Το Flix βρίσκεται στο 62ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για να παρακολουθήσει ταινίες, να γράψει γι' αυτές και να καταγράψει την αίσθηση της «επιστροφής στο σπίτι». Μείνετε συντονισμένοι εδώ.
Η γνωστη εικαστικος Λουκία Αλαβάνου, εθνική μας εκπρόσωπος στην Μπιενάλε της Βενετίας του 2022, συμμετέχει στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με έξι σουρεαλιστικές ταινιούλες της. Νοιώθει «σαν υιοθετημένο παιδί» μέσα στο φεστιβάλ. Γι' αυτήν οι ταινίες του Αϊζενστάιν, της Βαρντά και του Μπέλα Ταρ είναι περισσότερο «ζωγραφικοί πίνακες» παρά γραμμική κινηματογραφική αφήγηση.
Μια γνωστή εικαστικός μπαίνει σήμερα, Κυριακή, στις 5μμ, με το έργο της, στο 62ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Και, συγχρόνως, οι θεατές, οι σινεφίλ, θα εχουν πρώτοι από όλους τους Ελληνες την ευκαιρία να πάρουν μια γεύση από την εθνική μας εκπροσώπηση στην 59η Μπιενάλε της Βενετίας (2022), λίγους μόνο μήνες πριν ανοίξει το εθνικό μας περίπτερο στα Giardini (Απρίλιος).
Η εικαστικός είναι, βέβαια, η 42χρονη Λουκία Αλαβάνου, διάσημη και με πολλούς φαν κυρίως από τό 2007, που κέρδισε το βραβείο ΔΕΣΤΕ. Μόνο τυχαία ή αυθαίρετη δεν είναι η συμμετοχή της στο Φεστιβάλ Θεσσαλονικης, το οποίο στηρίζει και τη συμμετοχή της στην Μπιενάλε της Βενετίας - γνωστή είναι, άλλωστε, η αγάπη του Ορέστη Ανδρεαδάκη για τα εικαστικά, ο διευθυντής του Φεστιβάλ ήταν το 2017 και επιμελητής της βιντεοεγκατάστασης του Γιωργου Δρίβα, «Εργαστήριο Διλημμάτων», εθνικής μας συμμετοχης στην 57η Μπιενάλε.
"On the way to Colonus", powered by Onassis Culture, produced by VRS.
Η Αλαβάνου, με άλλα λόγια, είναι μιά καθαρόαιμη «καλλιτέχνης κινούμενης εικόνας». Ακόμα και όσοι δεν έχουν πέσει μέχρι τώρα πάνω σε δουλειά της θα το καταλάβουν με το πρόγραμμα των 6 μικρού μήκους ταινιών της, που θα προβληθουν στις 5μμ, στον Παύλο Ζάννα, ενταγμένες στο τμημα >>Film Forward - αφού πρώτα η ίδια, μαζί με τον Ορέστη Ανδρεαδάκη,θα κάνουν μια παρουσίαση του εργου με το οποίο θα μας εκπροσωπήσει στην Μπιενάλε της Βενετίας, της 20λεπτης VR360 ταινίας «Στον δρόμο για τον Κολωνό» και θα προβληθεί κι ένα teaser.
Οι ταινιούλες, συναρπαστικές ακόμα και στα πιο ερμητικά τους, 17 λεπτά η μεγαλύτερη, 3 η μικρότερη, μας προσκαλούν μέσα απο εικόνες και ήχους στους πιο ποικίλους κόσμους. Συνήθως σκάβοντας κάτω από την επιφάνειά τους για να αποκαλύψουν αλήθειες που μένουν στο σκοτάδι. Να τις διαβάσουν διαφορετικά, ακόμα και αντεστραμμένα. Από τα ψέμματα και τις ακρότητες της αποικιοκρατίας μέχρι τα κλισέ και τον fake ρομαντισμό των ταινιών της Ντίσνεϊ. Από την αποκαθήλωση της γλυκανάλατης, παραδεισένιας όψης του γάμου μουσουλμανικού ζευγαριού στο Λονδινο μέχρι τη «βέβηλη» προσέγγιση της εικόνας της Παναγίας στην Τήνο. Ισως να χρειάζεται μια δεύτερη ή και τρίτη θέαση των έξι ταινιών της Αλαβάνου, αυτά τα ωραία και απαιτητικά έχει η σπουδαία τέχνη - δυστυχώς στις on line προβολές θα βρείτε μόνο το εξοχο 3λεπτο φιλμάκι "Kiss Forever".
Πώς νοιώθει μια εικαστικός σε ένα κινηματογραφικο φεστιβάλ; Είναι, άραγε, πολύ διαφορετική εμπειρία από μιά γκαλερί, ένα μουσείο, μια Μπιενάλε;
Νιώθω σαν υιοθετημένο παιδί… Είναι αναζωογονητικό το να συναντιώνται οι τέχνες και το να βλέπεις το έργο σου μέσα από ένα άλλο πρίσμα... Αλλωστε, τα τελευταία χρόνια τα όρια μεταξύ σινεμά και εικαστικών γίνονται όλο και πιο ρευστά. Εικαστικοί κάνουν ταινίες που διαγωνίζονται στα Οσκαρ, σκηνοθέτες κάνουν πολυκάναλες εγκαταστάσεις… Μακάρι να μην υπήρχαν κανταμπέλες. Στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης είδα την πρώτη VR ταινία της ζωής μου (δυο Δανών), εδώ ερωτεύτηκα το μέσον κι αποφάσισα να το υπηρετήσω.
Bananaland
Πώς σχεδιάσατε το πρόγραμμά σας; Θέλατε «ταινιες» που να συνομιλούν περισσότερο με το σινεμά, σαν γλώσσα, αλλά και σαν περιεχόμενο;
Ολες μου οι «ταινίες» συνομιλούν με το σινεμά κι έχουν αναφορές σ’ αυτό. Κι ας μην έχουν γραμμική αφήγηση. Κυρίως στα παλιότερα έργα δεν υπήρχαν σενάρια και διάλογοι, ήταν κολάζ από «κλεμμένα» θραύσματα ήχων και εικόνων ταινιών που με στιγμάτισαν, κυρίως στα παιδικά μου χρόνια. Εχω πολλούς σκληρούς δίσκους με «βιβλιοθήκες» με αυτά τα μικρά αποσπάσματα,που τα συλλέγω μανιωδώς, σαν ρακοσυλλέκτης.
Στον κινηματογράφο είναι τουλάχιστον πιό δημοκρατικά τα πράγματα πιστεύω, γιατί είναι πιό άμεσα προσβάσιμο το μέσον στο ευρύ κοινό, ενώ στα εικαστικά πολλές φορές καθορίζονται όλα από το χρηματιστήριο του art market κι αυτό είναι μια σχέση εξάρτησης για τους δημιουργούς, συχνά τοξική.»
Τελικά, πώς θα συστήνατε τη δουλειά σας, πώς θα την ορίζατε και θα την περιγράφατε γενικά;
Ο Σουρεαλισμός είναι το κίνημα που μ’ έχει επηρεάσει περισσότερο, αν έπρεπε να χρησιμοποιήσω έναν ορισμό θα επέλεγα αυτόν.
Γιατί διαλέξατε αυτο το μέσο; Τι ακριβως ειναι το VR360; Ηταν μια σταδιακή πορεία προς αυτό ή μια επιλογή ευθύς εξ αρχής, χωρίς ιδιαίτερη περιπλάνηση σε διάφορα είδη τέχνης;
Ολα με οδηγούσαν εκεί από νωρίς. Πάντα μου άρεσε να φτιάχνω «χώρους» που έβαζαν τον θεατή σε μια θέση μοναχικής θέασης. Οπως όταν ονειρευόμαστε. Το VR έχει την ικανότητα να φέρει τον θεατή κοντά στη θέση του «υποκειμένου που ονειρεύεται» όσο κανένα άλλο μέσον κατά τη γνώμη μου…
Kiss forever
Ντοκιμαντέρ. Μυθοπλασία. Να δυο λέξεις κοινές ανάμεσα στη δική σας δουλειά και τον κινηματογράφο. Σε ποιό σημειο ακριβώς «απογειώνεται» η διαφορά ανάμεσα σε έναν εικαστικό-καλλιτέχνη κινούμενης εικόνας και σε έναν κινηματογραφιστή;
Δεν είμαι σίγουρη αν είναι και τόσο clear cut η διαφορά. Τις ταινίες πχ του Αϊζενστάιν, της Ανιές Βαρντά, του Μπέλα Ταρ τις τοποθετώ προσωπικά πιο κοντά σε ένα ζωγραφικό πίνακα παρά σε γραμμική κινηματογραφική αφήγηση. Το «On the way to colonus», το νεο μου VR360 έργο (powered by Onassis Culture, produced by VRS), το ονόμασα docufictional γιατί δεν μπορούσα να σκεφτώ κάποιον καλύτερο όρο.
Εχετε ποτέ, έστω και για κλάσματα δευτερολέπτου, φλερτάρει με την ιδέα μιας στρέιτ κινηματογραφικής αφήγησης; Υπάρχουν σκηνοθέτες του σινεμά και ταινίες που σας έχουν ιδιαίτερα γοητεύσει;
Το νέο έργο που έχω στα σκαριά είναι βασισμένο στον «Υπηρέτη» του Πίντερ και θα είναι VR360. Εκτυλίσσεται όλο μέσα σ’ ένα σπίτι. Είναι πολύ κοντά σε εφιάλτη, χάρη στην τρομερή δυνατότητα που έχει το VR να μετατρέπει το θεατή σε πρωταγωνιστή, να τον «εμβυθίζει» ψυχή τε και σώματι. Στο VR δεν έχεις απλώς «point of view», όπως σε μια 2d ταινία. Μιλάμε πλέονγια «point of existence». Το λέει κανείς αυτό στρέιτ αφήγηση; Δεν ξέρω.
Merciful, wonderful
Πόσες ερωτικές σκηνές σκηνοθετημένες από γυναίκες έχουμε δει; Ελάχιστες. Για να μη μιλήσει κανείς για τη βιομηχανία της πορνογραφίας… Φαντάζεστε έναν κόσμο στον οποίο η πορνογραφία να είχε δημιουργηθεί από γυναίκες και πόσο διαφορετικός θα ήταν από τον δικό μας κόσμο; Πιστεύω σίγουρα λιγότερο βίαιος...»
Γύρω σας, στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, συμμετέχουν νέοι άνθρωποι, που παλεύουν να κάνουν σινεμά με ελάχιστα χρήματα, στηριζόμενοι κυρίως σε κρατικά Κέντρα Κινηματογράφου και ευρωπαϊκά ταμεία και προγράμματα. Οι νέοι εικαστικοί έχω την αίσθηση ότι στηρίζονται κυρίως σε μεγάλους ιδιωτικούς οργανισμούς, τράπεζες, μαικήνες, συλλέκτες. Είναι πιο δύσκολοή πιο εύκολο για σας;
Νομίζω ότι είναι το ίδιο δύσκολο για όλους, απλώς εμείς έχουμε μάθει να κάνουμε παραγωγές και με zero budget αν χρειαστεί (πράγμα που χάρη στην τεχνολογία ευτυχώς γίνεται και με το σινεμά πλέον…) Πάντως στον κινηματογράφο είναι τουλάχιστον πιό δημοκρατικά τα πράγματα πιστεύω, γιατί είναι πιό άμεσα προσβάσιμο το μέσον στο ευρύ κοινό, ενώ στα εικαστικά πολλές φορές καθορίζονται όλα από το χρηματιστήριο του art market κι αυτό είναι μια σχέση εξάρτησης για τους δημιουργούς, συχνά τοξική.
Θα μας πείτε λίγες λέξεις για την Μπιενάλε Βενετίας και το πρότζεκτ «Στον δρόμο για τον Κολωνό», μια εικοσάλεπτη ταινία για τους Ρομά, βασισμένη στον Οιδίποδα επί Κολωνώ, με ερασιτέχνες ηθοποιούς Ρομά; Φαντάζει σήμερα πολύ επίκαιρο. Τι σας τράβηξε στον κόσμο τους; Φαντάζομαι, αν κρίνω από τις άλλες δουλειές σας, ότι δεν είναι καθαρά πολιτικό έργο, βρίσκετε πάντα τρόπους έμμεσους, μη «καταγγελτικούς».
Το έργο γυρίστηκε στο πολύ κλειστό «γκέτο» της Νέας Ζωής, ένα μέρος στο οποίο δεν πίστευα στην αρχή ότι θα καταφέρω να μπω, πόσω μάλλον να γυρίσω μια ταινία VR. Οι εικόνες εκεί μέσα είναι ασύλληπτες! Η ταινία είναι αρκετά σουρεαλιστική, με αγγλόφωνη αφήγηση (αφηγητής είναι ο Αλέξανδρος Μυλωνάς). Οι τσιγγάνοι είναι από τη φύση τους «ερμηνευτές», έγινε κάστινγκ κανονικά και οι ρόλοι επιλέχθηκαν οργανικά. Τον γέρο Οιδίποδα έπαιξε ο Παναγιώτης Τσιρικλός, ο οποίος ήταν στα νιάτα του «βασιλιάς» των τσιγγάνων σ’ ενα καταυλισμό στη Θήβα. Ταυτίστηκε πλήρως με τον ρόλο! Τα χωρικά τραγουδάει ένας Αλβανός Ρομά τραγουδιστής, του οποίου η μουσική είναι κάτι ανάμεσα σε ραπ, σκυλάδικο και τσιγγάνικη φολκ, έγραψε το κομμάτι στη φυλακή και είναι μια απολογία προς τους γονείς του. Βρήκε τη θέση του στην ταινία, τι θα μπορούσε να είναι πιο κοντά στην απολογία του διωγμένου Οιδίποδα; Ο καταυλισμός της Νέας Ζωής είναι γεμάτος αιμομιξίες, βεντέτες και ανθρώπους που έζησαν το διωγμό και την γκετοποίηση στο πετσί τους. Είναι ένα τραγικό σκηνικό. Είμαι πλέον πεπεισμένη ότι ο Οιδίποδας επί Κολωνώ ήταν Ρομά!
The Green Room
Και κάτι τελευταίο. Υπάρχει γνήσιο φεμινιστικό υπόβαθρο στη δουλειά σας. Θα λέγατε ότι είναι και κυρίαρχο; Τι άλλες «αρχές» διέπουν τη δουλειά σας;
Πιστεύω ότι υπάρχει τεράστιος χώρος για τη «γυναικεία οπτική» στο σινεμά. Θα δώσω ένα παράδειγμα. Πόσες ερωτικές σκηνές σκηνοθετημένες από γυναίκες έχουμε δει; Ελάχιστες. Για να μη μιλήσει κανείς για τη βιομηχανία της πορνογραφίας… Φαντάζεστε έναν κόσμο στον οποίο η πορνογραφία να είχε δημιουργηθεί από γυναίκες και πόσο διαφορετικός θα ήταν από τον δικό μας κόσμο; Πιστεύω σίγουρα λιγότερο βίαιος... Αυτά τα ερωτήματα απασχολούν τη δουλειά μου διαρκώς, αν και όχι πάντα «συνειδητά» (δεν κάνω βεβιασμένα «πολιτική» τέχνη).
Το αφιέρωμα στο έργο της Λουκίας Αλαβάνου προβάλλεται σήμερα, Κυριακή 7 Νοεμβρίου, στις 17.00, στην αίθουσα Παύλος Ζάννας.
Το Flix βρίσκεται στο 62ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για να παρακολουθήσει ταινίες, να γράψει γι' αυτές και να καταγράψει την αίσθηση της «επιστροφής στο σπίτι». Μείνετε συντονισμένοι εδώ.
Wishing Well
