Φυσικά και έφτασε τα 100 χρόνια ο Μάνος Ζαχαρίας, τα κλείνει σήμερα, Σάββατο 9 Ιουλίου. Κάτι τέτοιοι άνθρωποι κλείνουν και τα 200. Τον έβλεπα πριν κάποια χρόνια σε μια φιλική παρέα και τον χάζευα. Κούκλος (πάντα), σοφός (πάντα) και να σου δημιουργεί δέος και αμηχανία (πάντα). Αυστηρός, πολύ αυστηρός, ακόμα κι όταν ήξερες ότι κατά βάθος σε πήγαινε, εσένα, μια δημοσιογράφο που, τέλη της δεκαετίας του ’80, κράτησε μήνες έξω από το γραφείο του, γιατί ένας έρμος τίτλος της στην «Ελευθεροτυπία» τον είχε ενοχλήσει.
Δεν έχει αξιωθεί το ελληνικό σινεμά πολλές μεγάλες προσωπικότητες σαν τον Μάνο Ζαχαρία, που να αγαπήθηκαν (και να μισήθηκαν) με πάθος, που να άφησαν έργο αδιαμφισβήτητο. Με λίγα λόγια, είναι ο άνθρωπος που πέρασε τον κινηματογράφο μας στο σύγχρονο κόσμο. Τελεία. Αυτός που εμπνεύστηκε και σχεδίασε τον πρώτο, ιστορικό πια, νόμο για «την προστασία και την ανάπτυξη της κινηματογραφικής τέχνης», (Ν.1597/86), ο οποίος, φυσικά, καθόριζε τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες του ΕΚΚ, έκτοτε, κυριότερο μοχλό άσκησης κινηματογραφικής πολιτικής και στήριξης των ταινιών μας κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Το ότι ο νόμος αυτός έπρεπε να αλλάξει (και άλλαξε και θα ξαναλλάξει) σε τίποτα δεν μειώνει τη σημασία του. Ο κόσμος προχωράει, το σινεμά μαζί του.
Με τη Μελίνα Μερκούρη
Με τον Μάνο Κατράκη
Ηξερε πολύ καλά η απίθανη Μελίνα Μερκούρη τι έκανε. Τσίμπησε τον εντελώς άγνωστο στον πολύ κόσμο σκηνοθέτη, αλλά πασίγνωστο αγωνιστή της αντίστασης και του εμφυλίου και επιβάτη του θρυλικού «Ματαρόα», που είχε πια επιστρέψει στην Ελλάδα από την εξορία του στην ΕΣΣΔ. Και τού παρέδωσε κανονικότατα το ελληνικό σινεμά. Να κάνει ό,τι θέλει. «Τσάρο», τον λέγαμε, «Νονό», τον έλεγαν κάτι οργισμένοι (από αυτούς άλλο τίποτα ο χώρος), «Πατέρα του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου» τον ανακήρυξε, τέλος, ο νηφάλιος (άλλος σοφός αυτός του σινεμά) Γιάννης Μπακογιάννοπουλος.
Μπακογιαννόπουλος, Ζαχαρίας, Αγγελόπουλος, Χρονόπουλος, Βούλγαρης, 45ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, 2004
Από το 1982 μέχρι το 1989 ο Μάνος Ζαχαρίας είναι ο παντοδύναμος Σύμβουλος Κινηματογραφίας στο Υπουργείο Πολιτισμού (θέση που έχει πια καταργηθεί), ενώ από το 1986 έως το 1989 είναι και πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου. Οι αλλαγές κυβερνήσεων δεν τον βάζουν στη γωνία, ποιός δεν θα είχε ανάγκη την πυγμή, τη συγκρότηση και την κινηματογραφική του γνώση; Επι χρόνια πολλά προήδρευε, για παράδειγμα, της επιτροπής στην ΕΡΤ που δίνει το 1,5%.
Με τον Πέτρο Κόκκαλη, τον Στρατηγό Καραγιώργη και τη Γαλλική Αντιπροσωπεία (Μορίς Ερμάν, Πολ Ελιάρ, Ιβ Φαβρ και Μπασίς), της οποίας ήταν ο διερμηνέας, στον Γράμμο, 1949
Με τον Μιχαήλ Ρομ στα στούντιο της Μοσφίλμ
Κι αν ο Μάνος Ζαχαρίας έβαλε σε εφαρμογή στην Ελλάδα τα προσόντα που τον είχαν οδηγήσει να γίνει στην ΕΣΣΔ, επί οχτώ χρόνια (1971-1979), καλλιτεχνικός διευθυντής του τρίτου στούντιο της «Μοσφίλμ» (παράδεισος και κόλαση μαζί της κραταιάς σοβιετικής κινηματογραφικής μηχανής), κάποια άλλα, σημαντικότερα, δεν τα εξάσκησε ποτέ. Δεν τα κουβέντιασε καν μαζί μας. Αλλοι στη θέση του, όλο «εγώ πού έκανα εκείνο, εγώ που έκανα το άλλο», θα ήταν, «εγώ που ήμουνα κολλητός με τον Μιχαήλ Ρομ και ο Ταρκόφσκι έκανε μπέιμπι σίτινγκ στα παιδιά μου». Δεν φρόντισε, δηλαδή, να μάθουμε πόσο μεγάλος σκηνοθέτης ήταν.
«Ενας από το Εκτελεστικό Απόσπασμα», 1969
Περιμένοντας τον ήλιο, στα γυρίσματα του «Ενας από το Εκτελεστικό Απόσπασμα», με τον διευθυντή φωτογραφίας Γκερμάν Λαβρόφ
Επρεπε να οργανώσει η Δέσποινα Μουζάκη το 2008 στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ένα μεγάλο αφιέρωμα στο έργο του για να μείνουμε με το στόμα ανοιχτό. Αμ, γι΄αυτό μπορούσε να σφάξει με τρεις λέξεις ένα σενάριο! Μερικές από τις δέκα περίπου ταινίες που γύρισε στην ΕΣΣΔ, είναι σπουδαίες. Και όχι μόνο επειδή κατάφερε στους περίφημους «Σφουγγαράδες» του (1960) να μας πείσει ότι η Κριμαία είναι ελληνικό νησί και η Μαύρη θάλασσα, Αιγαίο. Σινεμά μοντέρνο, νευρώδες, δυνατό, βαθύ είδαμε τότε στη Θεσσαλονίκη. Τίτλους ιστορικούς, όπως «Γωνία Αρμπάτ και Μπουμπουλίνας» και «Ενας από το Εκτελεστικό Απόσπασμα».
«Γωνία Αραμπάτ και Μπουμπουλίνας», 1972
Γυρίζοντας το «Γωνία Αραμπάτ και Μπουμπουλίνας», 1972
«Οι Σφουγγαράδες», 1960
«Οι Σφουγγαράδες», 1960
Αποψε, στις 11 μ.μ., το κανάλι της Βουλής, για να τον τιμήσει, προβάλει την ταινία του «Σφουγγαράδες», σε σενάριο του φίλου του Γιώργου Σεβαστίκογλου, βασισμένο σε διήγημα του Νίκου Κάσδαγλη. Δείτε τη. Πού ξερετε, μπορει εκείνη τη στιγμή να σβηνει τα κεράκια του, τριγυρισμένος από τους αγαπημένους του. Να 'μαστε κι εμείς εκεί!
Ο Μάνος Ζαχαρίας αριστερά, γελά, η Αλκη Ζέη σηκώνει το χέρι, πίσω ο Μίκης Θεοδωράκης, Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας στη Μόσχα, 1957
Στο 41ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, 2000
Διαβάστε ακόμη: «Μια κόλαση ζήσαμε οι τυχεροί.» Η Βένα Γεωργακοπούλου θυμάται (και) τον αφορισμό του Θόδωρου Αγγελόπουλου
