίδια «μεγάλη ιδέα» και το ίδιο σινεφίλ πάθος που μέχρι σήμερα μετράει έξι τουλάχιστον αριστουργήματα (βάλτε τα σε όποια σειρά θέλετε, αλλά πάντως παραμένουν αριστουργήματα).
Κι, όμως, ο θαυμασμός για τον τρόπο με τον οποίο ο Πολ Τόμας Αντερσον διασκεύασε τελικά έναν από τους πιο «δύσκολους» συγγραφείς ever, εδώ στο πιο «προσιτό» ίσως βιβλίο του, οφείλεται σε οτιδήποτε άλλο εκτός από κεκτημένη ταχύτητα.
Υπηρέτης του οραματός του, όπως σε κάθε του ταινία, ο Πολ Τόμας Αντερσον ακολουθεί το νουάρ ύφος του Τόμας Πίντσον για ν’ αποτυπώσει το «χάσιμο» μιας ολόκληρης εποχής, των εκπροσώπων της αντικουλτούρας του ’70, από τα ναρκωτικά κι από το μπέρδεμα των κατευθύνσεων και των προτύπων τους και με απόλυτη κινηματογραφική γνώση το μεταφέρει όχι στην πλοκή της ταινίας του, αλλά στην ίδια την ταινία, στη σκηνοθεσία, στο ρυθμό της, στην ουσία της. Κομμάτια της πλοκής χάνονται, σ’ ένα γοητευτικό «άφημα», οι κωμικές στιγμές είναι ξεκαρδιστικές και ταυτόχρονα απίστευτα προφανείς, γκαφατζίδικες, οι μισοί διάλογοι είναι κρυμμένοι σε μια εγκεφαλική μουρμούρα. Και εκεί όπου το κλασικό νουάρ συναντά την ανατροπή του, στο σταυροδρόμι του «Big Sleep» και του «Big Lebowski», ο Πολ Τόμας Αντερσον στήνει ένα χασικλίδικο αριστούργημα, που κυματίζει στον άυλο καπνό ενός τσιγάρου.
Παρακάτω εξηγεί πώς τα καταφέρε...
Το να νιώθεις δέος για το οτιδήποτε είναι κακό για την υγεία. Οπότε το να ένιωθα δέος για τις λέξεις του Τόμας Πίντσον ή να ένιωθα ο ίδιος σημαντικός επειδή θα τις έκανα δικές μου - και τα δύο ακούγονται φριχτά και λάθος. Υπήρξαν σίγουρα στιγμές στην ετοιμασία της ταινίας που υπήρξα υπερπροστατευτικός απέναντι σε αυτά που είχε γράψει. Και αυτό δεν ήταν ένα σωστό μέρος για να βρίσκεσαι. Η ταινία άρχισε πραγματικά να γίνεται διασκεδαστική όταν σταμάτησα να νιώθω έτσι.
Το να διασκευάζεις το "Εμφυτο Ελάττωμα" ήταν σαν σου δίνουν τα κλειδιά του αυτοκινήτου του πατέρα σου. "Μικρέ, μην το γαμήσεις και κυρίως μην το τρακάρεις." Οπότε έβαλα το βιβλίο μπροστά μου, το άνοιξα και βασικά άρχισα να ξεδιαλέγω τους διαλόγους. "Αυτό είναι το όνομα του χαρακτήρα και να αυτά που λέει." Ετσι είναι οι καλοί σεναριογράφοι. Αλλά ουσιαστικά αυτή έγινε η τεχνική για να βρω το δρόμο μου μέσα στους δαιδαλώδεις διαδρόμους του βιβλίου. Με το που ξεκινήσα να κάνω αυτό, ήταν καθαρό πως μπορούσα να απομονώσω αυτά που ήθελα. Και τελικά, είναι η ιστορία ενός τύπου που ψάχνει για την πρώην του. Ελεγα συνέχεια στον εαυτό μου να το θυμάται συνέχεια.»
Σε όλη τη διαδικασία παραγωγής της ταινίας είχα πάντα μαζί μου το βιβλίο. Και έλεγα στον εαυτό μου πως οι απαντήσεις πρέπει να βρίσκονται εκεί, απλά δεν κοιτάμε στο σωστό μέρος. Η ιδέα είναι πως αν δουλεύεις σε ένα δάσος και ο ώμος σου ακουμπήσει πάνω σε ένα δηλητηριώδες φυτό, οι νόμοι της φύσης λένε πως κάπου στα επόμενα πέντε μέτρα θα βρίσκεται το αντίδοτο. Με άλλα λόγια, οι απαντήσεις που ψάχνεις κάθε φορά βρίσκονται μπροστά στο γαμημένα μάτια σου. Οπότε είχαμε συνέχεια το βιβλίο στο σετ και ψάχναμε, αναρωτιόμασταν τι εννοεί, τι ήταν αυτό που αναζητούσε.
Οφείλω να ομολογήσω πως διασκευάζοντας το βιβλίο ένιωσα ξανά σαν μαθητής. Το να διαβάζεις ένα βιβλίο και να αποφασίζεις αν σου αρέσει ή όχι είναι ένα πράγμα. Είναι τελείως όμως διαοφορετικό να διαβάζεις ένα σπουδαίο συγγραφέα και να βλέπεις πως ανακατεύει τις λέξεις κάνοντάς το να φαίνεται τόσο εύκολο. Ενιωθα σαν να μάθαινα ξανά την τέχνη του γραψίματος. Παραμένει για μένα μαγικός ο τρόπος με τον οποίο ο Πίντσον βάζει μαζί τις λέξεις και πως δουλεύει το μυαλό του και πως γεννά αυτά τα πράγματα.
Θα ήταν εύκολο να πω πως η υπόθεση δεν έχει σημασία. Κι όμως, σας διεβεβαιώ πως όλα ενώνονται. Αλλά αυτό είναι το διασκεδαστικό με τον Πίντσον. Ολο του το υλικό, που είναι φαινομενικά τόσο ασυνάρτητο και ακατέργαστο, είναι πολύ προσεκτικά δομημένο και προμελετημένο με προσοχή. Υπάρχει νόημα στα πάντα και τα πάντα έχουν σύνδεση μεταξύ τους. Κάθε πράξη έχει μια συνέπεια. Οταν στέλνεις αυτόν τον τύπο να ερευνήσει τι συνέβη στη γενιά του, οι τελείες ενώνονται. Είναι όλα τόσο ακριβή. Δεν είναι απλά τρέλες που ο Πίντσον εφευρίσκει από το πουθενά. Επιστρέφει με αποδείξεις στα χέρια του: κοιτάξτε τι έκαναν αυτοί οι Ρεπουμπλικανοί που βρίσκονται στην εξουσία όταν ήταν στα νιάτα τους...
Δεν χρειάστηκε να ξαναδώ τα αγαπημένα μου νουάρ. Είναι όλα μέσα στο μυαλό μου. Το μόνο που είδα ξανά ήταν το "The Big Sleep". Είπα να το θυμηθώ ξανά, συνειδητοποίησα πως είναι ακόμη και σήμερα ακαταλαβίστικο και ηρέμησα. Στην πραγματικότητα προσπάθησα να αγνοήσω αυτές τις ταινίες με σεβασμό. Αυτές οι ταινίες βρίσκονται στο DNA μου, στην τσέπη μου. Δεν χρειάζεται να δω το "The Long Goodbye" για τετρακοσιοστή φορά. Κανονικά, έπρεπε να προσπαθήσω να το ξεχάσω, γιατί αλλιώς δεν θα τολμούσα να κάνω ένα νουάρ.
Είχα στο μυαλό μου την εικόνα μιας ξεθωριασμένης καρτ-ποστάλ για την ταινία. Και ήμουν τυχερός, γιατί είχα φιλμ στο γκαράζ μου από την εποχή του "Μανόλια" το 1999. Ηταν κατεστραμμένο από τη ζέστη και ξεθωριασμένο και αρχίσαμε να κάνουμε τεστ με αυτό και έδειχνε υπέροχο. Τα μαύρα ήταν κάπως γαλακτώδη και όλα έδειχναν ξαφνικά να έχουν βγει από την εποχή, χωρίς καμία επεξεργασία. Καταλήξαμε να χρησιμοποιήσουμε αυτό το στοκ μόνο για μερικές σκηνές γιατί ήταν ρίσκο να τραβάμε με αυτό - μπορούσαμε να καταστραφούμε και να μην έχουμε τελικά καθόλου υλικό στο τέλος. Αλλά η αποστολή ήταν να αναπαράγουμε αυτήν την εικόνα χρησιμοποιώντας διαφορετικούς φακούς σε καινούριο φιλμ και παίξαμε και στον τρόπο που γυρίσαμε και στον τρόπο που το εκτυπώσαμε. Αυτό ήταν το κλειδί.
Για τη χρήση της μουσικής άντλησα στοιχεία από το βιβλίο και μετά αποφάσισα ότι θα είναι μόνο τραγούδια των 70s. Ειλικρινά έκανα ένα «Πιντσον νερντ» πράγμα με το "Wonderful World" του Σαμ Κουκ. Ο Σαμ Κουκ αναφέρεται στο "Vineland" του Τόμας Πίντσον. Είναι ένας χαρακτήρας που μοιάζει πολύ με τον Σπορτέλο και σε στιγμές αδυναμίας βάζει και ακούει Σαμ Κουκ. Το "Wonderful World" έχει χρησιμοποιηθεί τόσο τέλεια στο "Animal House" που πάλεψα με τον εαυτό μου αν το θα το χρησιμοποιήσω ή όχι.»
Δεν ήθελα να είμαστε προφανείς με τη μουσική των 70s. Διαλέξαμε τα κομμάτια που πιστεύαμε ότι λειτουργούν, αλλά πάντα υπήρχε η ανησυχία αν τελικά έχουμε κερδίσει το δικαίωμα να τα χρησιμοποιήσουμε. Θα έπρεπε να υπάρχει ένας κανόνας για τους σκηνοθέτες που να τους απαγορεύει να χρησιμοποιούν ένα τραγούδι που είναι προφανώς αυτό που ταιριάζει στην κάθε σκηνή. Αν θέλεις, για παράδειγμα, να χρησιμοποιήσεις το "Harvest" του Νιλ Γιανγκ, πρέπει να εργαστείς σκληρά γι' αυτό. Ευτυχώς το κάναμε...
Ολα υπάρχουν στο βιβλίο. Τα πάντα είναι ιδωμένα μέσα από το βλέμα του Ντοκ Σπορτέλο. Ακόμη και αν δεν είσαι μαστουρωμένος, μπορείς να καταλάβεις πως θα αντιδρούσες και εσύ με τον ίδιο τρόπο που αντιδρά και αυτός. Ωστόσο, ναι, όλα στο μυαλό μου μοιάζουν και με ένα όνειρο. Ορκίζομαι πως ναι, ίσως εθίστηκα περισσότερο απ' όσο έπρεπε στο σύμπαν του Τόμας Πίντσον. Τώρα όλα μου φαίνονται τόσο περίεργα και όλα μοιάζουν να συνδέονται με τον τρόπο που τα σκέφτηκε αυτός.
Το «Εμφυτο Ελάττωμα» του Πολ Τόμας Αντερσον παίζεται ήδη στις ελληνικές αίθουσες σε διανομή Tanweer.
Διαβάστε ακόμη:
