Ο Τζουλιάνο Σαλγκάδο, γιος του φωτογράφου Σεμπαστιάο Σαλγκάδο και της αρχιτέκτονα Λέλια Βάνικ-Σαλγκάδο, είναι σκηνοθέτης εδώ και χρόνια. Μόνο τώρα, ωστόσο, θεώρησε ότι η στιγμή ήταν σωστή για να κάνει μια ταινία για τον διάσημο πατέρα του, γνωρίζοντας σε βάθος τις δυσκολίες που θα είχε μια τέτοια απόφαση. Συνεργάστηκε με τον Βιμ Βέντερς, γνώρισε τεράστια επιτυχία, από το λανσάρισμα της ταινίας στις Κάννες μέχρι την οσκαρική υποψηφιότητα, αλλά γνώρισε και κάτι σημαντικότερο: τον πατέρα του! Σε μια απολαυστική συνέντευξη, όμορφη σχεδόν όσο το «Αλάτι της Γης», ο Τζουλιάνο Σαλγκάδο εξήγησε στο Flix τι θέση πήρε η ταινία στην κινηματογραφική, αλλά και στην... οικογενειακή του ιστορία. Με δυο λόγια: «Ναι, μπορώ να πω ότι η ταινία μ’ έφερε πιο κοντά στον πατέρα μου. Φυσικά η ιστορία είναι μεγαλύτερη, αλλά μπορώ να το πω αυτό, ως συμπέρασμα.» Διαβάστε παρακάτω τα highlights της κουβέντας μας.
Το «Αλάτι της Γης» προβάλλεται στους κινηματογράφους από την Πέμπτη, 19 Μαρτίου, από τη FilmTrade.
Διαβάστε ακόμη: To «Αλάτι της Γης», ένα φιλμ κρίσιμα πολιτικό και εξαιρετικά ουσιώδες
Ολα ξεκίνησαν τον Ιανουάριο του 2009, μου τηλεφώνησε ο πατέρας μου και μου είπε να πάω για φαγητό στο σπίτι, γιατί θα ήταν κι ο Βιμ Βέντερς εκεί. Ηταν μια εκπληκτική ευκαιρία για μένα να γνωρίσω έναν από τους σπουδαίους του σινεμά. Κι εκεί προέκυψε η ιδέα ότι ο Βιμ ήθελε να κάνει μια ταινία για τον Σεμπαστιάο. Δεν ήξερε τι, δεν ήξερε πότε. Λίγες εβδομάδες αργότερα, ο Σεμπαστιάο μου ζήτησε να πάω μαζί του σε μια φωτογράφιση, πήγα λίγο διστακτικά γιατί η σχέση μας δεν ήταν και τόσο καλή τότε και φοβόμουν ότι μπορεί να μπλέκαμε σε μια κατάσταση… Κλάους Κίνσκι! Αλλά δεν έφτασε μέχρι εκεί, μάλιστα ήταν μια εμπειρία ωραία. Τράβηξα υλικό της φωτογράφισης, το μοντάρισα σε μια μικρού μήκους ταινία και το έδειξα στον Σεμπαστιάο. Ανέκαθεν είχαμε πρόβλημα επικοινωνίας μεταξύ μας, ήδη από τη δική μου εφηβεία, αλλά όταν του έδειξα το ταινιάκι συνέβη κάτι πολύ παράξενο. Είχε μια πολύ συναισθηματική αντίδραση, τα μάτια του ήταν κόκκινα και γυάλιζαν, συνέβαιναν τέτοια πράγματα. Κατάλαβα ότι συγκινήθηκε κι ότι υπήρχε έδαφος για μένα να κάνω αυτήν την ταινία. Ηταν κάτι που για χρόνια απέφευγα, αλλά σκέφτηκα ότι ίσως ήταν η σωστή στιγμή. Το κουβέντιασα με τον Βιμ, είχαμε τα ίδια ένστικτα, την πεποίθηση ότι το ενδιαφέρον δε θα ήταν να πάμε κάπου με τον Σεμπαστιάο όταν φωτογραφίζει, αλλά όλες οι ιστορίες που αφηγείται επιστρέφοντας από μια αποστολή. Τόσο πιο πλούσιο υλικό! Κι αποφασίσαμε ότι αυτός έπρεπε να είναι ο άξονας της ταινίας.
Ξεκίνησα να ταξιδεύω μαζί με τον Σεμπαστιάο, κάτι που δεν είχα κάνει ποτέ, για να δω πώς μοιάζει, πώς συμπεριφέρεται σ’ ένα διαφορετικό πλαίσιο. Αλλά δε λειτούργησε όπως ήθελα. Στη δουλειά είναι απόλυτα αφοσιωμένος, κάνει δεσμούς με τους ανθρώπους που φωτογραφίζει, δεν έχει κανένα περιθώριο για επικοινωνία έξω από το αντικείμενό του. Εκείνο που μ’ έκανε, είτε το πιστεύετε είτε όχι, να νιώσω πιο κοντά του, ήταν όταν είδα τις συνεντεύξεις μαζί του που γύρισε ο Βιμ. Τι έκανε μ’ έναν εξαιρετικά δυνατό τρόπο. Εφερε τον Σεμπαστιάο στο στούντιο, τον απομώνωσε μ’ ένα μαύρο ύφασμα ώστε να μη βλέπει το συνεργείο, να είναι ολομόναχος και πάνω στο ύφασμα προέβαλλε φωτογραφίες του. Οι φωτογραφίες άλλαζαν κι ο Σεμπαστιάο αντιδρούσε σ’ αυτές, χωρίς ερωτήσεις, χωρίς σχόλια. Απλώς θυμόταν και ξαναζούσε τις δικές του στιγμές. Οταν μοντάραμε και είδαμε αυτό το υλικό, ήταν σα να ξαναγνώρισα τον πατέρα μου, να κατάλαβα τη ζωή του. Κι έτσι αρχίσαμε, λίγο-λίγο, να γινόμαστε φίλοι.
Η ιδέα μας ήταν όχι να κάνουμε μια ταινία για έναν φωτογράφο, αλλά για έναν άνθρωπο που είχε υπάρξει μάρτυρας σε τόσο πολλές και σημαντικές στιγμές. Το επίκεντρο ήταν οι ιστορίες του και σ’ αυτές προσθέταμε τις φωτογραφίες του.
Κάποιες από τις δουλειές του είναι έντονα πολιτικές, ανέκαθεν ήταν ευαισθητοποιημένος πολιτικά και κοινωνικά και μ’ αυτόν τον άξονα επέλεγε και τα μέρη και τις ομάδες των ανθρώπων που θα φωτογράφιζε. Αλλά επιπλέον νομίζω ότι μπορούμε από τις εμπειρίες και τις φωτογραφίες του να μάθουμε πολλά για την ανθρωπότητα. Αλλά επιπλέον υπάρχει κάτι το υποδειγματικό στην τροχιά της σχέσης του Σεμπαστιάο με την Λέλια, της γυναίκας του και μητέρας μου. Σ’ αυτήν κρύβεται μια πολιτική ματιά όχι ακριβώς ιδεολογική, αλλά η πεποίθηση ότι μπορείς, τελικά, ν’ αλλάξεις τον κόσμο με θετικό τρόπο, να κάνεις τα πράγματα καλύτερα, να προσπαθήσεις να βρεις την ελπίδα σ’ έναν κόσμο κυρίως πεσιμιστικό, μια και αυτός ήταν ο κόσμος που κοιτούσε από το φακό του ο Σεμπαστιάο. Αυτό είναι κάτι που μπορείς και θέλεις να μοιραστείς με το κοινό.
Ο Σεμπαστιάο δεν πιστεύει στη «δύναμη της στιγμής». Πιστεύει ότι μια κατάσταση έχει μια συναισθηματική κλιμάκωση κι ότι αυτήν πρέπει να περιμένεις για να την αποτυπώσεις. Προσπαθεί να προσεγγίζει τους ανθρώπους και ν’ ανακαλύπτει τις συναισθηματικές εντάσεις. Χωρίς ποτέ να δημιουργεί το περιβάλλον, παρά μόνο όταν κάνει πορτρέτα. Φυσικά, όταν τοποθετείσαι σ’ ένα χώρο και στρέφεις τον φακό σου κάπου, κάνεις μια υποκειμενική επιλογή. Δεν είναι η πραγματικότητα, δεν είναι η αλήθεια, είναι η δική σου αλήθεια κι η δική σου ερμηνεία. Αλλά ποτέ ο Σεμπαστιάο δε ζητά από τους ανθρώπους να κάνουν κάτι επί τούτου – αυτό είναι το σινεμά!
Μεγαλώνοντας, ο πατέρας μου μού έλειπε πολύ. Οταν βρισκόταν στο σπίτι μοιραζόμασταν πράγματα με μεγάλη ένταση. Οταν έλειπε, ένιωθα θυμό απέναντί του, ιδιαίτερα στην εφηβεία. Κάνοντας την ταινία, βλέποντας επιπλέον τον Σεμπαστιάο μέσα από τα μάτια του Βιμ, ήταν για μένα μια διεργασία συγχώρεσης.
Διαβάστε ακόμη: «Το Αλάτι της Γης», η γνώμη του Flix
Η πρώτη φορά που ο Σεμπαστιάο και η Λέλια είδαν την ταινία ήταν στο Φεστιβάλ του Ρίο, στην έναρξη και συγκινήθηκαν πολύ. Οχι ότι ο πατέρας μου το εξέφρασε με λόγια, αλλά το κατάλαβα, μέσα σ’ αυτήν τη σύνθετη, παράξενη περίοδο που περνάμε μαζί τώρα, μπροστά σ’ όλον τον κόσμο.
Είχαμε καταλάβει ότι ολόκληρη η καριέρα του Σεμπαστιάο ήταν και γι’ αυτόν διαδικασία ίασης από την απογοήτευσή του για την ανθρωπότητα. Ξέραμε ότι αν κάναμε την ταινία καλά, θα μπορούσαμε να προσελκύσουμε τους θεατές μέσα σ’ αυτό, να μεταδώσουμε τον οπτιμισμό, την ελπίδα για μια καλύτερη στιγμή. Τα πράγματα δεν ήταν ποτέ τόσο ξεκάθαρα, αλλά το νιώθαμε διαρκώς σα μια αναγκαιότητα, διαφορετικά η ταινία αυτή δε θα είχε νόημα.
Επιλέγω να είμαι αισιόδοξος, αλλά θεωρώ ότι κάποια στιγμή πρέπει να καταλάβουμε τι σημαίνει το ότι ζούμε σε μια παγκόσμια κοινότητα, τι σημαίνει αυτό για την πολιτογράφηση του καθενός, τη συνεργασία που προϋποθέτει, τη σχέση επικοινωνίας. Δεν το έχουμε καταλάβει ακόμα, τουλάχιστον όχι μ’ έναν ικανοποιητικό τρόπο. Το τι ευθύνη και τι υποχρέωση έχει ο καθένας απέναντι στον κόσμο, στους ανθρώπους και στη φύση.
Η συνεργασία με τον Βιμ Βέντερς πάνω στην ταινία δεν ήταν κάτι εύκολο: στο μοντάζ κι οι δυο μας είχαμε τα ένστικτά μας που πολλές φορές δε συμφωνούσαν και προσπαθούσαμε να βρούμε μια ισορροπία. Κάποια στιγμή χρειάστηκε να βάλουμε τον εγωισμό μας κατά μέρος, αλλά τσακωθήκαμε πολλές φορές, ώσπου συνειδητοποιήσαμε ότι πρέπει να καθίσουμε μαζί και να συνεργαστούμε, σα συμφοιτητές στη σχολή κινηματογράφου. Και τελικά η ματιά του ενός συμπλήρωνε τη ματιά του άλλου. Ο Βιμ ακολούθησε την οπτική του θαυμαστή, εγώ του «insider» και μαζί, νομίζω, λειτουργούν. Αντίθετα, η σχέση του Βιμ με τον Σεμπαστιάο ήταν και είναι θαυμάσια, τρομερά αρμονική, στέλνουν συνέχεια ο ένας στον άλλον sms για το ποδόσφαιρο!
Για μένα ήταν τεράστιο ρίσκο να κάνω αυτήν την ταινία, εκτίθεμαι κανονικά, θα μπορούσαν όλα να έχουν εξελιχθεί φρικτά, να μην έχω αντέξει να ανταποκριθώ στο όνομα του πατέρα μου, ένα σωρό διαφορετικοί κίνδυνοι. Αλλά ήμουν αρκετά χαζός ώστε να ρισκάρω τα πάντα και να επιβιώσω. Νιώθω ότι μου έφυγε ένα βάρος, κάποια στιγμή θέλω να κάνω διακοπές, ήταν μια πολύ δύσκολη πρόκληση, αλλά έγινε κι έγινε ωραία.
Το «Αλάτι της Γης» προβάλλεται στους κινηματογράφους από την Πέμπτη, 19 Μαρτίου, από τη FilmTrade.
Διαβάστε ακόμη:
